Home

• السهل الممتنع في ديوان “للحبر رائحة الزهر” للشاعر نصر محمد-ريبر هبون*

  

  السهل الممتنع في ديوان “للحبر رائحة الزهر” للشاعر نصر محمد

  ريبر هبون*

  وظف نصر محمد الإدهاش مغلفاً إياه بالتساؤل مقدماً اعترافاته الذاتية على هيئة تعانق الخيال مع الحاضر فجاءت النصوص على هيئة حرائق متشعبة اللهيب، هذا ديوانه الثاني الذي بدا لمّاحاً في غالب نصوصه وغارقاً بالعشق بل ومحتضراً به، قراءتي الانطباعية تسبر اللغة لتكتشف لذة المضي في براري تلك اللغة المفصحة عن عوالم شجية، تبعث على رغبة في

  . التأمل ومواكبة الجماليات الكامنة في سلاسة اللغة بعيداً عن التكلف والتعقيد وتقصُّد الغموض حد الحذلقة التي لا جدوى منها

  ففي حضرة الشعر على وجه الخصوص سيقول المتذوق احدى شيئين إما أنه مستمتع أو أن يلتزم الصمت وعدم التعليق فإن يمسنا النص معناه أنه قد استطاع أن يوغل في مسامات الروح إيغال الإبرة المنغرسة داخل مسام الجلد مخترقاً طبقاته، بيد إني في عوالم نصر محمد عازم على لوي عنق الرتابة والخروج من فخاخ تلك النصوص بقلبي وذهني المتأهبين لخوض قراءة متأنية فمرة أعيش حالة انشداه ومرة أخرى أعيش دور المحكّم للنصوص واضعاً نصب عيني أن أخترق مراميز ذلك النص منتشلاً النفيس غير المرئي منه لأصله بقول أو بحكمة أو بشيء متصل بالعلوم الإنسانية كما جرت العادة، لأقول ما قد يقوله

  : قاضٍ في محكمة تتشعب في متنها القضايا المتشابكة العصية هنا ص9
  
  

  عندما أحببتك

  تغيرت علاقتي مع السماء

  تسلل الصحو إلى نوافذي

  صار قلبي شمعة

  تنقط الشوق على صمت الرجاء

  لقد أفادنا تكرار مفردة عندما أحببتك في إشارة إلى تأكيد وجداني ورغبة في الاعتراف بكل ما هو طي الكتمان، بما لاشك فيه فإن الذاكرة وعاء الشاعر يستمد من خلالها روعة الأيام الخوالي، عندما وقع قلبه في حفر العشق المضطرم وظلت تلك

  . الاعترافات مهملة حتى آن آوان تجليها إنما على حين غرة ودون مناسبة أو ميعاد لتدفق ما بالداخللا يسعني في هذا الصدد سوى ذكر بعض من المقومات التي اتكأ عليها الشاعر نصر في هذا الديوان ما يتعلق ببناء القصيدة

  : تحديداً
  

  المقارنة بين الماضي والحاضر والتنقل بينهما لعل قصيدة حلم الطفولة قد عبّرت عن هذا الانتقال الزماني والمكاني –

  . اللذين شغلا الشاعرعنصر الإدهاش الذي كان نصر محمد عند استخدامه على قدر من الفطنة في اللعب على أوتاره ليثير الانتباه وليبعث نصه–

  هنا على الإطراب دون غياب الفكرة التي يتم استنباطها من خلال فهم المدارك الداخلية الغائصة في الذهن والمتعلقة بالنزعة التشاؤمية التي لابد أن يلتحف المرهف بعباءتها حتى يذكي على المناخ العام جواً من الدراما الإنسانية، قصيدة ذات يوم ص

  .14
  اتخذ الشاعر اسلوب السهل ليعبر عن حكمة ماثلة في لغته ولا يعني السهل الانزلاق لقعر الضحالة بقدر ما يعني الوضوح–
  .والميل إلى إخراج الحكمة من تجارب الألم ومعاناة المرء في الماضيالوصف في الشعر الوجداني كان له حيزاً في شعره حيث موضوع التغزل الأزلي للمرأة يعاد إلى الواجهة كما كل مرة–
  .ليعبّر عن عظم العلاقة بين الرجل والمرأة
  „ علاقة الشاعر الوطيدة بالمكان إذ يعتبر مبعثاً رئيساً للشعر بالنسبة إليه“قصيدة في عامودا–
  توقظه تفاصيل المكان ويود تجسيد اللحظات الجميلة التي جمعته بهذه وتلك مستخدماً صوراً حسية ومعنوية تفصح عن مدى–

  “انشغاله بالآخر “قصيدة في محطة القطار ص36
  الاتصال بالآخر والتعمق في دلالة العلاقات الإنسانية المفصحة عن الانتماء للناس على نحو عفوي وإنساني بعيد عن روائح –

  “الإيديولوجيا والاصطفاف المقيت “قصيدة اشتياق 46

  استمد الشاعر هنا البناء الشكلي من قصيدة الومضة أو الهايكو اليابانية ليعبر عن عدة أشياء مدمجة بتكثيف جلي في بضع –

  “عبارات راح يطلقها كي تعبر عن الحالة الشعورية المتدفقة لديه “قصيدة همسات وشذرات ص52

  ديوان الشاعر هنا متصل بشكل وثيق بالذاكرة، هروب الشاعر إلى الماضي بمثابة نقل حصيلة جهود وتجارب للقراء –

  من بوابة الشعر دون سواه، يعبر نصر محمد من خلالها إلى حاجته لمحيط من الأصدقاء الودودين يشاركهم أحلامه، خلجاته

  . وحنينه لحياة النقاء، الطفولة والبراءة وحدة الشعوب بالحب
  

  :خلاصة–

  يأتي إلى ذهني ذكر ما قاله شكسبير عن فن النسيان الذي يتمنى لو أنه اقترفه فيقول: „ متى ما استسلمت إلى جلسات الفكر الصامتة العذبة ، أستحضر ذكرى الأشياء التي مضت، أتنهد لعدم وجود الكثير من الأشياء التي سعيت إليها ومع المشكلات

  ” القديمة والنحيب الجديد يضيع وقتي العزيز

  في فهمي لعبارات شكسبير هذه مقارنة مع الحالة الشعورية لنصر محمد لا أجدني إلا ممعناً في فهم مشقة مزاحمة الشاعر للزمن المتسارع والوقت الذاهب للفناء والعدم، حيث يشعر المتلقي والناقد بالشجون العديدة وهو يتصفح نتاجاً محملاً بالكثير من الآمال والآلام، العشق واللهفة، الحنين إلى المكان الأول، فلا يلقى إلاه هائماً عبر الكلمة في ذلك المدى الحالم بعالم جميل

  . يسود فيه الفن على الواقع منتصراً أبداً
  

  دوسلدورف– 10.03.2024

  مارس 11, 2024

  غير مصنف

• قراءة في ديوان عين علينا وقلب للشاعرة أماني السلاخ – ريبر هبون

  

  (قراءة في ديوان عينٌ علينا وقلب للشاعرة أماني السلّاخ)
  ريبر هبون

  يبدو جلياً اعتماد الشاعرة أماني السلاّخ على الكتابة الواضحة البعيدة عن الرمز ومراميه حيث نجد ذاتاً مكتظة بالأسئلة تخاطب الآخر وتستجوبه على كامل امتدادات تلك النصوص، حيث نجد حزماً من التساؤلات الراصدة لرغبة داخلية في مد الجسور وخلق المناخات الهادفة لفهم العالم بما فيه من معضلات وأسرار، حيث الذات المرهفة هنا في رحلة استكشاف وخوض لتجارب وفهم هذه المغامرة على تشعباتها، وهذا ما يجعلنا ندرك مدى إيغال النفس المرهفة في عملية الكتابة لمزاحمة الوقت من خلال سبر كثيف لأغوار الزمن شعرياً فلنقرأ ما يتعلق بثيمة التساؤل وفق قصيدة إلى متى؟ ص6

  .لو كنت وهماً فكيف قد ألهمتني
  هل تنرجس (عائدة هنا للقلب)
  أم تحجّر
  هل أنت حي أصلاً
  أم متَّ حياً تراك؟
  .متى ستعرف أنني ..لقيطة الأحرار

  عبارة لقيطة الأحرار تشير إلى نزوع مبهم لفهم الحرية التي تكبلها صفة إشكالية تخص دلالات اللقيط هنا، لكنها بدت مع كلمة الأحرار لتشير إلى ذلك الحلم المجهض، وقد حاول المسترقون نعت كل هبة أو حراك باللاشرعي محاولة في إسكات الأصوات
  . المخالفة والتي تعبر عن شيء غير اعتيادي ، رغبة في كسر المألوف أو محاولة في إحداث انزياح للحرية المعهودة
  قصيدة (لك) تتردد فيها عبارة أريد الكاشفة عن مقدار الرغبة والإرادة العاصفة بالمرء والمتضوعة بعبق الحسرات، هذا التكرار يعطي العبارات إيقاعات موسيقية خارجية إلى جانب الرغبة في إتيان ما كمن في الداخل بقوة ذلك التكرار اللفظي، ص9

  أريد أن أصارحك
  أريدك على صفحاتي حورية
  أريدك أن تكوني
  أريدك أن تتحدي حياءك
  أريدك أن تعيشي حياتك

  هذا ما تعبر عنه الذات الأنثوية مستعينة بروح الرجل الذي تقمصته بغية الانفتاح الجنسوي على الآخر، في إشارة لضرورة فهم
  . الآخر نفسياً وهذا جزء من عملية الحوار الحقيقي بين الجنسين إذ تنشد الشاعرة عالماً قائماً على التشاركية العادلة

  أردت مما سبق كناقد فهم دلالات تلك النصوص واستنطاقها محاولاً تأويلها لما للمنهج التأويلي من قدرة على الإيغال في النفس ودواعي حاجتها للتوثب والانطلاقة بغية الفكاك من أسر رتيب يقض مضجع الروح ويجعلها في حالة من الحيرة والاكتئاب، فتأتي القصيدة هنا لتعبر عن نهضة وإعادة لفهم العالم ، إيماناً بأن العمل الإبداعي لا يكتمل إلا بالنقد المركز ولأهمية اقتران العمل القائم بالنقدي وتوأميتهما، فهما معاً يبحثان عن الجلي في الغامض عبر ولوج بعيد وعميق للذات وتجلياتها الفنية وحضورها البارز في
  . حياة مفصحة عن تغييرات مستمرة وعاصفة
  نصوص الشاعرة يغلب الشأن الوجداني عليها ولعل الشعر في غالبه يستغرق في هموم العلاقة بين الرجل والمرأة منذ أن وجد على سطح البسيطة، والنفس المتقلبة المتغيرة والحساسة المزاجية هي حديث المشاعر عبر الزمن، تهتم الشاعرة بالأنسنة وفهم الرجل ، امتهانتها لذلك دليل على قدرة الإنسان في خوض طبيعة الجنس الآخر، إذ يستطيع النوب عنها ففي كل رجل امرأة والعكس، إذ أحياناً تبتعد أماني عن الشعر فتدخل في حقل الخاطرة وتعود للشعر بين حين وآخر هذا التداخل بين الفنين يصعب الفصل بينه عن تسقط الكتابة في أحابيل الفيوضات الذاتية الناجمة عن حزن يعتمل الداخل حيث الصور المعنوية الطاغية على الحسية وإن كانت تحمل الشعرية في متنها، نجد في ص 18-19 السجع في تلك النصوص من ورود عبارات أردت أن تصبح قافية من مثل مخدع مدفع يركع تشبع … هنا دعت الحاجة الداخلية لوجود الموسيقا الخارجية للنص المعبر عن الجغرافيا
  . والمحيط الاجتماعي ما بين الأمس والحاضر
  لدمشق حصة القلب في كيان الشاعرة حيث تتوجس إن زارت دمشق بعد غياب ورأت مدى التغير الذي أصابها ، حيث ستميل إلى تفاصيل المكان حيث عاشت مما يمكننا فهم المكان من بوابة الحنين العاصف بالذات والذي هو مسبب مباشر لإخراج الآداب الإنسانية للضوء حيث تنشغل القصيدة بتفاصيل الحواري والشوارع، ص 54

  .ستعودين لتصنعي حياة جديدة وذكرى/ في كل زقاق وشارع وربوة ودار

  .الانفعال الشعري يتجلى في تكرار فعل الأمر هنا في قصيدة عش مجانين
  أحبيني/ازرعيني/ اجمحي/ اخرجي/ تزوجيني/ أشعليني

  هنا يثبت تأثير الرغبات على الإدراك وصراعها الضاري فيما يتعلق بغلبة غريزة الاستحواذ والملكية وطغيانها على نزعة الحب
  . السامية المتصالحة مع العقل أكثر ، قدرة الغريزة هنا على محاصرة الحب المجاري للموسيقا والفنون في وقارها
  تهتم الشاعرة أماني بترويض الذات المنفعلة وذلك بإخراج كل ذلك الركام من الداخل في محاولة لابد منها في ترميم الأبنية
  . المشادة على أنقاض المتهدمة

  :خلاصة-

  النصوص مثقلة بالكثير من المواضيع الدائرة حول علاقة الإنسان بالآخر ، علاقته بالمكان، بالنفس حيث يعتبر الديوان مخبراً لتحليل الحب ومنغصاته، عيادة لمعالجة الكبرياء من أثر الانكسارات والسقوط في الهاوية، وما علق على النفس من غبار الألم،
  . ومصحاً رحيباً لإزالة كل العصابية والشحوب الذي أحال كل منطق يحاول الخروج إلى النور ليباب وسراب
  .ديوان يتضوع بالمعاني ومكتظ برحلة استكشاف الحياة والذات بغية انعتاقها وكسرٌ لكل إيقاع رتيب

  مارس 10, 2024

  غير مصنف

• Rêyên zanyarî ji tekoşîndariya nijadperestî, koçberîbûn û totelîteriyê re- Rêber Hebûn

  

  Rêyên zanyarî ji tekoşîndariya nijadperestî, koçberîbûn û totelîteriyê re

  Rêber Hebûn

  ji pirtûka Evîn hebûn e û hebûn zanîn e

  1- xuristiya sîstemên rojhilatnavînî

  Rojhilata navîn di seranserê neqşeya xwe de ricîmên mîna mafiyayê têde berz dibin, rewa ne di warê navdewletî de, terorê li pêş çavê cîhana sivîl pêktîne, guhertina wê bi destê destwerdana derveyî ve ye, ne li ser xwestek û vîna cemaweran e, li gel wê ew dewletan tundiya kor pêktînin ji bo serkotkirina çi tevgereke gelerî armanca xwe guhertin e, li pêş newêrekiya van desthilatan û sertiya wan ji kolekirina cemaweran û dûrxistina wan ji şêweyên têgihiştina jiyanê, dema jehrên xwe yên netewî û ragehî ji gelên xwe re dihêlin bi rêya wê ve fermandariya xwe ji civakê re berdewam dikin carne bi xapandinê ve û carne din bi hêzê ve,li gel wê em dikarin bibêjin ku vexwenderê guhertinê ( dijberiyên çekdar) ne rastbûn bi vexwendina xwe ji guhertinê re, ew têgeha guhertinê tênegihîştin ji bilî guhertina kesayetan û danîna kesayetên din dewsa yên berê, xemên ên nû tenê berdewamkirina rêbaza pêşiyên xwe yên zorkar (Hilbûna Sûrî) (Îraq piştî ketina Seddam Husên.)

  Herwisa ev beza dijwar bê dunde û armanc dibe, li rex gêjbûna mêjî û koçberiya wî, taku ji encama vê yekê ve bibe êzingekî ji cengên navxweyî re

  ew ceng tiştekî li pêş xwe nahêlin, mirov û keviran jinavdibin,ji ber vê yekê pêdivîbû zanbûna guhertinê, wate û çawaniya wê, ma ew ji bo nûjenkirina jiyanê û demukratîbûna wê ye an ew derbirîneke li ser sernigûnbûn û lotikînê li paş ve?

  Ji ber vê li hember zordariya desthilatê bi hovîtiyeke berdêl têkirin, ne kêm pepûkî ye ji aliyê zorkar ve, ji ber ku cengên çekdar ji berjewendiyên dewletên herêmî û navdewletî ve ye, bingehekî ji kontirolkirina rêyên wê re çêkiribûn.

  Ew cengeke bi hevgariyê ve bindest e, van ricîman dibin têde husteya pêkanîna cûreyên komkûjiyan (Komkûjiya Helebçe 1) ( Komkûjiya Hema2) û çêkirina aloziyan û belavkirina hingemeyê ( Serbestberdana ricîma Sûrî ji girtiyên Islamî re dema vêketina bayê gelerî li Sûrî 2011) li gel wê tundî û dijtundiyê ( Ricîm û dijberiyê) dihêle xelk di nav deryayeke xwînî de melevaniyê bikin, gunehên yên berve saman, desthilatî û gendeliyê de diçin aşkere dikin bi rêya çûna berdewam û rabûna li ser xwestekên xelkê û mafên wan (hevdûgirtina Sûrî 3.)

  ————–

  1- Komkûjiya Helebçe: hêzên ricîma Îraqê li hember Kurdan li bajarê Helebçe ya Kurdistanî li başûrê Kurdistanê 1988 pêkanîbûn.

  2- Komkûjiya Hema: komkûjiyeke di Sibata 1982 de çêbû dema hêzên bejî a Erebî Sûrî û bêlûkên Piştevaniyê bajarê Hemayê dorpêçkirin li gor fermanên serokê welêt Hafiz Elesed 27 roj ew dorpêçkirin berdewam kir ji bo qirkirina raperîna Elixwan Elmuslimîn li hember dewletê.

  3- Hevdûgirtina Sûrî ji hêzên şoreş û dijberiya Sûrî ew hemahengiyeke ji komên dijberiya Sûrî pêkhatibû.

  Û di bin siha windabûna dîtina cûda de kom bê rêber diçin û ji hevdû ve mîna libên tizbiyê belavbûyî belav dibin,li benda kî wê bi rêve bibe, bê ku alavên rêveberkirinê binasin, di bin siha nediyariya guhertinê lê pala xwe dide li ser ramanê û çalakirina ji rêveberkirina wê ve bi rengekî kirdeyî ve bi rêya gotûbêja bi mêjiyan re û şiyarkirina wan ve bi rêya têgihiştina wê ji sirûştiya rewşa wê ve, li gel wê civak derbirîneke ji rengê sîstema desthilatî re ye dema di dîmenê wê de rewşekî diyar dibe têde maf û erkên takekesan tête daqurtandin, ji sedema bikaranîna tirsê mîna alavekî ji derbirînê li ser sertiyê ve, wê çawa mêjî rabibe û zo mezin bibe bin siha kêmanî û pêdiviyê, lê bê guman ku qonaxên mirov a yekem ta radeyekî mezin kesayeta wî ava dikin, ji ber ku fişara civakî û hestbûna bi sêwîbûnê ve û kêmaniya mezin ji nermiyê re dikare kesayeteke bê par têkçûyî ava bike , derdê êş û pêrewiya mezin berve tundiyê bikşîne û ev yeka dihêle hestekî ji tolhildanê ve diyar bibe û gera li ser mafa a windayî bi rêya xwestineke dijwar ve ji xwestina wê re bi rengekî nankor û çavbirçî ve.

  Ew yeka dihêle kiryarê gunehbariyê carcaran durist bibe, û xwedîkirin dibe amana bingehîn e ji pêşwazîkirina hemî reftar û kiryarên yên zarok wêna dimêtê ji destpêka çêbûna wî ve, tewrîvanên çepgir dibêjin ku sermedarî ew tekbare yê divê li hemberê wê şer bête lidarxistin bê ku bibêjin ku totelîteriya navendî ew kargeh û bingeha sîstema hebûna wê ye û divê pêşî bête jinavbirin û guhertin, ji ber ku navendiya totelîter ew naveroka sermedarî a bingehîn e ji çi hilweşandineke civakî a hatî re .

  2- hewildanekî ji têgihiştina koçberîbûnê

  Seyrbûna mirov ji tiştekî re ji derveyî tiştê ku di destê wî de ew dihêle ku zêde biêşe, ev yeka me dihêle em vegerin felsefa Hindî a banga têgeha ne girêdanê kiribû, dema gotibû ku derd çêdibe dema mirov bi tiştekî ne a xwe ve tê girêdan, em dikarin wisa rêwîtiya mirov di nav koman de bi derbasbûna xwe ve li qonaxên çêbûna wî vegerînin ,ku ew serpêhatiya girêdanê ye, û têkreçûna têgihiştina wî ku ewê din bi me ve ne girêdayî ye ew tiştekî ne diyar e ji derveyî refê takekes ve û çûna wî ya xweserî û xwesteka wî ji girêdan û pêketinê re, ji bo nîgarkirina rewşa têkiliyeke jiyankirinê armanc dike, ji ber ku di bin siha wê civakê de ,em azadiya biryarê dibînin ku ne diyar e ji henas re di bin siha ricîmeke nêrîtiyê de, xuristiya ramana a jiyanbûyî ew ê qelşanê kûr kiribû bi sedema harbûna hêmanên tirs û pêdiviya dijwar ve di navbera tofên civakî de, ji ber peywendiyên mirovî bi têkreçûn û qutbûnê ve bindest in,tirs ji şadiyê ve û dûrketin ji gera li wê , ev yeka wateya wê ketina di lawazî û hingemeya henas de ye, li gel wê zoreng natebite, û di vir de kêşeya azadiyê aşkere dibe,li gel wê yaseyên sert ên mêjiyên takekesan dişon û wan dihêlin bê can û mirî bin an mêrên rîbût bin, nikarin çi guhertinê pêkbînin,tenê têkreçûn û awanteya a ku hişên yên li ser her tiştî serdest aşkere û nehêne dike, li gel wê ramanvanê Rosî Nîqolay Eliksenderûftş Birdayif dibêje : ( Çi tiştê ku ji civakê ve dertê nêzî koletiyê dibe, lê çi tiştê ku ji giyan ve dertê banga azadî û derperînê dike.) û bi vî rengî ve em gotinê wî dibînin berztir dibe di rewşa vê civaka dorpêçûyî de bi bend û baskên xizanî û milhûriyê ve.

  Bê guman ku wêjeya zîndanan (Şeytanok- Mistefa Xelîfe) nûnertiya diyarkirinekî ji rewşa zîndanî a deronî re dike, li pêş lêdan, işkence û kişkişandinê yê ku ew wan jiyan dikin û ew fêrîkirineke ji aliyê deroniya wî re ye, herwiha hestbûna xwestina mirinê bi sedema azarbûnê ve ye, an çi tiştê ku êş û bindestî û tirsa heyî radiwestîne, berhinde ji êş re qonax û çaxên berve bedkariyê li kirêtirînê radibin ta tiştê herî bi saw û bi dînbûn ve, li gel wê azarbûna pîroz heye a ku di deqên olî de diyar dibin bi rêya gotûbêja soz û gefdanê ve , li gel wê tiştekî ji hestbûna bi azadiya xwedayî bi saw ve nîne ji ber ku tê pesindan bi rengekî bi bandor ve dikeve di hest û hizrê kesê pêşwazker yê bawermend de ta li wî pêdivî bike ku bitirse ji bêzariya a di jiyanê û piştî mirinê de. (Azariya gorê û Dojehê.)

  3-Bandora cîgeha nû li ser niştecî

  Em peywendiya niştecî bi cîgeha nû re dibînin ku bi temamî ve cûda ye ligel cîgeha a ku lê nû penageh dibe, bi sedema bêhoşiya wî û xastina wî ji mîl û helwestên demborînê ve, ji ber ku guhertina têgeh û reftaran pêdiviya xwe bi demê ve heye,ev ji bo kesên bilyan in ên ezmûnên bi êş ve berî penaberiyê jiyabûn, lê ew nikarin bibin beşekî xuristî ji civaka nû di derbarê têkelbûnê de, eger em wan bi zarokan ve daneberhev bikin, zarok zo têkel dibin bi awayekî rehet û hêsan ve.

  Reweşt fermandariyê dikin li ser wan kesên ên zehmetiyên têkelbûnê li cîgeha nû dikşînin, ev yeka ne bi pêwîstî ve mirov bighîne encamekê bi çêbûna qayimbûnekê ji yekgirtinê ve bi xuristiya welat yê lê ew kes têde niştecî dibe, têgihiştina mirov bi palpiştbûn li sirûştiya vegûhêztinên wî ve û şîrovekirina guhertinan li gor rewşên bandorbûn û bandorkirinê ê jîndarê mirovî wana pêşwaz dike bi sûd in ji bo diyarkirina peywendiyê di navbera mirov û erdnîgariyê de bi rêya pevxurîna wî bi kesayet û alavan ve û wergirtina wî ji serpêhatiyên sûdmend re û beşdariya di avakirina kesayeta takekes de û avakirina zanîn û berketiyên wî bi rêya peywendiyê bi derdorê re,lê ev yeka ne hêsan e ji xwedî serpêhatiyên hevgarî ên serkotkirineke desthilatî û civakî di eynî demê de jiyabûn, ev yeka rolên têkelbûna wan di cîgeha nû de asteng kiribû, li gel wê komên serpêhatiyan ên takekesên penaber werdigrin sînora pêkanîna wan ji şopandina mercên guhertinê re ligel rewşê sînordar dike, li gel wê serguhabûna ramanî , wijdanî û viyanî di bin siha derdora nû de bi rengekî xwebexş pêknaye, li gel miqatebûna bi takekes ve û şîrovekirina paldarî û kiryarên wî ji ber ku gelek girîng e ev yeka ji bo naskirina aliyê nehêne ji kesayeta wî ve, ya armanca jiyaneke baştir dike, lê rikeberiyên rewşê û bendên jiyanê û fişarên wê ,herwiha çendayîyên ên rolekê ji nîgarkirina nîşanên jiyana mirov dilîzin mirov birêve dibin ji gîhandina rastiya a dibêje ku mirov lawê wan xêzên bêçare ne û ew li ser rehniya xuristiya rewşan mirovekî ne azad e û azadî dimîne nîgaşek, hizr mijol dike û pir caran ne xuya ye, wateya wê çi ye?

  Çawa mirov pê şad dibe bi awayekî giyanî an daringî ve!?

  Ev pirsînên yên di hizrê takekes de dilivin di dema gera wî ji bo penageyeke aram ta têde bijî, cîgeheke ku têde bê tirs û metirsî tevbigere, lê metirsiya mirov timî di hizr de dimîne , dema hebûn tune dibe û mirov dîlgirtiyê demborînê dimîne bi helwest, bûyer û bîrovebûnên wêna li ser henas ta demekî dirêj ve .

  Takekes timî di bîranîna demborînê de ji reftarên xwe ve qutnabe, bi taybetî ve eger ew demborîn têde saw û têkreçûn hebe, ji ber ku lêdanên yên derbasî takekes dibin bi demê re neman nabin, lê di ne hestbûnê de cîgir dibin û tevlî koma sêwirên takekesî dibin,di hundir de dimînin, di nav xwe de dijîheviyan hembêz dikin, dema takekes bîra erdê dike, hewayên hêdî ne rêncbûyî dibin pêşkerekî ji jiyaneke baş re, têde geşbûn û ferehî gelek peyda dibe, bi vî rengî em dikarin takekesê penaber têbighin dema xwe li dor zincîrekê ji helwestan dipêçîne wî hîşt tebitî be û li dor demsalên demborînê û peywendiyên wê pê re bizîvire, bi awayekî dudil ve, ew metirsî parçeyekî naye veqetandin ji henas ve, dihêle hensa fêrî sêwirên xwe bibe, vekişîna berve ez û dûrketina ji nakokiyên din ve bi wê re, tenahî hîşt bibe nanê jiyanê a bingehîn, ji bo em henasê binasin divê em têgeha piran di navbera din de saz bikin, ji ber ku reqbûna a ku penaber bi ê din re dijî wî dihêle tam ji aramiyê qut bibe, û jêre xuyakirin dide ku jiyan tenê şeytanokeke li ser xwe ve dizîvire , rastî çi ye?, bi rêya tiştê ku mirov ji jiyana xwe dixwaze tê berketin,ango tiştê wî dihêle geş bimîne û wateyên ferehiya cûrbecûr bijî.

  Serpêhatiyên mirovan encameke girîng in ji takekes re ji bo bikaribe henasa xwe geş bike bi rêya guhertinên girîng di derbarê pêşveçûna kirdeyî de, têgihiştina vê yekê alîkariyê dike ji bo têgihiştina zikmaka rastiyê bi palpiştbûna li ser seyarana girtinheviyê ji bo baştirînê.

  4-Nasnameya serketî di rû nasnameyên barketî de

  Cengên nasnameyan bê guman di her cihî de û ji derveyî sînoran ve diqewime, lihevketin di kokên xwe de kêşeyekê radike naveroka wê hewildana desthilatên netewî a navendî ji binyadkirina girtinheviyên navxweyî ên gerentiya hebûn û serdestiyên wê di dewlet û civakên xwe yên resen de didin, li gel wê em Tirkên alîgir ji rêbaza Islama siyasî re a ku ( Erdoxan 1 nûnertiya wê dike) dibînin tevî ku gelek ji alîgirên wî li Elmanyayê jidayikbûn e di nav derdoreke demukratîk de ku bi maf û erkan ve bawer dibe,lê ew tevî vê yekê şêwaz û nerînên netewî ên teng a li hember her tiştekî demukratîk derdikeve weşan dikin.

  Ew nakokiya a cîgir di nav vê tofê de ,şopîner li matmayîbûnê dehf dide, ta bipirse li ser dûsereyîya ramandinê, eger tu bi milhûrekî desthilatdar ve bawer dibî û li pey wî diçî, çima venagerî û li welatê ku ew têde serok e najî!?, dewsa tu bi binemayên yeksanî û demukratiyê ve li van welatan şad dibî?!!.

  Welatê ku ew têde mezin bûn e û bi civakên wê re têkelbûn e, çawa em dikarin vê şîrove bikin û vê cihêbûna ramanî têbighin dema tu piştgiriyê milhûrî û navendiya dewletê dikî di eynî dema tu li welatekî li ser bîngeha sazî , ricîma yekbûyî a ne navendî û yaseyê avabûye de dijî!

  Ev yeka me dihêle em agehdar bibin sengerkirina parastvanê nijadperestiyê bi ramaneke li hember jiyanê û hevjiyana hevbeş napejirîne û li hember nerînên cûda tekoşînê dike ji berjewendiya yekalîbûna nerîn,raman û gelemperatiya wî.

  Em cengên nasnameyê dibînin mîna bersiveke ji suriştiya girtinheviya mirovî dema bi rêve diçe ji bo parastina taybetmendiyê bi rêya jêbirina taybetmendiya ê beranber ve an pişaftina wî di nav xwe de, li gel wê zorenga nijadan li ser nankoriya malgirtinê derbirîn dike,dagirkirina erdnîgariyê, hatinên xwarinê, gaz û avê .

  ———————-

  1- Receb Teyib Erdoxan 26.02.1954 hatibû dinê, siyasetvanekî Tirkî ye û serokê duwanizdemîn e û niha ye ji Tirkî re ji sala 2014 ve.

  Ev rê dide aliyê serkeftî ku destê xwe deyne li ser samanê, wê hilîne û anîber bike li ser hesabê stûxwariya nasnameyên biçûk ê helistên bergiriyê li cem nîne taku bikaribe li berxwe bide, ji ber ku navçe bi girtinheviyan ve cîteng bûye, û li ser nanê diljêçûnê jiyan dike, berdêla vê yekê pêkanîna pirojeyên têkoşîndar û jînî û vexwendina li civakeke zanyar ,xwesteka karê sazmanî dike mîna destikeke rizgarbûnê ji cenga nasnameyan a vala, eger agirên cengên gewdehî û devên agir û gullebaranê rawestin, lê wê bi hêsanî şopên agirên gûrbûyî newe jinavbirin, ên bi xwe re heznekirî û kînê tînin, û li ser tê avakirin ji aliyê ew ricîma a ku bi movikên dewleta Tirk ve ji damezrandina wê ve girtî ye, li ser bingehên nijadperst û totelîter çi nirxî ji netewên ên pê re dijîn nade, serweriya nijada Tirkî û binyadkirina wê mîna çandeke bingehîn li dibistan, peymangeh û zanîngehan û kûrkirina daberizka ez û bişanhildana diljêçûnê bi rêya vê yekê, kûrkirina girsbûnê di ez de li cem nijada tirkî bi fermaneke desthilatî ve nûbûyî bi rêya hatina ricîmên faşî, ew xatirkariyeke ji tewriya hêz re ye, û kolekirina pêkhateyên lawaz, rûtkirina wan ji rabûnên hebûna xwe re,ji erd, nasname,ziman û şopên şaristanî ve, pişaftina rêzimanî ê ricîmên Tirkî pêkanîbûn gerentî dabû ji pişaftina gelê Kurd di nav zimanê Tirkî de, gelek hatibûn e pişaftin, nikarin dûbere li zimanê xwe miqate bin, an nirxekî baş û

  rastîn bidne zimanê xwe, bi bihaneya ku dem dereng ket û êdî nema ev yek çareser dibe, an bi rêya bihaneyên ne girêdayî bi pêwendiya ziman bi hatinrêzê ve, û wisa em dibînin ku rewşa xemsariyê hatibû dîtin mîna hewildanekê ji bo hembêzkirina pişaftinê an pejirandina û rewakirina wê, ev yeka dibû ji alavên serkeftina qirkirina rewşenbîrî, li rex hewildanên dewleta Tirk ji roxandina kevineşopên dîrokî û konewarên şaristanî li bakûrê Kurdistanê (Hesekêf) wek nimûne û kevineşopên li Amedê ya kevin (Diyar Bekir- Taxa Sûr) û wêrankirina kevineşopên (Eyin Dare) li Efrînê, ji derveyî paşguhkirina wêzimkarî li navçeyên Kurdistanî û belavkirina Islama kevinşopî têde, binyadkirina rewşa çetîtiyê a bi saloxgeriyê û artêşa Tirkî re hevkar e ,herdû gelek kiryarên wêranker li hemî deverên Kurdistanê pêkanîbûn, ji bo bazdana xwedî war û valakirina navçeyan ji xelkên wê ve û koçkirina wê ya berdewam bi aliyê bajarên Tirkî a mezin ve û hîştina Kurdistanê paşgukirî wek kavilên bêkesmayî, ji ber vê yekê armanca tewriya hêzê ew guhertina kiryarê di derbarê takekes û koman de û ger bi cengên derveyî ve û qirkirinên gewdehî ve dewlet avabûn wê pişt re bête veguhêztin li qonaxa miqatebûna ji bermayên van cengan ve di civakê de, bi çandina tovên têgeha serweriyê ve li ser jîndarên lawaztir, gotinekî oveye bicî dibe naveroka wê ku( hêza wan pêkhateyên lawaz û bindest xurtir bû wê rikberiyeke metirsîdar li ser dewleta netewperest a bi hêz ve bikin), ma çawa dewleta Tirk hebûna xwe mîna neqşeyeke siyasî parast!?, bi rêya kirîna kesan bi pereyan ve , ji nêzikirina hinek rêvebirên êlên Kurdî ve (Hawarxwastina Eteturk ji axeyên êlên Kurdî ve di dema cenga serxwebûna Tirkî de) an bi rêya kuştin û serkotkirina şoreşan ve (raperîna Şêx Seîd Bîran sala 1925 pişt re serhildana Seyid Rîza 1937-1939), bi rêya ajotina êlên alîgir ji dewletê re li hember van şoreşan û ev kiryar tê nûjenkirin ji aliyê neviyên Toranî ve ta roja me ya îro ( çeteyên parastvanên gundan li hember partiya karkerên Kurdistanê.)

  Ji ber vê em tekoşîndariya nijadperestiyê mîna kedekî zehmet dibînin dema dewlet mîna alavekî parastî jêre be, wî ji hewildanên gewirîn û serkêşiya cemawerî diparêze, ta bibe destûr û rêyeke jiyanê, bobelat û cengên navxweyî ta dema dûr bi dû xwe ve tîne tevî ku cîhan bûye gundeke gerdûnî biçûk ji pêşketina destikên xweşî û peywendiyan ve, lêbelê ramanên netewperest têkneçûn, lê têne çalakirin û xwarinkirin berdewam in (Rasta Millî li Ewrûpayê) û dehfandina cemaweran ji lêketinên vala ve bi dawiyê ve hatin û xêrên wê neman dibe, ji ber vê yekê kedên dikin di rû bivveya derbasbûna tewriya netewî û kirina wê mîna sedema parçekirinê hîn têr nake bi taybetî ve ku desthilatên xwedî moreke totelîter li hember çi hewildaneke demukratîbûnê li hundirê wêlêt an ji derveyî sînoran ve radiweste, mînaka vê yekê tiştê ku Îran û Tirkî dike ji guhertina rê û aliyê van şoreşên rojhilatnavînî ve û xwarkirina wê berve xefka Islama siyasî bi herdû şaxên wê yên Sinnî û Şêî ve, lê hewildana zorkariya fermî ji dewleta serkotker re ji bo bicîkirina xwesteka cûdaxwazî an serxwebûnê diyar e bi rêya pêngavên tunekirin û paşgukirina gellan yên dijberiyên siyasî ji van ricîman re eynî rêbaza desthilatê bikaranîn li hember pêkhateya Kurdî bi rêya berdana roparta serketinê, tiştê hîşt xwesteka cûdaxwazî an serxwebûnê xwestekeke lezlêkirî û serkeftî be dema ku bi xwestekên navdewletî re lihevhatî be, ji ber ku rastiya dîtina civakeke demukrat pêknaye di bin siha hebûna zorkariya fermî ên van dewletan pê êrîş dikin û di navbera hevdû de timî li ser piştrast û erê dikin tevî çiqas nakokî û rewşên aloz, ev yeka jî derî vekir ji destwerdanên navdewletî û zorengên herêmî re ê bêhtir gelê Kurdistanê buhaya wê ya giran dida.

  5- Tekoşîndariya nijadperestiyê û berzbûna civaka zanyar

  pîşesaziya azadiyê bi rengekî kirdeyî ve bi şoreşa mêr û jinê ve girêdayî ye di eynî demê de, û rêbaza zanyariya rastîn ew ji bo jêbirina kêmaniyê û hestbûna bi jêrîtiyê ve li pêş yê serkeftî an serçûyiya hilgir ji reftarên desthilatê ve yê pê hatinrêzên xelkê dixe di bin gefê de, divê ew şoreş bê têgihiştin pêşî ji pêdiviyeke bê sînor ve ji ezgerkirina mirov ve ta dûrî kêşeyê girêdayî bi bîrdozkirina wî ve be li gor rêbaza desthilatê.

  Berketina me ji kêşeyên kûr ya civakê ve û baweriya me bi sûdê guhertina wê û rakirina jêrîtiyê ji ser jina rojhilatnavînî ve dibe sedemekê ji zayîna ramanan re û avabûna kesayeta ne pêrew , ji ber ku takekes pêşî li dayika xwe dinêre, mîna mînakekê di destpêka çêbûna xwe de, û li alava desthilatdar a sert dibîne çawa ku dixebite ji bo perwerdekirina mirovan li ser rageha şiyarbûn û tirsê , bi mebest ve hizr mijol dike bi rêya bêkarî, xizanî û paşgukirina wêzimkariyan û belavkirina gendeliyê mîna rêyekê ji belavbûna hingemeya civakî ve, ji ber vê yekê em zanyarên mêr li rex zanyarên jin dibînin parçebûyî , ji hevdû cuda ji bo çarenivîsê xwe dixebitin, çi sazî wana nacivîne û derdê parçebûnê dikşînin, ev yeka jîniya netewê lawaz dike, wê dihêle di nav dabeşbûn û parçebûna xwe yê siyasî de be, yên ricîmên totelîter li wan bi rêya tirs û kirîna kesan ve sepa kiribûn.

  Zanyarê azad bi kirdeya mehnedanînê û vexwendina ji tekoşîndariyê ve bawer dibe mîna rêyekê ji şiyarbûna tirsokan ve, û sazîkirina naverokekê ji pirojeyên yên dikarin ji takekesan re bosteke fereh çêkin ji bo rabûnê.

  Rizgarkirina ji hestê kêmaniyê li cem jin û mêr ve bi rabûna zanyarên jin ve destpê dike ên dikarin erkên çarenivîsî bi zanyarên mêr re parve bikin ji rêvebirina civakê ve û perwerdekirina nifş li ser rageha azadîbûna takekesî ji desthilata bîrdoziya partîtiyê an desthilatiyê ve di qata bilind de bi rêya pesindana zanyarê azad û beskirina bişanhildana tek serokî ji bo berhemdana serokên ên wêzimkariyê dikin û bêdeng dixebitin.

  Malgirtina bîrdozî ew hewildana darjêdankirina dilniyabûnê û ciwanîkirina wê bi raçête û dagihêjîtinan ve pêrewîkaran hewil didan cilê rastiya a gumanî pê nabe lêbikin, di dema ku zanyarên jin û mêr li hember van hewildanan ji kevin ve radiwestin, gelek ji wan jiyana xwe jidestdabûn li pêş dadweriyên soraxvanîkirinê ên bi husteyî ve wana azar kiribûn û berhemên wana sotandibûn, eger çendîn şîrovekar xwestin desthilatiyê ciwan bikin û cilê çaksaz û feylesofan li wana bikin lê ew bi serneketin.

  Mildana cemaweran bi koratî ve ji pirûpogandeyê serokê birêz û pendiyar re binyadkirineke ji gendeliya giyanî ye û reşepêşkirina ramanî re ye bi rêya rewakirina mildanê û kirina wî mîna erkeke niştîmanî, herwisa zanyar di metirsiyeka mezin de dimînin, tên e dabeş û parçekirin û zehmet dibe anîna wan li ser peyv û nerînekê, beşekî ji wan dibin pirojeyên pêrew tenê gotinên xweş dibêjin û dibin layîngiriya desthilatê tevî (diljêçûna wanî veşartî jêre), beşekî din bi giştî ve dûrî dîmenê vedikşin bi rêya koçkirina ji welêt ve an bêdengiyê an carne serserîtiyê dikin bê hemahengî an pêkanînên ku karibin guhertinê pêkbînin, kesê çevsênîbûyî bîra xwe bi xwe re radike eger berî xwe bide ku derê, bîr dibe amaneke hemî dîmen û bûyerên mirov kurtas dike di hundirê welatê xwe de bi taybetî ve qonaxên çêbûna wî ya a yekem, ji ber vê yekê yek dibêje ku cîhan tevî ku di warê erdnîgariyê de bête dabeşkirin di navbera rojhilateke giyanî û rojavayekî hişmend de lêbelê hatina koman û tevderbasbûna wan bi hevdû ve wê erdnîgariyê tebitî nehêle û ne jî çavkaniyên zanînê lê wê her tiştî bimîne di nav têkelbûnê de , ji ber vê yekê em guhertinên deronî dibînin ku berve vebûnê di navbera çandan de çalak dibin, ta erdnîgarî bimîne bin siha şoreşên pêwendiya civakî (Fêsbûk,Tiwîtter,Instagram , Youtûbe û Whatappê ) li pêş hemî hatinrêzên nû wê vekirî bin , wê ropartên nijadperst nikaribin têkelbûn û hevdîtinê sînordar bikin.

  Desthilatbûna a li ser civakê pêkhatî, tenê jehrên xwe di hizrên takekesan de berdide ta wan bike qurbaniyên lîstoka rev û bazdanê ji rewşa lêketinê ve.

  Nijadperestiyê mîna şepêleke ji aliyê hevjiyana hevbeş ve nevêtî dibe .

  Ew ji bermayên ceng û girtinheviyên navxweyî ne ên di navbera pirkes û kêmkesan de çêdibin, şopên xwe yên deronî di hundirê xelkê de dihêle ,ên rastî serkotkirinê tên, dibe ku koçberiyên ên ji zorkariya siyasî ve encam didin bi rastiya rabûna nijadperestiyê ve peywendîdar be, mîna binemayeke jiyanê partî an dewletên ên li berbijariyên mezintir û destketiyan digerin lê xwedî derdikevin, di baweriya xwe de ku ew xwedî bişanhildana dîrokî ne û timî ji serdariyê re di her çax û qonaxekî de şiyandar in ,ew komelbûyîn mîna hewayeke lihevhatî saz dike ji bo rabûna nijadperestiyê û hestbûna bi cûdabûnê ve ji rengên civakî yên heyî re, herwiha dibe metirsî li ser çand,desthilat û navendîbûna fermandariyê.

  Tirsa Tirkan ji kurdan ve ji baweriyekê ve pêktê ku Kurd metirsî ne li ser welatê Tirkiya yê ê ku beşekî mezin ji erda wanî dîrokî ve li gel dewletên cîran hembêz dike , ji ber ku sabara Kurdistanî mîna şevpestek e li hember wê û divê pîlanên berdewam bêne amadekirin li hember hewildanên wê ya berdewam, ji ber vê yekê nijadperstiya rojhilatnavînî dijminê demukratîbûnê ye û piştgirê dewleta netewperest a saloxgêrîtî ye , ê timî ol bi awayê xwe yê ragehî ve bi xwe re têkel dike mîna destikekê ji fermandariyê re û gerentîbûna pêrewiya bêhişan bi rêya dergeha Islama siyasî ve.

  Nijadperestiya Ewrûpî bersivek bû li hember penaberên ên di welatên wan de niştecî dibin, mebesta min ew nijadperestiya nûjen ê her û her hêdî hêdî bi derbasbûna demê ve bilind dibe, bê guman cenga navxweyî li Sûrî, girtinheviyan ji derveyî sînorên wê ve şiyar kirin, ger li Tirkî an Îran an li cîhana Erebî û welatên Islamî bi giştî ve ên derdê xizanî,gendelî û bêkariyê dikşînin.

  Ew dibûn naverokeke dewlemend ji rabûna komên Islamî re yên sînoran derbas kirin .

  Çûna bi aliyê tekoşîndariya nijadperestiyê ve di zanîna zimanan de û peywendiyê ye bi gellan re ye, li gel wê ramana parçekirina xelkê di navbera tofên bilind û nizm de xwestekeke rêbazbûyî ye ji bo rêvekirina li pêş girtinheviyê û bergekirina wê bi awayekî bîrdozî ve, ta bibe rêyekê ji dagirkerî û serdestbûnê re bi rengekî hêsan ve, ji ber ku çi bihaneyeke hişmendî ji gotinê wî Elmanî re nîne dema Êmanoêl Kent 1 1724-1804 dibêje (wekî zêdekirina li ser tewriya wî ya zanyarî ve bi dabeşkirina zayendên mirovî li gor reng), gotibû ku zayendên bêhtir jîr û pêşveçûyîn û beşdarbûn ji avakirina şaristaniyan re ew zayendên sipî ne, pişt re zayendên zer tên ,dûrre reş lêbelê zayendên sor û hindiyên sor û gelên parzemîna hindî mîna bedtirîn zayend tên ji aliyê jîrbûnê ve û kêm pêşdikevin li gorî derbirîna wî!.

  Feylesofên pêrew ji kar û barên desthilatên xwe re timî bihane didabûn e wan ji bo xwe berfereh bikin û serweriya xwe berdewam bikin.

  Em yê Engilîzî Dêvid Heyom 2 1711- 1776 dibînin dema dibêje bi dûrxistina nijadên ne Ewrûpî ve û wisa diaxive :

  ( Ez qet guman nabim ku reşik û hemî çûreyên mirovan ew di xuristiya xwe de ji mirovê sipî ve jêrtir in.)

  Yojîn Fîşer 1874-1967 banga paqijkirina mirovan û kuştina dilovan ji seqetan re û qirkirina Cuhûyan kir, van helwestên tarî ji binî naghe rastiya mirovê zanyar, lê bervajî gemiya mirovahiyê û aştiya afrênerî diçe, ê mebesta min bi wê avakirina stûnên huner ,pêşesazî û afrêneriyan ji bo jiyana mirovî a yeksan û pêkanîna geşepêdanê ji bo xêra hemî qat û bijardeyan û parastina destketiyên mirovê hişmend li hemî deverên hebûna lihevhatî.

  —————-

  1- Êmanoêl Kent: Ew fêlesofekî Elman e ji çerxê hejdemenîn e 1724-1804 , jiyana xwe hemî li bajarê Kunisgbêrg li şanişîna Birosiyayê bihûrand, ew dawî fêlesofên bi bandorbûn li ser çanda Ewrûpî a nûjen.

  2- Dêvid Heyom: di 26 Nîsanê sal 1711 de jidayikbû û di 25 Tebaxê sal 1776 de koçkiribû, fêlesof,dîroknas, û aborînasekî Iskutlendî bû û kesayeteke girîng bû di felsefa rojavayî û dîroka ronakbîriya Iskutlendî de.

  Ewrûpa ramana ne jinxwaziyê bi gellên din re derbas kiribû, bervajî gotina ewê Ferensî Arthir Gûbîno 1 1816- 1882 ê guman dikir ku tekelbûna nijadan û jinxwaziya wan ew sedemek e ji têkçûna şaristaniyan ve dema dibêje : ( Arîbûn têkdiçe bi rêya têkelbûna bi hunerên reşikan ve.)

  Em îro têkelbûn û pirbûna çand û şaristaniyan dibînin ku hinira raberî,raman û berzbûnê li cîhana bê bend û sînor berdide , li gel wê zanyarê Birîtanî Tişarliz Darwin 2 1809- 1882 di pirtûka xwe de (zikmakê çûreyan) dema tewriya xwe pêşdebiribû û nexwest xelkê di navbera tofên bilind û jêrîn dabeş bike, ji ber vê zanyarên ên berketin û raberiyên xwe ji bo civakek e zanyar bikaranîn ewê yên di xwe de taybetmendiyên ku wana dihêlin hebin û serbikevin bi wê xweşrewş dibin, lê ew tofên ku bi jehrên tundirewiya olî û netewî ve têkçûyî timî bi tembelî û jêrîbûnê ve bindest dimînin, ji ber dibin barekî zêde li ser heyînê, dema li ser diljêçûn û nijadperestiyê û xewinên serketina diravî a nijadî dijîn, ew rêberên dirindîtî ,kuştarên giştî û koçkirina bi zorê ne, nikarin têkelbûnê bi giyaneke nûjen ve têbighin, ji ber ew ji zanyariya a ku bi rewişt ve yekbûyî ye dûrketibûn.

  Hebûn tenê ji zanyarên jin û mêr re ye ên li pêş rêya xwe astengiyan radikin û bi binema yekîtiyê di navbera jin û mêr de bawer dibin, bê pêrewî û kêmîtî, ji ber ku hebûn para afrêner e û ev yeka rizgariya hebûnê ye û dawiya desthilatî û pilana li ser mêjî ji dergeha sazkirina tirsê ve.

  Netewhezên rojhilatnavînî ji Ereb,Faris û Tirk û jibilî wan gelên ne li gor xwe mîna çeteyên girêdayî bi derve ve dîtibûn û divê bêne hilkirin, serkotkirin an pişaftin li gor berketiyên xwe.

  Va zanyar Curc Terabîşî 3 dibêje : ( Pir tewrîvanên netewperest gîhan astekê ji mendalekirina kêmnetewan ku wana danasîn kirin ku ew kêmnetew ji çêkirina mêtingeriyê ne, ji ber ku kêmnetewan hebûnek wanî bi xwe nîne, lê ew di rewşên herî baştir ve tenê derzên dîrokî ne, lê entîke ne divê carek din têkevin di yaseya helandin, parçekirin û piştre têkelbûnê, ew tu carî bi çi rewşî ve nabin nîşana cûrebûn û çavkaniya dewlemendiyeke şaristanî.)

  ————

  1- Cûzêf Arther Gûbîno: 14 Hizêranê 1816- 13 Çirya pêşin 1882 xanedanekî Ferensî ye, pêşdebirê tewriya serkeftina nijada Arî ye.

  2- Tişarliz Robert Darwîn: zanistvanê dîroka xuristî û ciyolocîk e, li Engêltrayê 12 Sibatê 1809 jidayik bû, 19.Nîsanê 1882 koça xwe kir.

  3- Curc Terabîşî: 1939- 16 Avdarê 2016 , ramanyar,nivîskar, rexnegirekî Sûrî ye.

  Wisa civak hatibû parçekirin û bizdan di jiyana xelkê de weşandin, zorkarî mîna bergekî giştî diyar bû, desthilata netewî wê mîna rûpêçekî li xwe kiribû.

  Zanyarên Ewrûpî berî xwe dabûn e penda cûrebûnê, hevdîtina mirovî û pêguhertina rewşenbîrî di navbera netwan de, ji nirxê mirovê hişmend li hebûnê bi serketibûn, va em zanyarê Ferensî Kilûd Straws 1 1908- 2009 dibînin tewriya nijadê bi rengekî dij saz dike û dibîne :

  ( Cûrebûna çandên mirovî divê bi awayekî bêcan ve newe berketin, ji ber ku civakên mirovî ne bi tenê ne, dema di asta herî dûr de ji pileyên cihêbûnê ve dimînin dîsa jî pergalên parçeyan an koman distînin.)

  Berhinde ev piştrastkirineke li ser serkeftina nirxên ronakbîriyê beranberî lawazbûn û pûçbûna gumanên nijadperestan û tengiya asoyê wan.

  6- Dîtinekê ji awayên sazbûna sitemkariya siyasî ve

  Têkiliyên mirovî hatin guhertin taku di navbera alîgirtinan de bêne dabeşkirin, û nirxê xuristî ji peywendiya xuristî ve li pêş hezkirina desthilatî û têkalîna peyrewan li dor hevdû kêm dibe.

  Ev guhertin û dabezîna di rewşê de amadebûna dirindî li cem mirovê pêşbaz ji bo limêjkeriya hêrsê piştgîr kir, peywendiyên qezencî dewsa peywendiyên xuristî cihê xwe girtin û dêmên mirovê diravî pir bûn û ji dema hêsanbûna jiyana wî ya destpêkê ve zehmetir bibûn, êdî li pey rewşeke li ser sertiyê ve cîgir e dikeve û wê bişanhildan dike, ta bibe mîna eynikekê jêre an pîvanekê ji têgihiştina başbûnê ve û çûna bi dû wê ve.

  Dirinde li vir serwer e û li ser vînan serdest e, ew wan bi dîmenên hêz û şehnaziyê ve dinixûmîne, taku bedewbûn, xweşikbûn û ciwanî bibe dîmeneke nerm ji dirindiya jiyana nûjen re ê gelek mirov xwe pê girêdidin bi bihaneya nûjenkirina jiyan û nirxan ve.

  Ev yeka berzbûnekê saz kiribû bi aliyê harbûnê ve ji pêşbirk û zorengê de û herwiha ji malgirtinê re, berhinde komkirina girtiyan di zîndanê de û pêşwazîkirina wan bi rêya afirandina cûreyekê ji azarkirinê ve bi sernavê ahenga pêşwazîkirinê (girtîgeha Tedmur1) dibe yek ji ferehkirina pêşesazîkirina dirindî ve.

  ———–

  1- Zîndana Tedmur: zîndaneke leşgerî bû nêzî bajarê Tedmurê a çolî dikeve li rex kavilên wêna yên navdar piştî 200 Kîlometran bakûrê rojhilata paytexta sûrî Şam, di sala 1966 de hatibû vekirin, di bîngeha xwe de ji bo leşgeran hatibû çêkirin di bin rêveberiya asaîşa leşgerî de ye, navê zîndanê bi navnokitinê ve girêdayî ye, di sala 2001 rêxistina lêborîna navdewletî raporekê belav kiribû wê zîndanê pesindan kir ku (hatiye çêkirin ji bo mezintirîn zorbazî, tirs û derd di dermafê girtiyan de pêkwere.)

  Guhertina mirov ta bibe jîndarekî tevlîhev di kar û kiryarê xwe de, şîn û işk hildikşîne, dibe wêranker, bi rêya azarkirina wî ji rêya dergeha zorbazî û tolhildanê re, ji ber diyardeya girtiyê siyasî di xuristiya xwe de derbirîneke li ser pêşesazîkirina dirindiyê, girskirina bizdanê di jiyana takekesan de wana berve dawiya wan dibir.

  Azarkirin hat e bikaranîn bi gumana gera li rastiyê û naskirina gunehkar di kevin de, li Yonanistanê û di dema Islamê de û berî wêna, herwiha di serdemên navîn de, mîna destikekê ji parastina keşeya katolîkî ve hatibû bikaranîn, li gel wê di salên şêstan de ji çerxa buhirtî ve zanistvanê deronî Stanlî Mîlgram 1 ezmûnekê li zangoya Yayil pêkanîbû ji bo têgihiştina pêvajoyên Holûkustê ên leşgerên Nazî li cenga cîhanî a duyem pêkanîbûn û zanistê deronî a Emrêkî Filîb Zimbardo 2 ezmûnekê di zîndana Stanfordê pêkanîbû û gîhabû encamekê ku kesên azariyê pêktînin divê pabendî fermanan bibin ji ber ew baş bawer in bi ricîmekî bîrdozî cihekî xwe yê civakî û sazmanî girtî ye û mirov di sirûştiya xwe de bi awayekî suriştî ve fêrî derdora civakî a ku têde dijî dibe û armanca ricîma Baes a serkotker ew sînordarkirina afrêner û ramanyaran û radestbûna wan bi sedema azarkirin û sixêfan ve yê rastî wana dihatin, ji ber vê yekê terora dewletî li ser çi teroreke dijî wê zêdetir dibe û bi kirêtî cihê xwe di dîmenê dîrokê de distîne, ji bo ku desthilat xwe ji roxandinê ve rizgar bike sertiya bê sînor pêktîne, pêşesazîkirina terora dewlet, partî, komên biçûk,Komelêyên nepenî, Mafiya û malbatê ew li ser xwe parve dikin, li gel wê teror ji ramanekê ve ku di henas de bi lez ve tê mezinkirin destpê dike, ta bibe binemayek an zagonekî.

  Rastiya ev yekîtiya dîrokî di navbera mêrê ol û desthilatê de gelek derdên dirindî bi xwe re derxistin, tirsê piştrast kiribû wekî dibistan û zanistê çêkirina mirov bi herdû şaxên wî ve a oldar û pir tirsok ji fermandar ve, ev yeka rê dûz kiribû li pêş berzbûna ricîmên bi hêz û serkêş gelek pispor in ji eyarkirina kelejana cemaweran ve, stonên çandeke gelemper û olî binyad kiribû taybetmendiyên xwe ji efsanîbûn û rewrewkan ve distîne, ên bibûn rêbaza jiyana rahênanî a li ser şagirtan ji zaroktiya wana ve hatibûye sepandin, ev bijardeyên xort dehfdabû ta bi çi tiştê vala biramin ji bilî mijarên guhertin û demukratîkbûna naverokî .

  ———–

  1. Stanlî Mîlgram: (15.08.1933-20.12.1984) zanistvanekî deronî civakî Emrêkî ye, gotar û xwendinên cûrbecûr pêşkêş kirin.
  2. Filîb Zimbardo: rojbûn 23.03.1933 li Niyûyûrkê Emerêka, zanistvanekî deronî ye û mamoste ye li zanîngeha Stanfordê, di sala 1971 de navdar bû bi rêya pêşkêşkirina wî ji ezmûna zîndana Stanfordê a navdar , gelek pirtûk û gotar di warê zanista deronî nivîsandibû.

  Bê guman ku avakirina nimûneya zanyarî li cem takekes di bin siha vê rewşê de pêdiviya xwe bi berzbûna navendên ronakbîrî mezin heye bi cemaweran re têkeve dan û standinê bi rêya wêje, raman û hunerê ve, pêdiviya vê yekê bi saziyên xurt ve heye gotûbêjên xwe ligel desthilata siyasî kûritr bike û ji bo pêşesazîkirina biryar û çêja giştî beşdar bibe, bê vê yekê şoreşa zanyarî pêknaye, ew şoreş aştyane ye ne sert e û di sirûştiya xwe de gendeliyê napejirîne.

  Desthilata siyasî rewşeke qayim e di xuristiya xwe de, lê hişmendiya desthilatî mirov dikare kêmtir bike bi rengekî ramanî ve bi rêya vekirina derfetan ve ji hemî zanyaran re ji bo têkel bibin di bîngeha wî de ji jor ve ta binî.

  Ev yeka dibe kelem li pêş diyarbûna dirindîbûnê , em wêna bi berdêla bi sûd ve binav dikin, berhinde hişmendiya gelemper naye şikestin tenê hêdî hêdî û bi rêya ramandina bi geşepêdana hişmendiya afrênerî ve li cem takekes kêmtir dibe , taku bi rê û hunerên rêvebirinê ji zaroktiyê ve huste bin, ramandin ji derveyî bişanhildan û guhdana desthilatiyê bûye tiştekî zehmet, berhinde hişmendiya afrênerî li cem zanyarê jin û mêr mijol e bi rêyên rizgarkirinê ve ji kulbûnên desthilatî û derzên wêna li ser hizr ve, jihevekirineke diyar ji aloziya ramandina toj ve nîne, ê ku mirovê bi tenê wêna jiyan dike di dan û standinê bi pirsên xwe re û sînorkirina derbasbûna wê di hundir de ta nebe pişt re sedemekî xuristî ji rikberî û raperînê re, berhinde reşbînî û dilzariyê nûnertiya riwê giştî ji jiyanê re dikin, di çarçoveya wê de windabûna mirovê rojhilatnavînî di nava windabûnê de encam dide û radestbûna wî pişt re ji qamebûneke ramanî re pasfinde ji tembelbûneke giyanî û hizrî tê nayê derbaskirin tenê bi zehmetiyekê ve, bê guman ku wêje û huner bi pêvajoya lihevketina desthilatî ve bandor dibe, li vir em dikarin bibêjin ku zanyar dûrî destwerdanên desthilatan û fişarên wana radiwestin û ji dîmenê ve bi giştî ve dûrnakevin, tenê bi awayekî ve dîtinên wanî bê alî xira nake bi aliyê geşepêdana ramanên nû ve ger bi desthilatê ve civiya an li hember wê sekinî.

  Ma gelo em dikarin têgehên desthilatê ji nehestbûna komî ve jêbibin?!

  Tenê bi derketina rêveberiyeke nû ve?!, ma derketina tewrîkirineke bîrdozî kêşeyê çareser dike ta bibe berdêrekê ji desthilatiya berê re!? ,an ew desthilatiya nû divê hinek reftarên wê desthilatiya berê bihêle ji ber ku henas fêrî cûreyekî ji fermandariyê bû ye, nikare bi hêsanî jê veqete, tenê piştî salên ji perwerdekirin û rahênanê?!

  Xalek din heye diyar e û girêdayî ye bi rêyên naskirina pêşerojê ve ji bo derketina dirindîbûnê ( Şoreş) , ji ber ku Foltêr 1 berî mirina xwe 1787 behsa şoreşekê dikir dema got:

  (Xort wê rewşa wan şadtir be ji ber wê tiştên ciwan bibînin, Ferensî timî dereng tên, lê ew di dawiyê de tên.)

  li gel wê di reweşta desthilatê de hinek zanyarî hene rê jêre vedikin ji bo zêde serdestbûnê li ser xelkê pêkbînin û li rexê din zanyarî hene xelkê bêhtir şiyardikin bi girsbûna bobelat û felaketên ku li ser wan dimeşin pişt re tevdigerin taku hewil bidin mafên xwe bistînin, berhinde em paşketina ragihandinê dibînin ta pileyekê qedexebûna Setelaytê li Sûrî di dema serokê berê Hafiz Elesed de ta sala 1995 û li hin deveran de mîna Koriyaya bakûr û Îranê ta dema niha, herwiha destikên peywendiya civakî mîna Fecebook û Youtubê li Sûrî berî 2011 hîn qedexebûn, tevî ku niha bê bend e lê di bin çavdêriyeke dijwar de ye herwiha li Tirkî hinek dewletên Islamî, li gel wê jiyana takekes li ser Intirnêtê rikberiyeke ji desthilatiya totelîter re a netewî û olî.

  Cenga desthilatan li hember rewaniyîbûna gellan û hewildanên wana ê têkçûyî di avakirina tiştê ku tê hilweşandin, hemî stonên cîgirbûn û ewlehiyê têkbiribû, tofên berketî ji dijwariya rewşê ve ,ew ku hîştibûn berve bijareyên bê dunde û westiyayê biçin, an berxwedanî an bazdan ango derketina bi zorê ve, bi vî rengî ve valahî di nav cemaweran û ricîma siyasî de kurtir dibe a bi awayê xwe ve destê xwe li ser meydanên jiyanê datîne û rêbaza hingeme û bizdanê di navbera tofên portbûyî bi ewlehî û tebata wê ya deronî ve, ji ber ku cîhana qamebûyî ew armanceke ji ramana serkotbûna berpêşbûyî ve, afirandina jiyaneke nivyayî bê can ji armancên hişmendiya totelîter e, berhinde helweşîna naverokên xelkê a hatinrêzî nûnertiya alava berdewamiya desthilatê dike û gerentiyê dide cîgirbûna wê, dewleta Baes gewdehên xwe yên bi jehr di nav civakê de çandibû, rêbazên xwe di hişmendiya zarokan de çandibû, bi vî rengî ên bi salan ve li ser pirupûgendeya Baes û ramanê wê ya bêgur xwedî bûn e wê nikaribin şoreşekê li hember wê birêve bibin, (Riyad Hicab 1) (Rifet Elesed 2) (Ebdulhelîm Xeddam 3) (Esed Elzûbî 4) û ji bilî wan wek nimûne.

  —————-

  1. Riyad Ferîd Hijab: rojbûn Dêrezzor 1966, endezyar û siyasetvanekî Sûrî ye,serokê wezîran bû li Sûrî, herwiha wezîrê çandiniyê bû.
  2. Rifet Elî Silêman Elesed: rojbûn 22.08.1937, cîgirê serokê komara Sûrî a berê bû, birayê serokê Sûrî bû.
  3. Ebdulhelîm Xeddam: 15.09.1932- 31.03.2020 yek ji navdartirîn hevalên serokê Sûrî a berê bû.
  4. Esed Ezzûbî: rojbûn 1956, ragir û firokvan bû tevlî Ekadîmiya hêzên ezmanî bû di sala 1974 de li Sûrî û di sala 1977 de jê derket.

  Lê berî vê yekê divê pêşî ji bêguriya netewî rizgar bibin û nirxên sivîlbûna nûjen vexwin, ev yeka li ser wan pêdivî dike ku hewayên xweşî û pirjimariya nijadî û olî biafirînin, ev yeka nema şiyan e di bin siha vê awanteyê de a her tiştî tarûmar kiribû û cîgeheke xuristî ji çete û teroristan re afirandibû ,ên ji her alî ve kom bibûn taku ramanên Islama siyasî a pûç belav bikin (hevgirtina Sûrî û baskên wêna yê leşgerî) dewsa desthilata Baesa fermandar, ji ber desthilatiya Baesî hemî jêhatiyên azarkirinê wergirtibûn ji têkbirina şoreşa girtiyê siyasî ve û hewildanên wê ji guhertinê re , hemî van destikan ji wê xêza dîrokî ji serkotkirina ricîmên siyasî ji cemaweran re wergirtibû, û serdestkirina li ser coş û sewdaya wê, nêzikbûna desthilata milhûr ji mirandina jiyanê ve di çêja cemaweran de li ser dostaniya xwe bi dîroka dirindî re derbirîn dike ta astekî pir metirsîdar, dema aliyekî girêdayî bi dîroka kevin ve vejîn dike , ji xwedawendîkirina serok û avakirina peykeran jêre li kolan û holên giştî, hijmara wêne û gotinên ku li ser dîwaran nivîsandî wê serok neke nîşaneke ronakbîrî lê lekeyeke reş di dîroka mirovahiyê de, li gel wê ew milhûriya hizrî a ku rojane tê pêkanîn dihêle bawerî di navbera bîrawerî û hişmendiyan zehmet be bi sedema tirsê ve, ji ber ti pêwîstî nîne ku takekes bi amadebûna serok birame ji ber ku serok nûner e li ser huner, raman û bedewbûnê.

  Perwerdekirina şerûdiyên dijminane û xwarinkirina wan bi ufkufî û diljêçûnê ve ji kiryarê desthilatên totelîter in, dema ramandina rexnî dibirrin ji berjewendiya radestbûnê ve ji resenî û bilindbûna serokê xêvzana re, taku çi şitilekî şîn hişk bike, ji ber ku zorbazî timî tevgerê lixwedike û beranberî wî jî zorbaziyeke dij derikeve,tundî bi her tiştî ve girêdayî dibe, yek ji balatirîn rengên wê ew yaseya tivîkirî, berhinde yase bi sertiya xwe ve tête naskirin û bi pêdivîbûna hêzekê wê sepa bike û kesên ku wêna binpê dikin jî siza dibin, saw bi xuristiya peywendiyê ve di navbera takekesan û ricîma a ku saziyan birêve dibe de tevderbas dibe li kêlek jihevketina cemaweran a giyanî yê koman dehfdabû berve hingemeyê.

  Berhinde rewşa Kurdistanî di bin siha ricîmên ên Kurdistanê dagir dikin de cihê matmayîbûn û serybûnê ye, li gel wê serkotkirin rêxistinên dijber birêvebiribû taku ji xewina avakirina sabarekî azad û serbixwe dakevin ta xwesteka erêkirina axaftinê bi zimanê dayikê ve an sivikbûna tenahiya xwediyên nerînê, ev hemî bi encamê kevirbûna wê desthilatiya rêxistinî ve û pêrewiya wê ji ricîmên herêmî re, ji ber li ku derê bêhiş hebin kedxwar hene.

  Rewşa Kurdewarî tê berketin gelek caran ku ew ji encama ew hevpeymana hevbeş ve ye di navbera desthilata fermandar û rêxistina dijber de , ango mînaheviya alavan û şêweyên pêşinyarê em wê dibînin bêhtir nêzî pişaftina xwebexş bi Tirkbûn, Erebûn û Farisbûnê ve ye û çûna bê ageh ji qalibûna totelîter di talîzoka perestbûna takekes de û ev yeka ji nîşanên nezanîkirin û gunûkirina cemaweran ve ye, ev yeka taybetiyên ku bi hilketin ve di herdû saziyên olî û partîtiya totelîter de çêbûne têknade , ev dimîn e bersiveke sade ji rewşên windabûn û koletiya çêbûyî ve bi dijwarî ve, dema hatibûn e damezrandin li gorî pêwîstiyên qonaxê, wekî çaxên destpêkên çerxa bîstan di parzemînên cîhana kevin de.

  Em dibînin ramana netewperst û Islama siyasî a comî ên têkdayî bîçimên jiyana demukrat li cem gelên rojhilata navîn têkbiribûn, ji ber vê yekê pêdivîbû nêzikbûn ji pirsgirêkan mîna rastî, rêje û aşkerekirinî re .

  Ev yeka sûdtir e ji bo bidestxistina baweriya cemaweran bi rêveberî û rêxistinên wêna ve, berhinde vejînkirina roparta salên heştiyan a şoreşgerî û hewildana nûkirina wê mîna hewildana saxkirina laşekî gendbûyî, ji ber cemawerên arandî bi bandora roparta desthilata netewî ve bi baweriya ku serok xweda an pêxemberekî hatibûye şandin ew bervajî gotina feylesofê Ingilîzî ye Cun Lûk 1 ê gotibû : ( Serok rêncbereke li cem gel û mafê cemaweran e wî paş ve bidin eger desthilatiyên xwe derbas kiribe.)

  Tiştekî vîna komî û takekesî têknabe ji bilî du tişt : gendelî û reqbûn, li gel wê em di vê derbarê de dibînin ku tekoşîndariya ramanî ji neyînî û kiryarên cemaweran ve baştir e ji ketina di xefkê rikberî û girtinheviya zîzbûyî de, bin siha gengeşekirinê , ji ber hebûna reftarên desthilatî mîna ricîma seroktker a dewletî ye, takekesan girêdide û li ser dûrxistina afrêneran dixebite, çênabe gengeşkirin bi mêrê olî re a rojhilatnavînî an bi partîvanekî totelîter re, ji bîrdoziya partiya xwe ve dûrtir nabîne, ew herdû li ser yek xêzî dimeşin parastina sofîbûnê, li gel wê mêrê ol û partiyê totelîter jiyana xwe terxan kirin ji bo parastina giyanê bavaniya malbatî û bi çêja civakan û gunokirina wan ve bi derbasbûna dîrokî ve lîstibûn, li gelek cihan de cemaweran kiribûn mîna çepikvan bi bandora tirs an reweştê ve.

  Huner ji derveyê wê ve stona hebûna mirov di zelalî û ramanbûnê de saz dike û di hundirê xwe de rikberiyekê nîşan dide li hember rewrewka tirsê a ku desthilatiya totelîter li ser hişmendiya hundirîn a cemawerana sepa kiribû, berhinde zimanê babetî timî berve dan û standina bi nêran re ji bilî mêyan diçû, pêdivî bû timî piştrastkirina li ser ku ew yekîtiya zanyarî saz nabe an bi sernakeve bê yekbûna zîrekbûna ramanî a bingeh in wêna jin li rex mêr radike, bê tenêbûna bi roparta nêrîtiyê a bi şêwazên zimên ve berz dibe, û alavên wê a hevdûdanî ,yê berî xwe dide mêr ji berku ew serdestê lemlateyî ye.

  ———

  1- Cun Lûk : feylesûfekî, siyasetvan û ramanyarekî Ingilîzî ye 1632-1704.

  A girîngtir di vê derbarê de ku em bi cîbecîkirina destketiyên mirovê hişmend li her meydanî bibînin wê berî vê an piştî wê hewildanên rahênana ramanî ji tofên sert re bê , ên kiryarên zordar an gunehkar kiribûn bi rêya ol an netewê hatibûn xapandin, mebesta min bi vê herdû zayendan in, cîhana jin û mêr, li gel wê vekişîna rêxistina dewleta Islamî mîna mînakeke nêzik bi dû xwe ve hezarên dîl (kampa Hûl) hîştibû, bi taybetî ve jinên ên dibûn e navenda bi kêşe ve a ku dikarin tundirewiyê bi dilsozî ji zarokan re veguhêzînin, ji ber vê pêwîst e ew jin bêne perwerdekirin bi derbasbûna wan li gelek qonaxan ta qonaxa rehetbûnê, ji ber vê yekê dirindîtiya desthilatî û dirindîtiya malbatî di naveroka xwe de yek in, û çi rûbirûbûn li gel desthilatê pêknaye bi rêya takekesan ve an bi biryarên yekalî sînordar ve, lê bi rêya kanîna mirov ku van lêdanan derbas bike û li gel rewşê jiyan bike.

  Ramandina bi tekoşîndariya vê zorkariyê ve û damezrandina tovên lihevhatineke rastîn û germ takekesên ronakbîr dehf dide ji bo bi azadbûn birêkevin û bi rengekî bi rêk û pêk ve, ji ber ku nêrîtî pêdiviya xwe bi girêdana nîşanî heye bi têgeha başiyê ve, bêhtir bi girêdana wê bi têgeha sêgariyê ve, li gel wê nêrîtiya a zanyarî wateya wê nazikbûn û tenikbûn e û bi dan û standina herî xweş re bi zayendê din re ye , û mêyatiya zanyarî ew bersivdana aşkere ye ji nîşanên evîn re .

  Û vexwendinên wê ji hevpariyeke rastîn re a bi rêya wê tovên ricîma desthilata totelîter têkdide û bermayên wê yên neyînî jêdibe a ku di komek reftar û reweştên girêdayî bi Islama siyasî ve bi rengekî rasterast ve berzbûyî dibe.

  Beşdariya zanyarî li gorî ( Evîn hebûn e û hebûn zanîn e) li dij bijara tevgera Femînî radiweste , lê timî hewil dide tovên xurt weşan bike ji bo berhemkirina rabûnekê bi yekîtiya herdû zayendan ve pêktê, ji ber ku bi têgihiştina me ji bijardeyên zanyarî a bi hêz ve di desthilatê de, em dikarin bibêjin bi pêdivîbûna bicîkirina nîşanên sîstemek e azad ku bi tundî ricîmên fermandariya comî xwedî rengeke netewî têkdibe bi rêya vejînbûna civaka zanyar ,ew dikar e ji dezgehên rêvebirinê ve dûrnekeve lê pê re bimîne û kêmaniyên wê sererast bike , berhinde lobiyên civakî dibin rengekî berdarkirî ji rêveberiyên navendê û pêkhateke pêwîst ji pêşveçûna wêna re li gorî pêdiviyên berjewendiyên cemaweran û sûdên wan sererast dikin, hinek zanyarên jin û mêr demeke xwe li gel ol an partiyekê ve derbas dikin û bi hinek rastî û binemayên mehnegirtinî ve derdikevin ji bo bibin berdêleke bi sûd ji têgihiştina jiyanê ve ji derveyî şirikên têgeha (ku tu ne ligel min bî tu li dijî min î, an tu çeteyekî pilanbazî bi heman rewşê ve), bê guman zanyar hewil dide ku her tiştî têbighe a xuya û a nepenî di eynî demê de, berhinde sîstem tên e guhertin û aborî têne roxandin bi sedema nakokiyên qezencî ve ne zêdetir, li gel wê teror tê bikaranîn ta bibe

  destikekê ji bicîbecîkirina desthilatiya diravî re bi rêya cîgirbûna desthilatê ve di cî xwe de û çalakirina rêxistinên wêna a rewşenbîrî di hundirê bijardeyên afrênerî de ji nivîskarên desthilatdar ve û hunermendên pêrew ên girêdana xwe pêşkêş dikin beranberî berbijariyên demkî a ku desthilat dide wan, li gel wê desthilat pêkhatiyên afirandinê têkdibe û hinirên dilsoz talan dike ta bibe xwelî û tovên mezinayî û desthilatî li cem rewşenbîrên desthilatê diafirîne, ên dev ji afiradinê berdabûn û palnerên malgirtina diravî li cem xwe xurt kiribûn û li peyketina bi dû tiştê ku desthilatê ji wan re çedike ji sextebûnên xapînok a girêdayî bi navdarî û rehnîkirinan ve.

  Çima zanyar nişteciyê tenahiyê dibe bê ku derbasî hundirê tevgerê bibe û bi erkên xwe di tekoşîndariya qalib û bedkariyên ramandinê ê ji peywendiya desthilata serkotker bi civakê re dibişkive?!

  Ev pirs xwe pesindan dike di çarçoveya lêgerîna me ji kêşeya dirindîtiyê re a belavbûyî bin bandorê fişara dezgehên ewlehiyê li ser civakê bi giştî ve.

  Ew tenahiya civakî têgehên têkçûyî derxistibû ,takekesan bi rêya reftar û rewştên xwe ve ew wê vexwaribûn, de em bi gotinê nivîskarê Kurdistanî Yehya Silo 1 ve mijol bibin di pirtûka xwe de bi ser navê : zimanê çiyê R18 :

  (Takekesê ê ku pêkanînên xwe yên xweyî û afrênerî bikarneyne bi demê re dibe tenê alavek pêkanînê, takekes tê perwerde û hînkirin di van hel û mercên ku têde hestên wî yên mirovî vedikşin û suriştî wîna kuntirol dike , bi awayekî ji awayan ve ew ji hest, wijdan , hêza mêjî û ramandinê ve xizan dibe.)

  Desthilata milhûr kanîbûnên xweser li cem mirov asteng kiribû, şerê zanyarên jin û mêr bi hemî rêyên nerm û sert ve kiribû, şopandina takekesan û kar û barên wanî rojan e ji bo bîrkirina wan bi rastiyeke reş ve ku ew di zîndanê de ne, zîndanekî mezin navê wî welat e, welatekî takekesên wêna tiştê ku desthilat weşandibû ji jiyaneke bê bawer ve dûbere dikin.

  Dijminatiya mêrên desthilatê bi ronakbîran re dîrokî ye û bi xwe cîgir e , mîna rastiyeke aşkere , gumanî pê nabe, û pêşvexistina dûrkarî û serkotkirinê ji karê wêna ye a ku afirandin û sazkirinê celew dike, yek ji armancên wê ew serkotkirina dirindî ye mîna sîstemeke jiyanî, li vir em dikarin tekoşînên zanyaran têbighin ku ew berdêleke şaristanî û parastî û heyî ye li rex sertiya terora dewletî û partîtî û çêkirina wan ji dû desthilatan re mezintirîn û biçûktirîn bi hevdû re dixebitin li hember xwestinên takekes ji pêşveçûnê re, berdewamkirina ji kiryarê rêbaza serkêşî û berxwedaniyê ve pir caran sîstema

  ———–

  1- Şêwekar, romanivîs û Karîketêrîstekî Kurd e

  desthilata biçûktirîn bi awayekî kirêt bersivên wê dabû ( Partiya dijber) ji armancên girêdayî bi cûdakirina desthilatî û xwestina bi berzbûna qezencî ya ezez ve li ser hesabê binema û berjewendiyên gelerî .

  Zanyarê Ispanî helbestvan Lorka 1 ê di destpêkên şerê navxweyî de sala 1936 hatibû sêdarkirin, herwiha Bîkaso 2 ê dijwariya cengê berz kiribû, tabloyên wî li ser berxwedaniya zanyaran ji desthilatiyên milhûr re derbirîn kiribûn, di vir de Dêvid Heyûm dibêje:

  ( Felek tenê cîgirbûn dide mafê fermandaran, bi rêya fêrkirina hêdîka ji hizrên mirovan re ta wan bi çi desthilatê ve nêzik bikin, piştî ku bihêle ew xuya bike mîna desthilateke dadmend û hişmend.) lêbelê Dîyonîsûs 3 dibîne ku ( hêza siyasî li ser bîreke têkçûyî hatibûye damezrandin, û jibîrkirin ew dermanê bi hêz e ê ku rê dide şaristaniyan ku bi awayekî çalak ve bixebitin.)

  Ev hemî me dihêle ku em bawer bibin ku vîna cemawerê bîrawer a ku bi vînên takekesên afrêner û çalakvan ve girêdayî dihêlin kovan bi demê re bêne jinavbirin û rê vedikin li pêş nifşên ronakbîr taku hevgarî û felaket bi demê re

  jinav bibin, azadî tenê dirindeyeke desthilata serkotker ji henasên girtî û cemawerên xwe yên hêrsdar ve derxistibû, berhinde henasê hêrsdar azdiyeke dirindî di xwe de hîştibû taku derbixîne û ji hinavên xwe agirên sor berde ,hemî tiştî disotîne, li gel wê Hîgil 1 di pirtûka xwe de ( Finomînûlociyaya giyanê) gotibû:

  ( Nediyarbûna cûdabûnê bi hêza mirinê a wêranker ve girêdayî ye an bi tiştê ku nav lê dibe terora mirinê ve.)

  Desthilatiya Esed a bav û Kur karîbûn herdû ev nimûne bi demê re biafirînin , desthilatiya Baes a Sûrî mîna a Îraqî li ser mirovan siwar dibûn bi cûdabûnên netew,alî û hatinrêzên wan û civakê parç kirin û li hember hevdû ve bikaranîn, ew tiştê ku navê wî welat kiribûn girtîgeheke mezin tirs têde cîteng bibû ta ku bi dawî ve herdû welat bûn e gerava hingemeyeke bê dawî, di qonaxa buhara xwînî de, ew dirindîtiya a ku desthilata comî lê miqate dibû di hundirê girtîgehên xwe de di dîrokê de diyardeyeke ne nû ye,

  —————

  1- Fîdrîko Garsiya Lorka: helbestvanekî Ispanî ye û nivîskarekî şanogir e herwiha şîwekar û awazvanê Piyano ye, danerekî awazjen bû di 05.06.1898 de hatibû dinê.

  2- Pablo Ruyz Bîkaso: 25.10.1881- 08.04.1973 şêwekar, nîgarvan û hunermendekî Ispanî ye.

  3- Dîyonîsûs: Papayê Iskenderiya ye û betiryarkê Kerazeya Merqisî ye 248-265.

  1- Hîgil: Cûrc Filîhilm Firîdriş Hîgil : 27.08.1770- 14.11.1831 feylesofekî Elmanî ye li Şitûdgart jidayik bû, yek ji girîngtirîn feylesfon Elmanan e , yek ji girîngtirîn dameznerê nimûneyîya Elmanî ye di felsefeyê de.

  lêbelê tête pêşvexistin bi demê re bi rêya afirandina şêweyên azarkirinê ve ji bo çinîkirina bersivekê di çarçoveya perwazeke rêbazbûyî de dikeve di wêzimkariya desthilatê de ji bo rûbirûbûna berkepên wêna yên dijwar, berhinde berdana Islamiyan ji zîndan û girtîgehan ve ( Zîndana Sêdnaya) 2 .

  Ew raperîna gelerî ji destpêkên wêna ve têkbiribû, bi rêya slogana (xweda mezintir e) û rabûna komên serhildayî ji mizgeftan ve di her Înê de , ev yeka ne rasthatinek bû lê pilanekî hatibû amadekirin ji bo binaxkirina tevgerê û gunûkirina wê, mînakên zorkariyê ji pirtûkên pîroz ve hatibûn e wergirtin, rodanên girêdayî bi qonaxên çêbûna ol pesindan dikin ta bi rengekî siyasî hatibûn e bicîkirin û rewşên ên hîştin cihê xwe di jiyanê de bigrin , berhinde hişmendiya takekes bi alavên teqandinê ve dagirtî ye di derbarê malbatî û hînkerî de, herwiha dan û standina wê bi ên din re, tiştekî xuristî ye ku desthilatiya siyasî vê yekê qezenc bike û sertiyê bikarbîne bi rêya xistina wê di rêbaza perwerdeya hînbûnê de ,a şagirtin wêna radikin ji dema çûna wan li dibistanan û tevlîbûna wan ji perwerde û hînkirinê ve.

  Ricîma Baes xwe parastibû dema Islamiyan ji girtîgehên xwe derxisitibû taku bi rêya wan şoreş bête têkbirin bi rêya jinavbirina xwedî hişmendî ta kolan û nerîna giştî nexin tevgerê û sûd bi awayekî ji awayan dîtibû ji rabûna Islama siyasî ve li Tirkî a ku bi rengê xwe ve Islamiyan bikaranî ji bo armancên xwe bidestxîne.

  Li Sûrî , Misr, Lîbiya û deverên din bi rêya bikaranîna komên Islamî ve

  mîna destikekê ji serweriyê re herwiha Îran wisa kir bi rêya artêşkirina komên Şêeî, herwiha dirindîtî bergekî Islamî comî li xwe kiribû bi bandorên kîn û

  diljêçûnê ve têrbûyî ve , bi navê roxandina ricîmê ve gel hatibûn roxandin û malên wan hatibûn e hilweşandin û serên xelkê hatibû birrîn bin nav û bihaneyên gelek, ev yeka bi awayên kuştina dîrokî ve hatibû xwarindin, ligel şêwazên nûjen ji terorê ve, ev yeka dihêle serweriya yekalî li ser cîhanê berdewam bibe, berhinde teror bi rewişt û yaseyê re nakok dibe,bi azadî û demukratîbûnê re jî cûda dibe, gendelî biserdikeve ji ber ku ew ji encamên parîparîkirina giyanî ye ji civakê re, wisa xweda hatibû têkbirin bi navê belavkirina ayîndeya Islamî bi hêzê ve, herwiha yase hatibû jinavbirin di bin navê vexwendina roxandina ricîma siyasî de, şoreş naye kurtaskirin bi bersiva kirdeyî ve beranberî kiryarên desthilatekî bi xwe ve lê ew komek vîn û raman in hewil didin derbasî civaka serkotbûyî bibin taku bibin e naverokekê ji guhertinê re ne tenê têkbirinên desthilatî ne di navbera aliyekê hewil dide serweriyê bike ta ku bibe desthilatdar , desthilatekê ne cûda ye ji a din ve.

  ————–

  1- Zîndana Sêdnaya: zîndanekî leşgerî ye nêzî paytexta Sûrî ye li Şamê, zîndan hatibû bikaranîn ji bo destbiserkirina hezarên zîndaniyên siyasî, ji wan endamên komela Ixwan Elmuslimîn û siyasiyên Islamiyên din.

  Kurtaskirina şoreşê bi guhertina bilindiya desthilatê bi hinek din ve ew têkbirineke zorbed e ji rastiya civakî re û hewildaneke bilh e ji cemkirina li ser xewinên xelkê ji dadmendiya civakî û guhertina demukratîk re.

  Ev mirindina ji bo gîhiştina desthilatê bê guhertina naveroka wê, gendeliya civakî hişt ku mezin bibe li ser hesabê bijardeya bîrawer a ku li rêyekê ji guhertina naverokî re digere û dîtina pirojeyên geşepêdanî dikarin rewşê biguherînin bi afirandina rewşekî baştir , lê ew têkçûna li her derê belav bû û paşveçûna aborî û wêrankirina naveroka binî bibû asteng li pêş gîhandina aramncê.

  7- Dîtinekê li girtina siyasî

  Aramancên girtina siyasî ew ji bona celewkirina hişmendiyê ye taku nerame, ev yeka wê ji desthilatiya comî re hebûnek dirêjdem di fermandariyê de misoger bike, taku civak bibe du par alîgir û dijber jêre, herdû êzing in desthilatiya gelemperatî xwe bi wan germ dike dema pêwîstiyê, ji ber ku milhûrî civakeke mîna xwe çêdike,ta ku li hember tofê beranber derkeve.

  Bivveyên herî zehmet ji aliyê jinavbirina wê dema ku milhûrî bibe baweriyeke civakî, ji ber bi navê parastina welêt ji pîlanên derveyî ve civakê alîgir ji desthilatê re li paş roparta desthilata gelemperatî disekine li hember tofê dijber ê ku li bin konê niştecîbûn û penaberiyê de dijî, ew parçekirin çi kedên takekesî tune dike ji bo tekoşîndariya sîstema siyasî, berhinde zorenga civakî di navbera tof û bijardeyan de ji bo berjewendî û hebûna wan ji sedemên ne zindî ne ji girsbûna desthilatê û berdewambûna wê ji dûrkariyê re û cenga wê li hember demukratiyê, li gel wê em rêbaza siyasî têdighin ji ber ew xwe mirineke ji malgirtina aboriyê û bişanhildana gendeliyê mîna xwedawendekî dîrokî , bê guman milhûrî ji xwe re bihaneyan dibîne taku bimîne wek xwe bin gelek nav û bîrdoziyên çirûsîn, rewşa wê mîna rewşa darê şîn e ê bê ber ( Milhûriya Birûlîtariya) 1.

  Bê guman ku Baes li pey xwe ve cewrik kedî kirin ku li gor wê tevdigerin û li ser bumbekirina cemaweran bi rêya sloganan dixebitin û li ser werîsê bêhtirî meymûnan dilîze, li gel wê cotbûna sertî û stûxwarî hevcêwiya desthilata Baesî û civaka pepûk e, ji ber zordariya şoreşgerî bi lez dibe zorkariyeke desthilatî û dibe destikek wêrankirin ji civakê re, û binpêkirina berketî û raberiyên takekes dema hewila jiyaneke baştir dike, lê dema hinek xelk hene ji bo rêberê rêzdar dimrin wateyê vê yekê hebûna terora dewletî mîna ricîmeke serkotkirinê wek rastiyeke aşkere, ji ber vê yekê teror bi wan kesên ên xwe ji serok re kirin qurban re girêdayî ye ,ên laşên xwe kirin mertalekê ji bo parastina sîstema nêrîtî a petoyî.

  Ev ricîm armancên xwe yên hundirî pêkanî, ji afirandina civakeke desthilatî li ser xwe parçe dike û derdê jevbûnê dikşîne bi rêya ramanên ên nimûnebûneke dûrî jiyanê armanc dike, ji ber ku xewinên yekbûna Erebî civakan hîştibûn ta demekê bawer bibin ku Baes ew bîngeh e ji rabûna civaka Erebî re, mîna ku hinekan bawer kiribû ku komînist rizgarîbûn e, an Nazî ew rêyeke ji nijadekî zelal re û bi hêz ve , ji ber vê yekê avakirina dînbûna komî binyadkirineke ji terorê re bi derbasbûna dîrokê ve û hêzên milhûr zincîrên karbonî ne ji tek armancê xwe dûrnaçin û ewa qutkirina takekes ji rewşa xwe ve taku bibe mirovekî ji xwe dûrketî .

  Sîstemên milhûr di jihevxistina perwerdeyê de heta radeyekî mezin biserketibû û tiştê ku em îro li Sûrî , Îraq û deverên rojhilata navîn dibînin ji komên tundirew dijberên ricîmê û hin din jêre alîgir û şerê wê ya dirindî li hember hevdû , em baş têdighin kiryarên desthilatê ji wêrankirina pêvajoya perwerdehî û bumbekirina wê ji kokên wê ve beranberî derketina sertiya dijwar .

  Zarok hatibûn e xwedîkirin ta bibin şêrzadên Seddam Husên li Îraqê û şêrzadên Esed li Sûrî herwiha şêrzadên ji şêrê Sunne re Erdoxan, ew di rastiyê de qurban in ji hebûna sitemkariyê re û hebûna serdestên bi mirov û mêjiyan ve, welat bi dû hevdû ve hatin roxandin û sitmekarî kole û beniyan zêde kirin, bûn e kargeh ji berhemdana wêraniyê re û şuştina mêjiyan û berdana gendeliyê.

  Saziyên Islama siyasî çalak bûn ji berhemdana zaroktiyeke pepûk re bi diljêçûn û hingemeyê ve kelepçekirî , mîna dirêjiyekê ji saziyên netewî a Etetûrkî û Baesî re di gunokirina mêjiyan de û wêrankirina raberiyên afrênerî bi rêya weşandina zorbazî , kedxwarî û stûxwariyê ve û encam ji vê yekê cengên navxweyî bê rawestan û bazarên qezencî ji firotina çekan ve û terorek e parzemînan derbas dike çi kes jê bi ewle nabe.

  Zanyar li deverên rojhilata navîn lêgerîn dikin ji bo pêşesazîkirina şoreşa zanyarî a bi raman û şaristanî û reseniyê ve girêdayî, pişta wan ji vê yekê re mihrivaniya gellan e û berketina wan ji bîraweriyên takekesên wêna ên afrêner ve ên nayên pişaftin an çewisandin, ji ber ku çendîn dem derbas bibe çendîn erkên li ser milên xwediyên raberî zêdetir dibin, taku bibin xetîreyên rizgariyê ji civakên xwe re li hember hêzên faşîzmê ên dixebitin ji bo kuştina wê giyanê , li gel wê zorenga hêzên zanîn û ronakbîriyê li hember hêzên nezanîkirin û diljêçûnê di cenga Tirkî de li hember hewildanên rizgariya Kurdistanî berz dibe, piştgiriya gellan wekî takekes bê ew desthilatî nîşanek e li ser jîniya hişmendî û wijdana mirovî ye ji zarzariya wê re ji bo pêşesazîkirina biryara civakî.

  Piraniya tevgerên şoreşgerî ên pişt re bûn e desthilatî, em wan dibînin ku sloganên rakirina kedxwariyan li ser netewê radikin ji bo rizgarkirina wê ji lepên mêtingeriyê ve, di eynî demê de ew dikevin di xefkê reweştên desteserkirina civakê de taku dirêjtirîn dem bimînin, û bi qasî ku tê desthilatiya diravî û aborî pêkbînin, ji bo bikeve di berjewendiya tofê fermandar de, berhinde dewletên netewî ji bo pişaftina pêkhateyên nijadî di xwe de bisernakevin, herwiha dirêj nakin, ji ber teqandina rehperestiyên xwecehî û hevçûyînên ragehî û berjewendiyên kesên di fermandariyê de nakok dibin û ew hevpeymana berjewendî belav dibe bi hebûna lobî û dezgehên ku di nav hevdû de şer dikin, ji ber cûdabûna heyî di karê wan de û parvekirina samanên welêt, ew rewş di hundirê desthilatê de pêşî diteqe û bijardeyên civakê di vê pêvajoya lêdanî de têne bikaranîn, ji bo tov şerê hevdû bikin bin gelek navan, yek jê rabûna nirx û belavbûna gendeliyê û vexwendina ji bo guhertina ricîmê ta roxandina wê, berhinde hemî têgehên desthilatî ên milhûriyê dikin bîngehekî ji bo hebûna dewletê bi vî awayî saz dikin û civakeke zorbaz ava dikin, û ew nikare li hember wê zorbaziya rojan e çi tevgerê bimeşîne.

  Ev yeka bervajî gotina zanistê lawiran Torlîf Şildirb a Nerwêcî ye dema dibêje : ( Milhûrî ew binema bîngehîn e ji bo civîna mirovî , lawirî, sebinzeyî û bêcanî ye , ew ramana bîngehîn e ji cîhanê re.)

  Şoreş mîna pesindaneke zordar wateya wê cengeke navxweyî ye bi awayekî ji awayan ve, cenga xwediyên vînên nû li hember xwediyên vînên heyî, vîna civakî li gor vê yekê vînek e pêrewî ye li gor xêzên artêşkirina tofî,netewî û ragehî tevdigere, xweradestî fişarên derveyî dike û kar û barên wê a ku hewila guhertina ricîman dike an ji bo fişara aborî li ser wêna, di vir de cemaweran dibin e êzing ji guhertinên dewletan re û ji wan destwerdanên derveyî re li ser wêna ji bo guhertina wê bi demê re an roxandina wêna bi rêya bijarên xwepêşandinên aştyane ve û piştî wê cenga navxweyî tê, bi vî rengî rojhilata navîn binav dike di çirava windabûnê de, ji Îraqê ta Yemenê , Sûrî û Libnanê û bi dawî ve Îran û Tirkî , gel di xwîna xwe de digevize, û dirinde bumbebaranê dikin , dikujin û wêran dikin ji bo armancên xwe di heyînê de misoger bikin, nakokiya berjewendiyên navdewletî bîngehekî ji awanteyê re diafirînin, dibin carne paş rabûna ricîman li ser hesabê ketina ricîmên din, ew berjewendî şerpîna xwînê û dijwariya wêraniyê jêre nabin xem, lê ew diridî gurtir dikin li gorî geregiya xwe bi dewletê ve, ji ber ku wêraniya wê a aborî dihêle jihevbikeve û bi demê re parçe bibe, hebûna pirsgirêka Kurdî bê çareserî rê bêhtir vedike ji tevderbasbûnên berjewendiyan û dûbare amadekirina navçeyê li gor xwestekên dewletên mezin ji bo desteserkirina li ser hatinan.

  Mebesta me bi rabûna gelerî a desteberkirî ve ewê hatibû çêkirin li gorî hevpeymana Saykis Bîko li ser kavilên desthilata Osmanî, ji ber ji van welatan re çi sabarên rastîn nebûn ji dema ku ew erd desthilatên diravbûyîyan di navbera xwe de dabeş kiribûn li Şamê û Misrê herwiha Mexol li Îraqa niha de, lê Kurdistan di navbera Osmanî û Sefewiyan de hatibû parçekirin, ew parçekirin civakeke xurist û lihevhatî durist ne kiribû, lê ew ricîmên fermandar ji wan deveran re kêşeyên civakî afirindibûn herwiha kêşeyên ragehî , mîna şerên navxweyî li Lubnanê û lêdanên leşgerî li Sûrî, Tirkî , Îraq û Îranê, serdestbûna partiya Baes li ser desthilatê li herdû welatan Sûrî û Îraqê û şerê desthilata Esed bi Biraderên Misliman re û herwiha dagirkirina Esed ji Libnanê re û dagirkirina Seddam Husên ji Kiwêtê re û mijolbûna wê bi şerê bi Îranê re ,alozî di van deveran de qet nesekinî, ji ber ku sabarên rojhilata navîn mîna hevdû ne herwiha ricîm û hişmendiya gellên wê û hîn mane mîna parêzgeheke navnetewî.

  Metirisya bîrdoziya netewî xwedî rengê nijadî a bêgur bi bergê ragehîbûnê ve diyar dibe, ew sabara destkarîbûyî kir mîna mayîneke mezin hindik maye biteqe di kîjan kêlîkê de bi sedema kiryarê derveyî an fişarê aborî ve , ji ber milyonên xelkê bê kar in û li ser xêza xizaniyê de dijîn, bêkarî şaxdayî dibe û berdewam girstir dibe, li rex ku gendelî bi herdû simên xwe ve hemî saziyên ewlehî digere herwiha a karguzarî jî.

  Ev yeka hemî di çarçoveya wê sabara hejiyayî, rewşeke xirab e bi dijwarî li hemî meydan û derbarên jiyanê, wisa bi derketina lawazî û binkeftinê, bi nediyarbûna têgeha yekîtiyê û têkçûna wê ji berjewendiya berzbûna komên tariyê ê sûdgir ji têkçûna giyanî û civakî ve.

  Ola siyasî ew cûreyeke ji cûreyên terora rasterast ê tê naskirin bi sertiya xwe yê ku pala xwe dide li ser deqên ku mirovan dehf dide ji sertiyê re, jinê mîna destikekê ji kêf û lîskê re dibîne, hizran vedigerîna li qamçîbazîkirin û birrîna dest û xwestina bacê bi zorê an bê wê şer e, ma gelo di vir de çi felsefe di ol de heye û çi wate jêre heye ji derveyî terorkirin û beherandinê ve?! ,wekî ku Enton Seade 1 di pirtûka xwe de çêbûna netewan de guman dike: R 69 ( Ol ji aliyê hişmendî ve cûreyekî ji cûreyên felsefeyê ye di şîrovekirina diyardeyên gerdûnê û encamkirina dawiya wê û çarenivîsa henasa mirovî.)

  bîrdoziyên netewî hewildabûn çîrok û efsanên dîrokî bibêjin ên ku biserketina nijadî aşkere dibin, ji bo bibin çekekî dirêjkirî li hember netewê cîran, dîrokê bikaranîbûn mîna alaveke gurbûyî û helankirî ji bo şer û tevlîheviyê ligel netewên din, wisa dikarîbûn bi hêsanî ve desthilatiyê bi dest xwe xin, bi rêya qestkirina xewinên cemaweran û gurkirina agirên balabûn û biserketina netewî ve, ji ber vê yekê ricîmên netewî bibûn çekekî dirêjkirî li ser ew gellên ên xwe bala dibînin bi xwe jî, bibûn bihaneyekî ji van sîsteman re ku bimînin bi hebûna desthilat û milhûriya wê, herwiha bicîkirina ragehiyê li paş bergê netewbûn û şerê mêtingeriyê, Impiryalizmê û Cihotiya navnetewî , û tiştên mîna van gotinan ji sloganên ku kolana Erebî bi rêya wan hatibû xapandin û ew hîştibû mîna koran biçe berve koçka gurandin û binkeftiya moralî, li gel wê di hundirê wê erdnîgariya şaxdayî kêşeyên gelek mezin bûn, di nav xwe de pir pêkhateyên zimanî nijadî helandibûn di nav tek zimanî de, jibilî paşketina wê roparta a bi Islama Siyasî ve hatibû deqdan, ji ber vê teqadina gelerî nêzik dibe û girtinheviya qezencî dibe pêdiviyekê û têkdana rewanî û jihevketina civakî dibe rewşeke misoger, bi derketina cengên navxweyî şaxdayî li deverekê bi xwe de çêdibe ta bighe deverên din û ferehtir bibe .

  —————–

  1-Enton Seade: 01.03.1904- 08.06.1949 , dameznerê partiya Sûrî netewî civakî.

  Dûmahî

  Zanyar tekoşînê dikin ji bo nirxên rewiştî bi derbasbûna dîrokê ve biparêzin bi rêya pêgirtina wan bi erka mirovî ve tevî kelemên gelek ên li pêşiya wan derdikevin.

  Û bi vegera me ji pirtûka (Terora pîroz a Tîrî Êgiltûn) 1 em dikarin rexên diyardeya pîrozbûnê û kokên wê yên dîrokî bêhtir bişopînin, tayhevbûyiya babetî li pêş vê yekê ew berzbûna mirovê zanyar e bi hestekî bilind ji berpirsyarî û rûbirûbûnê ve li hember hewildanên kesên xwe kirin e xwedawend ji bo binpêkirina nîşanên şaristaniya mirovî .

  Bi rêya vexwendinê ji damezrandina civaka zanînê re ê ku rê vedike li pêş derdana hebûna aram, serkeftina zanyar Nêlsun Mandêla di jiyan , xebat û helwestên xwe yên zelal de û pabendîbûna bi nirxên zanînê û netivîkirina zordarî û nijadperestiyê mînakek baş e li ser bezbûna zanebûyînê, ji ber ew helwest bingehên rabûnê binyad dikin pêşî ji yekbûna çarenivîsan û bawerî bi aştiya cîhanî ve, bi palpiştîbûna li ser kurteencama serpêhatiyên mirovî yên li dora wê destûr û yaseyên rewiştî û yasegeriyên civakî civiyabûn, ji bo rêgirtina li pêş têkbirinê û gîhiştina jiyana balatir a stûna wê têgihiştin, bîrawerî û baweriyê ye.

  Li gel wê ku tevgera rewşê ji pevxurîna mirov bi alavên hebûna xwe ve dertê û civandina wî bi kesên din re yên bi wî re pêdivî,nirx û hestên bilind parve dikin, pêdivîbûn bi hebûna nirx û mînakên rewiştî taku bibin rêgir û mertalekî li pêş hewildanên dirindîbûna mirovahiyê, berhinde em gelek mirov dibînin bi derbasbûna dîroka kevin ve li ser dû beşan ve têne dabeşkirin: zanyarên xwedî hişmendî û hostetî ên kedê didin ji bo wêzimkariya jiyan û mirovan li pêş ezezan ên li dor gendelî, bedkarî, hingeme û malgirtinê bi hemî dûrî û destikên wê yên bed ve civiyan, lê zorengekî berdewam û qayim di navbera herdû tofan de heye , ew zorenga heyî li ser westandina berdewam.

  Felsefa Evîn hebûn e û hebûn zanîn e encameke dibişkive ji rastiya nirxên xuristî ve mîna vexwendineke ji mirovê nû re taku ji çi tiştê ku peywendiya wî bi a din û cîhanê ve têkdibe rizgar bibe ji bo pêkanîna xweşiya hertimî .

  ——–

  1- Tîrî Êgiltûn: rexnegirekî Birîtanî ye,di 22.02.1943 de jidayik bûye.

  2-Nêlsûn Mandêla: 18.07.1918- 05.12.2013 siyasetmedarekî li hember sîstema nijadperestiyê li başûrê Efrîqiyayê rawestiya, di sala 1994-1999 de dibû serokê başûrê Efrîqiyayê.

  3- Can Cak Roso : li Cinêfê, 28.06.1712 jidayikbû û di 02.07.1778 koça xwe kiribû, nivîskar û feylesofekî ferensî ye.

  Ramanyarê zanyar Can Cak Roso pêşenga nimûnebûnê bû û pirtûka wî (Hevpeymana civakî) dibû Incîlekî ji şoreşa Ferensî re , ew piştrast kir ku çi şoreşekî radibe bêhtir berz dibe dema naveroka xwe ji nirxên sirûştî digre, ji ber ku çûna çi tevgerekî rabûnyî lêvegera xwe yê bingehîn nirx in.

  nimûnebûn nakeve, pêdiviya xwe bi sêwirekî ve heye ji bo avakirina kirdeyekî an sazîkirina xêzên raman û nerînan û ji ber ku mirov bi mirin, rewrewk û tirsê ve bindest e, nimûneyîbûna giyanî bibû berdêlekî suriştî ji têkçûn û êşê re.

  مارس 1, 2024

  غير مصنف

• تراجيديا الكورد في رواية الزلزال للروائي ريبر هبون -بقلم زارا صالح

  

  تراجيديا الكرد في رواية “الزلزال”
  
  
  زارا صالح
  
  
  يحاول الكاتب والشاعر ريبر هبون من خلال تجربته الأولى في حقل الرواية تسليط الضوء على مآسي الكرد ومعاناتهم عبر مقاربة “الزلزال” الذي يحمل عنوان الرواية كتعبير عن حجم الظلم والقمع الذي يتعرض له هذا الشعب في مختلف أجزاء وطنه المحتل كردستان وحتى في المصائب والكوارث الطبيعية. حيث تبدأ احداث الرواية التي تقع في 216 صفحة والصادرة عن دار لوتس للنشر الحر عام 2023 ، منذ بداية الزلزال الذي حدث قبل حوالي سنة في مناطق تركية وسورية وتحديدا جنديرس، دياربكر، أورفا إضافة إلى مدن أخرى.
  دلالات العنوان المختار ونتائجها الكارثية كظاهرة طبيعية يسقطها هنا المؤلف على واقع الحياة، خاصة فيما يخص الكرد، مستندا على حدث الزلزال عبر شخصيات الرواية مثل بيكس، لزكين ، رونيا، اينور، أبو بروسك ومن ثم ربط ذلك مع ما حصل في سوريا منذ عام 2011 وحتى قبل ذلك في ظل حكم البعث. الزلزال الذي ضرب المنطقة بصعود التنظيمات المتطرفة مثل داعش ومستنسخاتها من فصائل المعارضة السورية بعد احتلال تركيا لمدن سورية وكردية مثل عفرين وسريه كأنيه وكري سبي وعمليات التهجير والتغيير الديموغرافي التي تحدث هناك وممارسات هذه الميليشيات التكفيرية بحق الكرد. يحاول الكاتب من خلال فصول الرواية وشخصياتها المتعددة نقل حجم تلك الانتهاكات والمعانات، حيث يعثر بيكس الذي ينحدر من مدينة سريه كانيه المحتلة ويعيش في أورفا ونجا من الزلزال. يعثر على رسائل عشق تحت الأنقاض كان قد كتبها لزكين( الذي قضى تحت الأنقاض في تركيا) لحبيبته رونيا من عفرين والتي كانت تعيش زلزالا يوميا في سجون فصائل المعارضة في عفرين( تعذيب واغتصاب) . إضافة إلى ذلك يستحضر الكاتب نفس المعاناة والزلزال في الجزء الشمالي من كردستان على لسان ابطال اخرين من الرواية ( أوسمان آمدي، زيلان، ميران) وكذلك ربط ذلك الواقع تاريخيا بسياسة تركيا الممنهجة والمجازر المرتكبة ضد الكرد وصولا إلى الزلزال الأخير وممارسات الميليشيات المتطرفة التابعة لها.
  ينجح الكاتب بسرده الروائي وشخصياته في ازمنة وأمكنة متعددة في إظهار حجم ذلك الزلزال السياسي وآثاره على المجتمع السوري وبشكل خاص على الكرد. فمثلا كوباني كانت حاضرة بلسان شخصية روغيان الذي نجا بأعجوبة من مدارس داعش الشرعية بعد اعتقاله وهو في طريقه إلى حلب لتقديم امتحانات الثانوية ، ثم ينجو من موت محقق بعد رحلة قارب الموت في البحر المتوسط الذي يتعرض للغرق على السواحل اليونانية، معاناة المهاجرين وممارسات مهربي البشر، موضوع آخر في سياق الرواية وفصولها.
  الزلزال، رواية واقعية ذو خلفية تاريخيّة واحداث قريبة جرت في المنطقة، إضافة إلى طابعها السياسي بحكم الأحداث والخلفيات التاريخية وربطها بأنظمة وجماعات حكما، سلطة وممارسة، عدا عن ذلك هناك بعض الصور الشعرية الجميلة يستحضرها الكاتب في سياق السرد، وهذا يبدو واضحا بحكم خلفية واهتمامات المؤلف الشعرية كتابة باللغة العربية والكردية. هنا الطابع السياسي للرواية قد يكون تعبير عن حالة معاشة طبيعيا لايمكن فصله عن الواقع وما يحدث اليوم وماحصل في السابق. الملاحظ ايضاً من خلال قراءتي للرواية هو تكرار مرور بعض الأحكام القطعية من قبل المؤلف، وهذا أحيانا قد لا يترك الكثير من المساحة لخيارات وتفكير القارئ في استقراء الحكم فيما بعد. وبحكم التجربة ألأولى، حاول المؤلف طرح الكثير من القضايا والأفكار خلال كتاب واحد وهذا ما بدا واضحا عبر فصول الرواية والتي يمكن كتابة قصة بذاتها في كل فصل، قد تؤخذ هذه الملاحظة بعين الاعتبار من قبل الصديق ريبر في أعمال مستقبلية.
  هذه قراءة مختصرة وسريعة لرواية “الزلزال ” وطبعا لم تكن كافية لإعطاء الرواية حقها، لكنها تعبير عن وجهة نظر وقراءة من قبلي كقارئ فقط وليس كناقد أدبي الذين بدورهم يستطيعون قراءة وتقييم الرواية برؤية نقدية أدبية مختلفة.
  بالتوفيق للكاتب والصديق ريبر في أعماله الأدبية القادمة.
  
  

  جانفي 27, 2024

  غير مصنف

• رحلة في أحداث الزلزال للروائي ريبر هبون بقلم الباحث الاجتماعي حسن خالد-الجزء الثاني

  

  رحلة في أحداث “رواية الزلزال
  رؤية نقدية-
  بقلم الباحث الاجتماعي : حسن خالد
  [الجزء الثاني]
  
  صدرت عن [منشورات لوتس للنشر الحر] في القاهرة لعام ٢٠٢٣ (رواية الزلزال) وهي مؤلفة من٢١٦ صفحة..
  [للروائي الكُردي السوري: ريبر هبون] وهي من بواكير أعماله الروائية، وإن كانت له تجربة متعمقة في المجال الشعري والنقدي والفكري.
  حاول فيها تناول حدث آلمنا جميعا لاعتبارات إنسانية قبل الاعتبارات الأخرى..
  وكما أسلفنا في الجزء السابق، في أن هذه الرواية تندرج ضمن [الرواية الواقعية] لأن الكثير من تفاصيلها وأحداثها تُشعرك يقيناً بأنك جزء منها، بأنك أحد شخوصها، وكأنك معنيٌ بجزئية منها، في لحظة ما، في مكانٍ ما.
  ففي محطة (أنفاس تفترش الإعياء) تتشابك الأحداث، تتفاعل فيما بينها، يحاول الكاتب أن يطرح قضية اللجوء الكردي- السوري، وتبعاتها، من خلال مخاوف بيكه س/ اللاجئ وفوقها كردي سوري يعيش في تركيا التي انقلبت على اللاجئ، ومن مدينة محتلوها أتراك (سري كانيه) ص١١٦.
  كما يحاول وضع القارئ في صورة مخاوف الانخراط في السياسة لدى الجيل الكردي القديم في شمال الوطن “باكور”.
  يظهر ذلك في حوار الجدة مع زيلان ص١١٧ :
  ومحاولة زيلان (إحدى بطلات الرواية) توضيح تفاصيل أحداث سور وحرب المدن والخنادق التي دارت بين(وحدات حماية المدنيين) والجيش التركي ص١١٨.
  كما إن الحزب الحاكم يحاول دوماً في معاركه الدونكيشوتية، استثمار قضايا “المثلية” والعلمانية” في الحملة الانتخابية الرئاسية، ودغدغة مشاعر البسطاء مستغلاً قناعاته الدينية التراكمية تاريخياً، ولا ينبغي أن نتناسى بأن تركيا ابنة العثمانيين الشرعية، والذي شابها الكثير من التحريف ويفسر ذلك قول أحدهم في حوارات بين جموع من الناس مؤيدين وحياديين يتحكم الخوف بهم “سيأتي العلمانيون الكفرة، ويجردوا النساء من ثيابهن وليس فقط من حجابهن” ص١١٩.
  وتطرح هنا قضايا الوجود المتمايز وصراع الهوية والإنتماء تقول احداهن لزيلان وهي من أصول كردية شاركت عائلتها في قمع انتفاضة ديرسم “كفي عن التحدث بلغة الإرهابيين” ص١٢٠
  ويحاول الكاتب تسليط الضوء على قضية الفساد والمحسوبيات
  “فهذه البلد لا تعترف بالكفاءات إنما بالعلاقات” ص١٢٣
  وفي ارتياد أبطال الرواية للمكان والأوابد الأثرية، يتم “استذكار أمجاد الأيوبيين في التاريخ الإسلامي” ص١٢٤
  واستذكار علاقة الكرد بالموسيقى والغناء ومكانتهما في حياة الكرد خاصة، من بين المجتمعات، ربما لأن الغناء والموسيقا والرقص هما قنوات نقل الرسائل القومية، وحفظ التراث الكردي من خلالهم “فالطنبور يغرس بألحانه حب الأرض والارتباط بها، أما البزق…”
  ص١٢٥.
  منذ قيامها تحارب [تركيا الدولة – النظام و وغالبية المجتمع] الثقافة والتراث الكرديين وتزج بحواملها في الأقبية والزنازين المظلمة لينهش الزمن من أعمارهم وحتى حياتهم!
  يقول العم أوسمان آمدي:
  “لأجل الأغاني التراثية قضيت أكثر من نصف عمري في السجون” ص١٢٦
  كما أن تسليط الضوء على جزئية (منظمة الذئاب الرمادية العنصرية) [الطورانية] لم يفت الكاتب، فيقول على لسان أحد أعضاءها: “وتتطاول علينا في بيتنا أيها القذر” ص١٢٨.
  ويقصدون ب [القذر] بيكه س الكردي السوري اللاجئ، والذي وقع ضحية بين يدهم فأوسعوه ضربا دون رحمة
  جزئية “والكردي بطبيعة الحال يحلم أن يكون مواطن درجة ثانية في بلاد لا تقر إلا بوجود عرق واحد” ص١٣٢.
  كحالة يأسٍ تغلغلت في نفوس الشخصية الكردية هناك، حيث أحدث “الزلزال النفسي” فعله وحقق هدفه إلى حدٍ بعيد!
  في جزئية تحالف التجار مع السلطة، المال مع السياسة، وهي ديدن الفئتين في تحالفٍ خبيث وهو ظاهرٌ بين وخاصة في مناطق الكرد، حيث وجد الرأسمال الكردي ضالته في التحالف مع السلطة الحاكمة كمخرج للأزمة التي سيمر بها “وحاجة أرباب المال إليه كحاجتهم للدين” ص١٣٤
  بداية قصة حب تنشأ بين ” زيلان الجامعية، وميران الطبيب” الذي عالج بيكه س، عندما وقع فريسة أنذال الذئاب الرمادية، فالحب لا يغيب ويفرض نفسه على الكردي، رغم الألم الذي يحيطه من كل حدبٍ وصوب
  ص١٣٦
  يطرح ريبر هبون، قضية لم الشمل كطريق خلاصٍ من واقع لا ينتج إلا اليأس والاكتئاب من خلال مرافقة [بيكس ابنة اخته الجريحة – نتيجة الزلزال، للسفر إلى المانيا عن طريق مراجعة السفارة، بقصد التداوي والمعالجة من الجروح الخطيرة] ص١٣٨
  ولايغيب عنه طرح مفهوم (الدولة الأمنية البوليسية) في تماهٍ والأسلوب الفكري- الفلسفي والاستنجاد بمفاهيم فكرية فيقول: “في المطار راحت أعين رجال الأمن تتسرب في مسام جسد الذين ينوون مغادرة البلاد لألمانيا” ص١٤٠
  هو إجمالاً تبيان لصورة الحياة في شمال الوطن (كردستان) بتفاصيل دقيقة ومؤلمة تفسر جليا ً”الزلزال النفسي” على مقياس العنصرية وارتداداتها على حياة كردها هناك…
  وفي محطة [آذار دامً] وحادثة آل بيشمرك في جنديرس ص ١٤٢ وما بعدها…
  دقائق الحدث في جنديرس
  نظرة شركاء الوطن للكرد، ومدى تقبلهم واحترامهم للعادات والثقافة والمناسبات المختلفة عن تلك التي لديهم، هناك أزمة في قبول الآخر المختلف والمتمايز، [ففي عصر ثورة الحرية والكرامة، لم يسلم أحدٌ من العبودية والإهانة] وخاصة في مناطق فصائل الجيش الحر أو النسخة المستحدثة من [داعش]، يقول حسن الضبع: “المجوس يريدون الاحتفال بنوروز مجدداً وقد اشتقت لإهراق دمهم القذر…” ص١٤٣
  تقاسم المناطق في عموم عفرين وغيرها من المناطق الكردية بما فيها المدن والقرى بين الفصائل التي لا تختلف عن ممارسات [داعش] إلا بالتسمية فقط، “وكل فصيل يحاول التمايز عن الآخر بطريقة قمعه للشعب هناك” ص١٤٧.
  وفي محطة “شبح الموت يطارده في البر والجو والبحر” ١٥٠
  [سيرة روغيان] ورحلته نحو المجهول، وهو التصور الحقيقي لمأساة الشخصية الكردية التي تعيش (زلزالها النفسي) ومنذ أمدٍ بعيد، فلجوء الروائي إلى التحليلات النفسية في التعريف بشخوصه تُحسب له “سيغفلون فيهم الأنا الأعلى، مفسحين المجال للهو – بحسب فرويد – ليسرح ويمرح بهم على ضفاف عالم الجريمة الشرعية” ص١٥٢
  ومرور بطل الرواية بتجربة الخطف منذ بداياته أثناء عودة الطلاب من حلب، ومشاهدتهم لحادثة [ذبح السجين الكردي] أمام الطلبة المخطوفين ص١٥٣
  “يُمنع الحديث هنا بغير لغة القرآن و أهل الجنة، أفهمت!” ص١٥٥
  حتى في هذه الجزئية يلتقي النظام ومعارضوه، بشقيه [الفصائل ومظلتهم السياسية من جهة، وداعش من جهةٍ أخرى] في منع التحدث باللغة الكردية ولو بالقوة، الفارق هنا أن ممارسة القوة لدى داعش وأخواتها تعني “النحر”
  ومحولات عدة للهرب دون جدوى “يفكر بالهروب، أين وكيف لا يدرِ” ص١٥٨
  وتأتي قضية تسمية المدن الكردية بأسماء عربية [قضية التعريب] نقاط التقاء بين (النظام العنصري) و(المعارضة المتأسلمة، الأكثر عنصرية ورجعية وتطرفاً) من جهة عندما سمت كوباني الكردية (عين العرب) وبين داعش عندما أطلقت عليها تسمية (عين الإسلام) يقول أحدهم: “انتزاع عين الاسلام من الكفار أوشكت على الانتهاء” ص١٦١
  وباتت قضية المفقودين والمغيبين قضية تؤرق أهاليهم، فلا يُعرف مصيرهم وتكاد الآمال تخبو يوماً بعد يوم.
  ويحاول الروائي أن يطرح على الطاولة علاقة تركيا بالتنظيم الإرهابي والتسهيلات التي يقدمها له في العلن والخفاء، من خلال شاهد عيان [بطل روايته المخطوف] الذي رأى بأم عينه “جوازات سفر على طاولة مكتب أبو أنس مختومة بعلم الدولة التركية” تسهيلات وتعاون خفي ص١٦٤
  تراجيديا عاشها بطل روايته، من خلال حديثه مع الذات إذ يقول: “الحياة ليست سهلة، وإن وراء رخاءها ودعتها قسوة و وحشية، صرخات تتعدى سرعة الصوت ” ص١٦٧
  وكما يُقال الحرب خدعة، و داعش تجد أن [الحرب النفسية] تفتح الطريق لهم قبل وصولهم إلى المدن التي يرغبون في احتلالها، من خلال [زرع الموت ونشر الرعب وممارستهما على كل شيئ، لا يُستثنى الشجر والحجر والبشر] (أبو هاشم) ص١٦٩
  ثم يتم الإفراج عن (روغيان) وعودته إلى عائلته اللاجئة إلى تركيا، ونجاته من الموت ثانية (السباحة في المياه)
  كنا يتم طرح بعض جزئيات وتفاصيل الحياة التي تهم الناس، من خلال (أزمة شهادات التعليم لدى الإدارة الذاتية غير المعترفة بها) ص١٧٤.
  والضغوطات التي مرّ بها أو مورست عليه من قبل المؤسسة التي كان يعمل فيها، مما أضطره ونتيجة لعدم اقتناعه بآلية إدارة الامور، اللجوء إلى السليمانية في جنوب كردستان والعودة لكوباني بعد شهر من اليأس والإحباط وخروجه تهريباً إلى لبنان، فمصر فليبيا بالطائرة وإلى اليونان عبر بحرٍ يزمجر في وجه السوريين، و لا يشبع من ابتلاع الحالمين بغدٍ أفضل،وللكرد حصة!
  لأن البقاء في (الوطن) ورغم كل التحديات الداخلية، يعني أن يُترك مصيرك لحرب المسيرات، التي لا تُميز بين أهداف مدنية وعسكرية، وهي تستخدم أسلحتها الذكية بعقلِ غبيٍ حاقد [فالموت مشروع طالما أن الضحية كُردي] ص ١٧٤.
  يتم التطرق إلى أزمة ايجاد فرصة عمل التي يمر بها إقليم كردستان العراق “حتى وظيفة غاسل الصحون لم يكن ليجدها بيسر” ص ١٧٤ – ١٧٥
  كذلك يُفرد قضية المعبر الذي “بات وسيلة ضغط وابتزاز سياسي..” ص ١٧٦. بين الأطراف الفاعلة في المشهد السياسي – الحزبي [كرديا]!
  كما يحاول الروائي، وعلى لسان بطله أن يوضّح آلية العمل في مؤسسات الإدارة الذاتية في شمال شرق سوريا (Rojava) “فأنت مجبر على الخضوع لتدريبات مغلقة مكثفة..” ص ١٧٨
  أما الظرف الذي جعل الروائي، وعلى لسان بطله ينطق عبارة عن [الفئة الأكثر قابلية للخضوع] “قدِمت من الأرياف سريعة الانقياد، عديمة الثقافة” ص١٧٩.
  فهي برسم الكاتب لتوضيح حيثيات ما جعله يُنطق بطل روايته ليقول ذلك؟
  ولا جديد في ممارسات المهربين مع عملاءهم، سوى أنها تجربة حية من شاهد عيان عاش تجربة الموت لحظة بلحظة، ونال نصيبه من العذاب! ص ١٨١
  [يوميات روغيان و ريناس عبر الواتس آب] ص١٨١ وما بعد..
  عن عنف المهربين وممارساتهم، التي لا تقل بشاعة عن ممارسات الفصائل وهم جزء من الأنظمة القمعية الدموية التي تحكمنا على الأرض في سوريا وغيرها وخاصة في المناطق التي يطلقون عليها [المُحرر]، حتى الاغتصاب عدا عن النهب والضرب، لا غضاضة فيه لدى المهربين، إن طُرق التهريب [برا أو جواً أو من خلال الإبحار إلى البر الأوروبي] محفوفة برائحة الموت، وطرق تعامل المهربين وتجار البشر مع عملائهم مثل:
  “رجل ستيني مريض أراد أن يصحب أدويته معه فرفضوا ذلك” ص١٨٨
  لحظة عودة الإنسان إلى طبيعته في التشبث بالحياة في اللحظة [الحيوانية – الغريزية]، وإحلال اليأس والإحباط مكان الأمل والأحلام، ليصل الإنسان إلى لحظة ينتظر فيه الموت مستسلماً لاحول له ولا قوة “كأن السماء تتساقط قيئاً بولا وخراء” أو يخرج منه الوحش الكامن في داخله منفلتاً من مربطه “وبات القبو عبارة عن مشرحة بشرية” ص١٩١
  نتيجة التشابك بالأيدي والسكاكين بين مجموعات عرقية، في لحظة انهيار محدثة [زلزالا نفسياً] ناتجٌ عن ضغوطات ومخاطر تحوم حولهم.
  حتى إن بطل الرواية [روغيان] الذي لم يعرف عنه التزامه بالدين يستنجد بالله [طبيعة بشرية] فيقول: “إلهي اخرجني، لن أموت اليوم، ما يزال لدي أهداف وآمال…”ص ١٩٤.
  وفي [مناورات الموت والبحر] التي تبدأ بخبر غرق السفينة في ١٤ حزيران ٢٠٢٣ وعلى متنها (٧٥٠ راكب) ونجاة (١٠٤ راكب) فقط، كارثة بكل ما تعني الكلمة من معنى ص ١٩٧.
  دخول شخصية رودر (شخص ثانوي في الرواية)
  ورسالة الأمل من [روغيان] إلى أخيه رودر “رسالة واتس آب من رقم يوناني…” ص١٩٨
  ثم وصول ريناس وشقيقته من ألمانيا للقاء شقيقهما “العائد من الموت” في مخيمات إحدى الجزر اليونانية، و وصف [ريناس] لتغطية الإعلامية لحادث غرق السفينة وأوضاع هيكلية المخيم وشكله الأقرب للمعتقل ص٢٠٠ وما بعد…
  تأكيد “روغيان” وروايته لتفاصيل رحلة الموت العبثية أن خفر السواحل اليونانية هم من قاموا بإغراق السفينة
  “فالذي قام بإغراق القارب هو الخفر اليوناني” ص٢٠٢
  وهذا تأكيد بأن الحياة بتجاربها القاسية معلمٌ مُجدٍ ماهر، في زيادة فهمنا لها “نعم لقد ضحكنا في وقت كان البكاء فيه فريضة واجبة” ص ٢٠٦
  حتى ان تراكم المواقف الحياتية تهبنا الحكمة أحياناً كقول [روغيان]:
  “مرافقة الجبناء توقع المرء في المهالك، وتجعله أسير خوفٍ بات ينمو محل الشجاعة” ص٢٠٧
  كذلك قوله”السعي وراء الحياة الأفضل في بلادنا لا يمر إلا بركوب المخاطر ورؤية الموت” ص٢٠٨.
  لجوء ريناس واستنجاده بمنظمة حقوقية وبذرة الأمل للآخرين بأن الحياة تلفظ اليائسين البائسين وتحتضن المقبلين عليها. ص ٢١٠ وما بعد…
  والتي ساعدت (روغيان) للوصول إلى بر الأمان (المانيا).
  نافلة القول: رواية الزلزال يمكن أن نقسمها إلى تبعات الزلزال الطبيعي، و “زلزال الاحتلال” والزلزال الذي لا يفارقنا “الزلزال النفسي” ..
  وكون الرواية من نوع الرواية الواقعية يمكنك أن تجد مكانا لك فيها وفي المكان الذي ترغب، في اختزالية للوجع الذي تتشاركه مع أبطال وشخوص (رواية الزلزال) ويمكن أن تكون وثيقة توثيقية، في الجانب الإنساني والاجتماعي وحتى القومي
  تميزت بكثافة المعروض في الفكر الرئيسية
  – تبعات احتلال عفرين وغيرها وكارثة الزلزال الطبيعي،
  – الوضع الكردي في شمال الوطن
  – رحلة العائد من الموت..
  تميزت الرواية بحضور المكان الذي شارك البطولة مع أبطال الرواية،
  وبلغة حاولت أن تكون سلسة، و أقرب إلى سياقات فكرية – فلسفية في الحوارات والتحليل والاستنتاجات…
  
  
  
  
  
  
  

  نوفمبر 29, 2023

  غير مصنف

• قراءة نقدية في المجموعة القصصية اعترافات ثملة للكاتب ريبر هبون بقلم الناقدة والروائية الأردنية رولا حسينات

  

  قراءة في المجموعة القصصية “اعترافات ثملة” للكاتب ريبر هبون
  بقلم رولا حسينات- الأردن
  
  “لكنها سنة الحياة والكون…يقال: إنّه على رأس كلّ مائة عام بداية ونهاية…أتراهم هم
  المقصودون؟ بحث الكثيرون وأقروا في أنفسهم أن سنتهم هي المئة ولكنهم رفضوا تصديق ذلك، وأشاحوا بذاكرتهم بعيداً عن التواريخ التي لم تختفِ عن التقويم المعلق في كلّ بيت. كثير منهم أحرق جميع أوراقه ومنهم من أخفى التاريخ فقط ولكنه ما لبث أن جعله في سلة القمامة التي تدفن في الأقبية أسفل منازلهم. النجاسة هي سبب الطاعون والموت لن يفرق بين الطاهرين ومن سواهم، الحقيقة هي أن وجودهم قد انتهى وستمحى كل تضاريسهم التي لم يكملوها بعد.” الناجي الوحيد، رولا حسينات
  كان ذلك في آب عندما وصلتني المجموعة القصصية المعنونة بـ: اعترافات ثملة للكاتب والباحث المبدع ريبر هبون…
  وكم أنت طويل يا آب…!
  شدني العنوان…لم يكن في بالي أن المبدع ريبر هبون قاص أيضاً، قمت بتحميلها على هاتفي ثم اللابتوب ثم على شاشة حاسوبي في العمل…وصرت أروح وأجيء بين صفحاتها حتى قررت اليوم أن أكتب فيها…فاعترافات ثملة أثارت فيّ الكثير من المواضيع التي وإن صبَّ الكاتب على بعضها الكثير غير أنه منحنا في أخرى الكثير لنتحسر على الواقع الذي نحن فيه…وعن أيّ من تلك الحسرات سنحسر الرأس ونعلن بأننا هاهنا على حافة الانهيار؟!
  القضايا مصيرية كالحروب، التهجير، الاغتصاب، الظلم المجتمعي، الحرمان مهما كان نوعه وكانت صوره…الاختلاف الديني أو المذهبي…القضايا المجتمعية كالزواج ومجموع الأعراف المجتمعية وغيرها من القضايا التي حاقت بالمجتمعات بغض النظر عن تصنيفها غرباً أو شرقًا، شمالاً أم جنوبًا…؟!
  فالمهر أساس والزواج فقط لإطفاء الشهوة فقط هل سيكونان بالفعل الغاية فيما بعد لبناء ناجح لمؤسسة الزواج؟
  “مهر ابنتي غال جداً ولن أعطيها إلا لابن الحسب والجاه” في حين بدا المشهد المجتمعي أكثر وضوحاً لبروز المادية والمتاجرة بما يسمى بالمنهج الاجتماعي المتقلب الذي يخطط وينفذ وينهي أعقد العلاقات وأكثرها قداسة…
  وكانت القضية الأزلية في زواج الأقارب واختيار الأهل وليس خيار الأبن أو الابنة أي من هذه الخيارات المصيرية…
  “لكن بمجرد إخبارهم بذلك يعني أنك لن تستطيع العدول عن قرارك المصيري هذا، إن حدث وغيرت رأيك ستحدث مشاكل عائلية فيما بيننا نحن بغنى عنها”
  رغم أن الحديث عن مصير حياة طويلة لا يمكن أن تحتكم لمعايير الانفعالات السرية والقيل والقال.
  ماذا عني أنا وأنت ماذا عن المصير الذي يسعى الواحد منا لتغييره رغم الاختيارات المحدودة؟
  “الوالد أكمل بحنق: هل جننت يا هذا أتريد جعلنا أضحوكة بين الناس؟”
  هل هو الخوف من المكانة الاجتماعية من السمعة المجتمعية من القبول أو الرفض المجتمعي ومما يسمى من العزلة المجتمعية من القرابة بحد ذاتها!
  وبقي الشاب هو الذي يأسى على ما فرط فيه وما أجبر عليه ويبقى رد الأم
  أخبر والدته بما جرى قالت: ستندم على رفضها لك مؤكد ذلك”
  هل هو تحدٍ واضح للحرية في القبول والرفض تحت شرعنة الأعراف المجتمعية؟
  في حين تمسك جان جاك روسو في العقد الاجتماعي بنظرية أصول التربية بأن الحرية حق طبيعي للإنسان، لكن ليس للمرأة الحق السياسي…
  وقد جعلها روسو في خطابه جسدًا للعبث والملهاة…وكان من الواجب تأديبها وتعليمها ما يفيدها في دينها وعلمها. …في حين نشرت ماري وولستونكرافت في كتابها: “تأييد حقوق المرأة في إنجلترا” غير ذلك.
  على الرغم من أنَّ طرحها كان غير مخالف لواقعها، حيث تحدثت في نظام الزواج بروح الاحترام فقالت: إنه ينبوع كل الفضائل الاجتماعية وحثت المرأة على التزام الفضيلة واتباع ما توحي به شريعة الآداب ومراعاة مكارم الأخلاق.
  لكنها أكدت على أن الزواج ليس النهاية وليس الغاية الأخيرة في نفس الوقت.
  دعت إلى التكوين الفكري والعقلي والاجتماعي، وهو الذي يتأتى بالتعليم والتعليم الناضج القارئ لأساسيات الحياة، والموجه للسلوك وللفكر بشكل متوازٍ لما فيه ضمان من ديمومة واستمرارية.
  إن الاستخفاف والبله والغرور وكبت الأحاسيس والوهم والغفلة هي الأشياء التي تخرج بها المرأة في أسلوب التعليم الذي تتلقاه ولا ريب بأن تلقى على الحياة الزوجية ظلالاً من الحياة قاتمة مظلمة.
  فكان رأي كاستيلوني في المرأة الكاملة: إنّ كلّ إيحاء إنما يأتي من طريقها وإنه من خصائص المرأة المثقفة أن تجدها في الرجل نار الشجاعة تبعث في نفسه الأمل في حومة الوغى فتشحذ الهمم، وقاعدة المشورة والإلهام في عالم الفن والضرب في رحاب المعرفة والسمو في ميدان الفضيلة والتقوى.
  ” حين تتكلم المرأة فستكون هناك الحقيقة بدون مقدمات…ليست لتدلل ليست لتداعب المشاعر ليس هناك الحياء المبهم.”
  والفراغ ويكون أثقل، وأقل أهمية لفقدانه الأهمية المدعو لها بل وسرعان ما يتم الانقلاب عليه. يمكنني القول أنَّ: ما تعانيه المرأة اليوم من تهميش أو جندرية أو استغلال مرده إلى ما تمَّ تناقله عبر العصور، وهو المقصود توريثه وتناقله في ظل تطور النظام الاجتماعي الذي ضيق نطاق الأفق، والعادات والتقاليد الموروثة منذ أقدم العصور، وكذلك ضعف النظم الاقتصادية التي ساقت المرأة إلى طريق مسدود في كثير من الأحيان.
  قصص العابرين والتائهين والمفقودين في جثث الأحلام المحترقة عندما تطحن آلة المصلحة الشخصية بماديتها قوانين المصلحة العامة في جنون متأخر السعي وراء موارة غول الضياع بالبحث عن زواج. بعد ضياع ما يسمى الشرف في آلة الغياب لكل النظم الأخلاقية بدواعي السعي نحو اللاشيء.
  “ميساء لا تفوت وقتها وهي تختبر حاسة الشم لديها في إمكانية وجود رجل يستطيع الزواج بها ليملأ فراغها المتحول لغول”.
  قصص النساء اللواتي تخلين عن لوحة الأخلاق السريالية للرغبات والشهوة بين التخلي عن الأسرة التي دمرتها آلة الحرب والتقتيل والتهجير لبناء مفاهيم مشوهة للحرية والتحرر وبناء الأنا كيفما كان عن أي ضوابط نبحث وعن أي كرامة حين امتهن كل شيء ببراءته ونبله
  في صور من المخيم كانت هناك طفلة تغني أغنية الرجوع لأمها وآخر يستخدم مكنسة البلاستيك الصغيرة كآلة بزق وطفل آخر في المخيم الملاصق يبكي بسبب البرد وأمه تحتار أين ستجلب الوقود لتوقد المدفأة؟
  كيف يمكن أن نخلق مدينة فاضلة كما وصفها الفارابي في وسط مفكك غير متعاضد تحكمه علاقة غرائيبية قائمة على السيادية والتسلطية والمصلحة مع الوصاية على الآخرين دون منحهم حقوقهم. على الرغم من ترابطية الكون بجزيئاته وكليته بعلاقة تعاضدية ترابطية تحتمل المتضادات بتوليفة تحكمها قوانين ليصار إلى الاستمرارية والبقاء.
  بالمفهوم القيمي نفسه بعيداً عن تسخير المطلق إلى النسبي الذي بدوره يحرك الرغبة والشهوة، وهذا يقدر بحد ذاته إحداث التوتر والقلق الوجداني والفكري، وخلخلة لمفهوم نظام القيم الذي يوجه سلوك الجماعة على الصعيدين الفكري والروحي في المنظور العملي التطبيقي.
  وتستهدف ثقافة التغيير مجموع العادات والتقاليد والأعراف التي تعتبر قناة أساسية لتمرير ثقافة التأبيد التي ترسوا على عقول الناس ووجدانهم, مما يعتبر وسيلة لإنتاج سلوك الخضوع المطلق للطبقة المستفيدة من ثقافة الوعي الزائف. لذلك نجد أن ممارسة ثقافة التغيير وبأدوات جادة تسعى إلى جعل العادات والتقاليد والأعراف حاملة لقيم نشر الوعي الحقيقي في صفوف الناس، مما يؤدي إلى تغيير في السلوك الذي يتحول في اتجاه صقل الممارسة التي تستحضر إرادة الناس وتنبذ الاستلاب الذي أصبح يعرقل عملية التحول والتطور.
  مواضيع متشعبة الرغبة وفقط دون المؤسسة الاسرية وضوابط أثر التواصل الاجتماعي التهجير وأثره على النظم المعرفية واتلاف المخزون المعرفي في “الدمعة المعلقة “على طول تلك الرقعة الشرق أوسطية جعلت نفسها مصيدة لجمهور العاطفيين والشباب القاصر ذوي الطاقات والدماء المغلية”
  وبذلك نرسو على القول بأن قيام مجتمع سليم من كافة الأمراض الاقتصادية والاجتماعية والثقافية والمدنية والسياسية رهين بتمتع المرأة بكل الحقوق، وبانعتاقها، ومناهضة كل مظاهر التخلف بكافة الحقوق من أجل المرأة.
  يلح جاك بوفريس على ضرورة التذكير بها كلما حجبت لسبب ما، ومفادها أن النساء والرجال “نوع واحد في الغاية الإنسانية”. مرجعية الحقيقة هنا لا تتمثل في الرأي الفردي والاجتهاد الشخصي، بل في الفكر الفلسفي العقلاني الذي كان معروفاً متداولاً في أوساط بعض النخب الثقافية العربية الإسلامية قبل ابن رشد وفي عصره. وتبرز الأهمية القصوى لهذه المرجعية في كون الفكر لا يختلق حقيقة كهذه بقدر ما يكشفها ويسميها ضمن بناء نظري متماسك يعين الذات المفكرة على معرفة الإنسان وتحديد هويته تدرجاً من العام إلى الخاص.
  حيث تعتبر تأثيرات الثقافة السائدة في علاقات الواقع الكئيب الذي يصفه ابن رشد قبل ثمانية قرون، وبخطاب يبدو كما لو كان يصف ويحلل واقع الحال في معظم مجتمعاتنا العربية الإسلامية اليوم! فلم يعد الفقر وحده ما نفرُّ إليه بل أضحت الحروب والتهجير وويلاتهما قدراً لا مهرب منه إلا إليه. وحتى إذ يكون كذلك في حالة بعض الأفراد الذين تخونهم الصدف والحظوظ، فإنه يظل في جزء أساسي منه نتيجة للثقافة التي ينشأ عليها الرجال والنساء ويمتثلون لأفكارها وقيمها ومعاييرها عندما يكبرون ومن ثم فلا يمكن تفهمه ومعالجته بمنطق الصدقات. غير أن ما تمَّ عرضه في المجموعة القصصية للقاص والباحث ريبر هبون كشف النقاب عن الكثير من المسكوت عنه، بحقيقة لا يمكن التنصل منها، وهي حقيقة الثقافة البديلة، فالكأس الممتلئ إلى نصفه بالمحصلة سيتم ملؤه بنصف آخر هجين فما بالك لو أن الكأس فارغ إذ أن ما نتحدث عنه ثقافة أصيلة متجذرة ولكن الأجيال المتلاحقة والأكثر حداثة لم تستطع أن ترث من هذا الموروث الحضاري غير الاسم والهوية والانتماء الصوري لموروث بمنظور الأغلبية شاذ وبعيد كل البعد عن الواقع الملموس والمعاش. وهو بالفعل ما حدث بانسحاب المشهد القصصي على الكثير من الحكايا وقصص العابرين والنضوج الجسدي والذي لم يتزامن معه النضوج العقلي لكثير من الشخصيات، وهو في الواقع عكس لما يجري في المساحة المعاشة لشخوص يمشون على أقدام ويتناولون الحقيقة من منظورهم…فأصبحت تجارة الجسد هي الدارجة، والرغبة فقط بغض النظر عن أي تبعات هي المآل وبات الأولاد هم العبء الذي يجب التنصل منه بأي ثمن.
  منطق ابن رشد لا يختلف في العمق عن منطق الباحثين الجادين في العصر الحديث ممن يربطون قضايا التنمية والتقدم …
  والحوار مع الخطاب الرشدي بصددها يقتضي الخروج عن الأطر المعرفية التقليدية والحوار مع ما هو متاح اليوم من مفاهيم ومصطلحات ومناهج وأطروحات من مختلف العلوم الإنسانية. بل إن الحوار يمكن أن يمتد إلى العلوم الطبيعية الدقيقة التي يمكن لبعضها أن يثبت بما لا يدع مجالاً للشك أن التحيز ضد المرأة يعود إلى هيمنة تصورات عتيقة لا سند لها في خطابات الفكر والعلم والدين، تماماً كما توصل إليه ابن رشد منذ قرون. فالحوارية بهذا المعنى الفكري المتسع تعترف بمشروعية كل الآراء والمواقف ووجهات النظر من حيث المبدأ، لكنها لا تضعها في مرتبة واحدة حينما يتعلق الأمر بالحكم على القضايا والوقائع التي تمس وجود الإنسان وحقوقه ويفترض أن يفصل فيها القول وفق منطق العقل ومبادئ المساواة وقيم العدالة ومعايير المصالح المشتركة للأغلبية العظمى من الأفراد.
  ومن هذا المنظور لعل أهم درس يقدمه لنا ابن رشد هو أن تعديل صورة المرأة في الذهنيات وتفعيل دورها في علاقات العمل والإنتاج لا يتم من دون قطيعة جدية مع تلك التصورات الخرافية الأسطورية التي تنبه لها وحاول تفكيكها وبين تهافتها وسعى إلى تجاوزها بحسب ما كانت نتيجة له ولأمثاله شروط المعرفة والحياة في عصره.‏
  ومع كل هذه المعطيات الجديدة والإيجابية، ما إن نغير المنظور لنرى الوجه المقابل حتى ندرك أن الأبعاد الإشكالية للقضايا التي حللها ابن رشد لا تزال ماثلة، وبقوة، أمام الجميع اليوم وكأن النواة الصلبة للخطاب المعادي للمرأة لن تتفتت إلا بشكل تدريجي وعلى مدى زمني طويل. فالسلطات المهيمنة في أي مجتمع تقليدي عادة ما تمتلك من القدرات والوسائل ما يمكنها من التحكم في مجمل المؤسسات والخطابات. ومما يزيد من قدراتها على الهيمنة والسيطرة أنها كثيراً ما تجد بين النخب المتعلمة، ومن الجنسين، من يعينها على تحويل التراث المشترك إلى “إيديولوجيا خاصة” تكرس الأفكار والتصورات والانتماءات القديمة لتضفي المشروعية على ممارساتها كما لاحظه باحثون كثيرون، وقد حلله داريوش شايجان بعمق نادر. كذلك لا يخفى اليوم على الباحثين والباحثات أن الوضعية المتردية للمرأة هي جزء من وضعيات ثقافية وسياسية واقتصادية واجتماعية لا أقل تردياً، مما يعني أن صيرورة التطور التاريخي العام ذاتها تفيدنا بأنه من المستبعد حدوث تغييرات جوهرية في وضعية دون الأخرى.‏
  وفي كل الأحوال فإن كثيرين وكثيرات يدركون جيداً اليوم أن العمل المعرفي والميداني من أجل تعديل أو تغيير منظومات الأفكار والقيم والمعايير المتحيزة ضد المرأة هو من أهم واجباتهم المعرفية ومن صميم استحقاقاتهم الفردية والاجتماعية.‏
  كأننا نقول مع دانييل هنري باجو: أن ثبات الصور النمطية عن المرأة، وعن الآخر المختلف عموماً، هو مؤشر قوي على خلل عميق في اللغة الثقافية السائدة لابد أن ينعكس بصور شتى في علاقات الحياة اليومية وتفاعلات البشر. فصور كهذه عادة ما تتغذى على مرجعيات خرافية أسطورية تجافي منطق العقل ولا تساير منطق العلم ومنتوجاته المتجددة من عصر لعصر ومن مكان لآخر.
  في قصة أطفال الحي العرب والأكراد في نسيج مجتمعي وحالات مجتمعية حين يبدو المشهد بأن كل منهما لا يطيق الآخر وأن أحدهما يتعالى ويتفاخر على الآخر على نحو مقزز فإن كان ما جمعها هو دولة الإسلام ومفاهيم العدالة والكرامة والمساواة والتقوى لا فضل للعرب فيه سوى أنهم حين تكون نواة الدولة الإسلامية الأولى حملوا راية التوحيد وكانت قلوبهم واحدة لنشر الدين الذي ارتضاه الله لنا جميعاً. فأين نحن من ذلك؟ هل يعني أن للعرب اليوم سطوتهم في القتل والتدمير والتشريد لمفهوم أنهم الأفضل؟ والأفضل بالتقوى وليس بالمصطلح المجرد…فما جمع لم يعد موجودا واستحال مكانه الظلم فلم البقاء؟!
  إذاً ما المبرر للصمت على الجور والبهتان؟!
  لا مبرر للعرب اليوم بأنهم أصحاب السلطة!
  عن أي سلطة تتحدث وقد خلينا القيم وراءنا وبتنا في جاهليتنا نتباهى؟! فالعناوين اليوم التفرقة والتي تكمن في جنين الأحلام، وألعاب الطفولة والكرة القماشية والفصل منذ الطفولة بين القوي والضعيف بين السيد والمسود. لم يكن الأطفال يوما يميزون بين الهوية والهوية واللكنة واللكنة وحتى بين اللغة واللغة بين الأنا والأنت. لكنهم مزيج من كل الشتات والأفكار الضحلة وكانت رمزية العبارات …”أو تظن أنكم قادرون على هزيمتنا في اللعب؟”
  المشاهد الاجتماعية والفروقات الاجتماعية …وكبر في ذلك الأطفال” تغير الزمن وكبر الأطفال وأصبحوا شبابا” هل يجب أن يتغير الزمن لنصبح شباباً بل يسير بنا الزمن لنصبح شباباً؟
  لكن رأيت المقصد بتغير الحال والانسلاخ من الواقع إلى واقع آخر أشد ضراوة على بؤسه بين سجون داعش والاستشهاد في المعارك وبين الالتحاق بقوات البشمركة وبين الانخراط في اللوحة السريالية للسياسة وبين الموت… المصير الواحد كان رغم الشتات لو ملحت أيامه فكانت السياسة وكانت الأزمات الاقتصادية.
  “حين انقشعت الغيوم السوداء كان اللون القرمزي لون السماء.. و لم يرد أحد تذكر تلك الفاجعة فكان يكفيهم ما رأوه من ظلم وجور.. وقد هاجوا وجرى الفزع في دمائهم مجرى الدم.. وهذه المشاعر التي اختلطت في نفسه أصابته بهزيمة دون تفكيره في خوض معركة مزيفة.. وهو مختبئ تحت ساقية الماء الجارية ذات القطعة الرخامية.. لم يكن أحد ليعرف أنه هناك، فقد كان لقصر قامته وكآبة ملابسه ونحالة جسده أن تمنحه شرف النجاة من القتل أو الدوس تحت النعال.. وعندما تعثر به أحدهم وأصابت قدمه صيحة ألم ظن أن قطعة الحديد هي التي صعقت الكهرباء في جسده.. قد تركها أخرق من هؤلاء ء الثوار السذج.. وكان نعيقه من مغارة فمه الكبيرة “أن عليه أخذها ليذيبها على رؤوسهم ويقبرهم في شقوق البيوت لتخرج الديدان وتفوح منها رائحة العفونة والموت.. “ كان وجهه مختفيا في كتلة كثة من الشعر فلم يكن بمقدور إزمير رؤية أكثر من ذلك…في تلك اللحظة المصيرية لم تجعل له أدنى شك في أن نهايته باتت محتومة.. ولكنه لم يدرك أن القدر قد يكون منصفا له فيما بعد.. ليكون ظهيرا للثوار في معركتهم الفاصلة الباحثة عن الحرية، بعد أن قارب عمره على متوكئ الصمت وقد كان ينتظر داعي الموت دون أن يستلقي على فراشه..” قلوب من رخام، رولا حسينات
  وكنا جميعاً شركاء في الأزمة السورية، لم تفصل بيننا حدود ولا أسلاك… وقد جاد وأجاد المبدع ريبر هبون وصفه للواقع في ظل الأزمة السورية وما بعدها من أزمات…
  فتأريخ واقع الأزمة السورية وتأريخ جرائم الحرب وداعش والمرتزقة من أعين المدعوكين بين الهروب وبين المساومة وبين الولوج إلى معترك السياسة وبين الضحية التي تقف على الحياد على أمل أن تبني أسرة وتلمها جدران خيمة أو ألواح زينكو.
  “حينما تتحول السياسة في بلادنا إلى ضرب من العبث والتسلق تصبح ممارسة الفوضى والنزوات بأنواعها، طالما تمتلك سلطة تمارس من ورائها ما تريد فلا يهم، كما قالت خناف العانس لها ذات يوم قبل أن يلتقطوا فوق سريرها عشيقها وهي تصلي معه صلاة التراويح.”
  في طابور الفرن تمتزج رائحة الشقاء ورصد الجوع والفقر والخوف ورائحة الموت “الخبز كان قليلاً، وبسبب البغال الذين تشاجروا أمامي فقد حال دون وصولي للشباك، سأذهب للسوق بعد قليل أمي لشراء الخبز “فالطفولة تميل لعوالمها ، مهما بدا الواقع قاسياً” طباعة كتاب والسوق الثقافي العتيق قد أزالته ماديات العصر” عدا ذلك فمصير المبدع إن كان حياً أو ميتاً هو التهميش”” إن عداء المؤسسة الحاكمة للمبدع الحصيف لا حدود له، وكذلك فإن مزاحمة المبدع السلطوي لوجود المبدع المحايد أيضاً لا ينتهي فالواقع الكوردي لسان حاله الكراهية والتهميش المتبادل وأمام هذا الواقع بدا صعبا لرشيد أن يمارس البغاء الفكري والتملق الذي يبديه بعض زملائه في مهاجمة طيف سياسي والدفاع عن آخر؟
  ليس الفكر الكوردي وحسب بل الفكر العربي وكلنا لن نجنح لفكر البغاء نستجدي الشهرة بالأدب الرخيص.
  فالفكر إمَّا أن يراد به الكيفيَّة التي يدرك بها الإنسان حقائق الأمور التي أعمل فيها عقله، فيكون الفكر عندئذٍ بمثابة الأداة أو الآليَّة في عمليَّة التَّفكير، وما يلحق بها من طاقات وقوى وملكات عقليَّة ونفسيَّة.
  وإمَّا أن يراد به ما نتج عن ذلك من تصوُّرات وأحكام ورؤًى حول القضايا المطروحة، ثمَّ تتَّسع دائرة مفهوم الفِكْر أو تضيق تبعًا لمنطلقات المحدّد لمفهوم الفكر، فإذا اتَّسع مفهوم الفكْر اشتمل على الموْروث الفكْري للإنسان في جَميع ميادين المعْرِفة والعلوم على الصَّعيد النَّظري، على أنَّ هناك مَن يدخل العلوم التَّجريبيَّة والتَّطبيقيَّة داخل مفهوم الفكر، فيشتمل على النَّشاط الإنساني بعامَّة بما يخرج مفهوم الفكْر عن الفكْر ليشْتمل على مفهوم الثَّقافة بل الحضارة أيضاً وقد تضيق دائرة مفهوم الفكر حتَّى تنحصر في مجرَّد النَّظر العقلي في أمرٍ ما، فيكون الفكْر عندئذٍ منسوبًا إلى مبدأ، أو مذهب، أو طائفة، أو أمَّة، أو عصر، أو دين …
  الفكر المرتبط بقضية ما هو جزئية من عملية فكرية متكاملة، تخدمها العملية التغيرية والتي تقوم على أساس المنطق في القبول والاستسلام له.
  (بكاء المصابيح يصيدون ذيلها المقطوع الأيدولوجيات المهمشة والماديات وتفرق الشعوب والقضايا التائهة الحزبية والعشائرية رغبة الحكومات في تمويل الحزب مقابل اجهاض العشيرة السعادة من الخارج لا يمكن اعتبارها سعادة حقيقية.)
  في قيود كان البعض والكل البعض هم الأغلبية رغم أن لفظ البعض قد أطلق عليهم وهم الذين يحتفلون بالغربة بالحياة رغم تواصلها
  أما الثوريون فهم العينة فلا يبارحون المسرح لمشاهدة الرقصات الشعبية والأنا الحماسية. السرد الصريح للمسكوت عنه والحياة وممارستها في حياتنا وسنن الكون فينا…
  في ثورة حولاء كان الأكراد…الإخوان المسلمون.
  الكثير من العناوين حين يكون التظاهر وسيلة لبث الطرح وإفراز الشحن والتكسب غير المشروع وشراء الأعلام حين تكون هناك آفة الشعارات حين يختبر القاتل بعين بندقيته الضريرة قلوب الأبرياء الذين انساقوا وراء مناقصة اسمها الشرف.
  بين ثورتي هي قلمي وسأكتب بعيداً عن هذا الموج الهالك والحقيقة بدت الثورة كشفا وتجليا لنوايا النفس البشرية في أن تبدو منسلخة عن إنسانيتها لتبدو سلطة جائعة لهرس الرؤوس وطحن العظام وبين سريالية شعبة تجنيد إرادة الشعب دائما قطيع من البهيم والواسطة والرشوة هي مداد الأغوات.
  “- هل يمكن أن تأتي الرحمة؟ وهو يرى الموت يقطف أعز من لديه من أصحاب، ورفقاء وقد وصل موسم القطاف إلى الحكيم بعينه.
  شهدت البلاد حزناً دفيناً وقد أغلقت النوافذ والأبواب وطليت بالسواد، وكل ما من تبقى فيها خرج معصوب رأسه بعصبة سوداء، وقد نكست الأعلام، وبقيت الديدان هي من تسير حافية القدمين فوق الطرقات… وفي المزارع التي تكوم فيها كل ما هو فوق الأرض، وابتلعته في جوفها…
  الأبقار والماعز والأغنام أغلبها نفقت، ولم يبق منها إلا القليل …
  -قلت لك أنه سيأتي…عندما يسقط النجم في الوادي ستعود الحياة.
  قالتها وكل من على المائدة ينظر بغرابة لهذه الصغيرة…حتى زومبا بدا مشغولاً بما قالته…
  -من هو الذي سيأتي؟ أخبريني اين أجده؟
  مشى طويلاً بين البيوت الفارغة، وهو يتأمل بأسى مشهد الموت…قبض قبضة من الرمال وجه
  وجهه نحو السماء حين اعتصر الشفق الأحمر، وتلاشى في سواد الليل كانت المشاعل قد التفت حوله، وقد دار رحى الهمس حتى وصل إلى أذني زومبا…خرجوا جميعاً وهم يبصرون النجم الذي هوى في الوادي، وهم يشتمون رائحة الحياة…
  -إنها البداية …إنها البداية…قالتها الصغيرة وهي تغمس عينيها بالنور الرباني.” رحلة في تابوت.
  النهاية
  

  نوفمبر 14, 2023

  غير مصنف

• Li ser rojhilata navîn û rêyên çareseriyê-*Rêber Hebûn-

  

  Li ser rojhilata navîn û rêyên çareseriyê

  *Rêber Hebûn

  Kiryara zanyarî a bîrawer xwe radestî efsanîbûnê nake û ji bo rizgarkirinê ji bend û baskên wê ve dixebite, wek ku destketiya rabûnî bi civakan ve pêşdikeve û wêna ji qonaxa nediyariyê ta qonaxa geşepêdan û berzbûnê vediguhêzîne, tevî belavbûna tundirewiyê di nav civakên dorpêçkirî de bi kelepçeyên cengê ve û derketina aloziya desthilata serkotker têde, lê rolên zanyaran di nav de girs û rastîn in, ji ber hişmendiya rojhilatnavînî li ser tembelî hatibû kedîkirin ligel rûniştina li dor maseya demborînê, û hêdî hêdî li pêş sazîkirina zordariya pîroz hatibû jinavbirin, carek din hatibû berhemdan ji bo têkeve di wêzimkariya xwediyên pirojeyan de, ên xwe dikin paşmavên rewa ji erdên fereh re, gellên wê nikarin bi xwe fermandariyeke cîgirbûyî dadmend û gulgulî têde saz bikin, lê miaqate bûn ku van gellan bixapînin,bi rêya dîrokeke pûç ve li ser şaştiyên desthilatî durist bibû, li rex girtinheviya di navbera pirkesên yên xwe fermandar dibînin ,pala xwe didin li ser bermayekê ji serdestbûnê ve di fermandariyê de û beranberî kêmkesên ên xwe di koletî,dubendî û pêrewiyê de dîtibûn.

  Ev yeka girtinheviyê di navbera mafên netewî a dîrokî binyad kiribû, hişmendiyan bi pîrozbûna beloq ve hatibû xwarinkirin, û cîgirkirina kula penceşêrî di hundirê mêjiyên rojhilatnavînî û cîhana Erebî de, taku gel di bersîdan û ne hestbûna xwe ya komî de bindest bimîne, di navbera gulmên kelbetana tundirewiya olî û ragehî de, yê dijminatiya her tiştê nû dike û di navbera zivîrandina li dorî bîrdoziyên partiyên totelîter de yên li ser sloganên ayîndî nanê xwe dixun, herwiha bişanhildana serwerîtiyê bi giyaneke êlî ve û xwedawendîkirina mirinê, taku bibe berdêl û dirêjiyekê ji ricîmên têkbûyî re yên ketina wan bûye rastiyeke guncan, ji ber ku tundirewiya a di navbera du rewşên binyadgir de beranberî dijî wê çepgira nûjenbûyî ji berhema hevgadanekî reşepêş ve avlimeke rakutayî anîbû, berdewam li ber mirinekê ye, ji bo lîstina rola xwe yê nû di kirtankirin û koçkirina xwediyên raberî ji gellên ên taliyê dikşînin bi sedema jihevketina şaneyên wê hêdî hêdî ve.

  Ew tişt pêdivî dike li ser zanyarên agehdar ku bi hevsara bandorkirina kirdeyî a erênî ve bigrin li pêş zorengekî li ser wan hatiye sepandin li ser hebûna wan bûye gefekî, li gel wê belavbûna berbedeniya ramanî û siyasî bi taybet ve di nav cemawer de rewşeke bêzar û neyînî di hemî derbarî de sepa kiribû, bê guman ku aloztirîn erkên yên dikevin li ser milê zanyar ku hişmendî û hevsengiyê di tarîtirîn qonax û çax de birêve bibe.

  Cîhan îro hewila girêdana gerdûnî bi hevdû ve dike bi rêya ragihandinê, teknûlojiya nûjen û ekranên peywendiya civakî a çendane ve, ev yeka nîşan dide ku sînor di navbera gellan de ew sînorên siyasî qezencî ne, ji ber ku çi sînor di navbera hiş û hişekî , rabûn û rabûneke din de nîne,di vir de em dikarin li ser zanyaran û rolên wanî nû biaxivin ên divê berz bibin ji bo parastina hebûnê ji têkçûn û sêlaxên qirkirina rewşenbîrî û civakî ve, li gel wê ew rewşa a xwe derbirîn dike bi dîmenên çekdariyê ve li rojhilata navîn ji genîbûna desthilatê û pêrewiya wê re vedigere, û hêlînbûna wênegirtinên bîrdozî yên hişmendiyên cemaweran nediyarkiribûn û bîraweriyên wê têkbiribûn bi rêya binyadbûna fermandariya ragehî,netewî û olî ve ê bi kiryarê wî ve pirsgirêk û kortal di navbera hemû pêkhateyan de kûr kiribû, herwisa zanyar dibe armanckirî , dûrxistkirî û çêwirandî bi hemî destikan ve û ev yeka kirdeya civakî derengxistî dike û alavên saxlem di her civakekê de parîparî dike, ji bilî ku aloziyên navendî ên civakên barketî derdên wê bi sedema cengê ve dikşînin, dighe çi saziyeke pêşketî û herwiha vegirtina van aloziyan nîşanên wê li deverên pêşketî jî derdikevin, tevî ku ji deverên gûrbûyî bi rengekî erdnîgarî ve dûr bin (Teqîna li Parîsê).

  Diyardeya tundirewiyê ne ji serdema niha ve derketî ye lê ew çirûsîneke hatibû ye gurvedan bi rengekî rêbazbûyî ve di henasên mêjiyan de yê pişûdan û bêkarî wêna dorpêç kiribûn, lê bi derbekê ve dîtibûn kî vê pişûdanê li cem dagire bi rêya dehfandina wê di darjêdankên gelek kirêt de bi rêya rêxistinên cîhadî yên bobelatên bizdan û tirsê weşandibûn (Daiş) (Rêxistina gurên xalîrengî) ( Hemas û Partiya xwedê) taku jiyanê dagrin xircir, hingeme û xwîn,ev yeka dibêje ku qet û qut çanabe afirandina jiyaneke nûjen bi gelorîkirina aloziyên gellên barketî ve ên bes nekirin jiyankirina rolên qurbaniyê bi rengekî cûda ve û bi derbasbûna qonaxan ve, bi rêya bicîkirina ricîmên netewî a milhûr li ser dirêjî neqşeyên wê, û westandina wê bi gêleşokê ve û valakirina rûberên erda wê bi neçarîkirina wê li ser niştecîbûn û bazdanê bi rêya pêlên koçberiyê berve bakûr (Ewrûpa) ( Koçberîbûna Sûrî, Efrîqî û Efxaniyan di herdû salên 2015,2016 de.)

  Belavbûna sertî bi rêk û pêk ve aloziyên bê dawî durist kiribûn û dibe ku bi êşeke kûr ve derbasî bîra gelên bazdayî be bi rengeke hevgarî ve, ev hemî li pêş çavên dewletên pêşketî ên divê niha û berê berpirsyarî rahiştana bi vegerandina cîgirbûn û aramiyê ve ji navçeyên alozîbûyî re di warê siyasî de bi rêya bidawîkirina fermandariya milhûran û têkoşîndariya tundirewiyê, herwiha çalakirina alavên hevpeyvînê û xebatê bi rêya rêxistinên sivîl ve û amadekirina nifşekî bi hêz ve ji bo xebat û avakirinê, ji ber ku bikaranîna zimanê tênderiyê ji zorkariyê re û bervajîkirina rastiyan û rêşepêşkirina wê civakên rojhilatnavînî hîştibûn di neşiyarbûnekê de bijîn dûrî rizgariyê, ta siyaset bû destikekê ji reşepêşkirin ,derew û gendeliyê ve (Dijêçûna Cihoyan) (Şeytankirina Kurdan) , derbirîn û têgehên rêbazbûyî ketibûn e di xêzên rewrewkî gendel û bazarsarî de ji bo girtina hişmendiyên xortan û xistina wan di xeleka windabûneke bê dawî de bi bandora rewrewkbûna bicîbûyî ve yê pêkanîna berzbûna hişmendiya rexnî lawaz û pûç kiribû.

  Wisa dîmenên penaberiyê bi rengê xwe ya hevgarî ve diyar dibe, ta koçberî û niştecîbûna ji deverê ve bibe bijarekî ji bo parastina tiştê hindik maye û piştgiriya wê li hember hêzên ku tundirewî bi heman rengên xwe ve belav dikin û slogana (Dema qurşîn radibe hişmendî kehr dibe û kaniyên dil û raman zuha dibin) radike.

  Çendîn kêşe li ser pileyeke bihevketî ji alozkirin û şaxdayîbûn be wê hişmendiya azad rêyan her bibîne ji bo jihevvekirina van girêkên berzbûyî, dema rolên xelkê li deryayê civakî destên xwe bidin hevdû û têkiliyên xwe yên zanyarî di tek hiş û dilekî de hevjînbûyî bin, lê dema em jihevketinê bibînin û têkiliyên civakî bi strihên girtinheviya nemanî ve dorpêçkirî bibînin ên akranên ragihandina kirêgirtî vê yekê xwarin didin, wisa bi dijwariya zorengê ve hemî pîvanên hevgirtina a di evînê de di navbera civakan de nediyar dibin, li gel wê ji Kîrkêgard re bavê heyînizmê ve vê rastiyê aşkere bû dema go: (Çi destketî an avahiyeke bilind bi nemanê ve bindest e eger çiqas dem lê derbas bibe.)

  Berhinde em Roma û şaristaniya wê nabînin piştî sertbûn û dewlemendiya wê û hebûnekî ji Aşoriyan re nabînin tevî hezkirina wan ji bazirganî û serweriyê re.

  Zanyarên ên ji wan avakirinê tê xwestin ewên li ser hebûn, ewlehî û aştiya wê berpirs in bi taybetî ve zanyarên xwedî biryar û desthilatî, ên vedeng û bandora wan li ser dîtina giştî heye, ji pêwîstiya kar li ser vegerandina aramî û ewlehiya kirdeyî ji Rojhilata navîn re, ê eger jiyan jêre bête peydakirin wê di rastiya xwe de bibe devera xewin ji bo siberojeke baştir , ew dever bi rengekî ji rengan ve wê pêşengtiya xwe yê şaristanî a ronakbîr vegerîne û bandorek xwe cuda hebe li ser dora xwe û cîhanê bi giştî ve, piştî ku ji desthilatên xwe yên faşî a têde cîgirbûye ve rizgar bibe, ji milhûriyên têkçûyî ve, ta kengî?!

  Ji vir ve divê em bi çareyê ve biramin bi rêya vê pirsê ve, bê guman ku hişmendiya zanyarî a şaristanî bi tiştê baştir soz dide bi rêya destûrxwestina derbasbûna wî li rastiya van civakan û rawestandina li ser kêşeyên wê bi rêya xalên bingehîn divê bête çareserkirin:

  1. jihevvekirina girêdanên zorkar ê hevpeymana Saykis Bîko wê nîgar kiribû û vexwendina ji bo nîgarkirina kiyanên hevgirtî ne cihêbûyî (Herêma Kurdistana Îraqê wek nimûne) (Herêma başûrê Sûdanê) ( Israîl û desthilata Filistînî) bandoarên xwe li ser berjewendiyên cîranan û serweriya wan nake bi rêya hilgirtina şêweya fermandariya xweser an Fîdralî an Konfidralî, wê ew yeka geşepêdneke aborî û civakî bide dewletên navçeyê bi parvekirina rolên xwe ve dûrî navendiya bilind û awayên fermandariya takekesî ê mafên hemî kêm netewan piştrast dike herwiha gellên yên helistên dewletbûnê lê tên ji erd, ziman û çand ve.

  2. Binecîkirina siyaseteke aborî geşepêdanî giştî ji dadmendî û parvekirina samanê li ser gel ve mîna pîvanekê datîne û dezgeha jimarvanî,çavdêrî û karê sazmanî mîna pîvanekî ji jiyana beşdarîbûyî û hevkar re datîne.

  3. Têkoşîndariya ragehîbûnê û rêbazkirina siyaseteke zanistdarî zanyarî û kar li ser belavkirina çandên gellên Rojhilata navîn ji bo zêde hevgirtinên wê bi rêya dibistan û peymangehan ve li ser xwendina bermaya wê ya şaristanî dixebitin û vekirina rêya azad ji pardariyê re ji bo rabûna civakê û piştrastkirina yekbûna çarenivîs û hevjiyana aştiyane di navbera wan gellan de.

  4. Vekirina rêyên hevberîna rewşenbîrî, aborî û tekîkî di navbera gellên navçe û cîhanê de, ev yeka rê dide ji bo avakirina navçeyê û piştgiriya wê bi hemî rêyan ve ji bo avakirina wê û alîkariya barketiyan taku vegerin li cihên xwe ta navçe vala nebe û avakirina rêyên jiyan, ewlehî û pêşveçûna wê.

  5. Vekirina hemî rêyan li pêş jinê ji bo xebata li ser rakirina hemî zorkariyên dîrokî li ser û yeksaniya wê bi mêr re di her tiştî de.

  6. Jihevveqetandina ol ji navendên dewletê û hemî saziyên jiyana perwerdehî û civakî ve jihevveqetandineke giştî û xebata ji bo bicîkirina rastiya dewleta sivîl a yekgirtî.

  7. Cengaweriya terorê û hemî dîtinên liyangirtî bi rêya hemahengiyeke ewlehî saloxgirî navdewletî ve û vexwendina ji komcivînan re li ser belavbûna diyardeya tundiyê radiwestin li ser heman rengên wê û pêdîvîbûna têkoşîndariya wê.

  Bi rêya vexwendina ji kombûna zanyarên azad re em dikarin kombûnê danasîn bikin ku ew kombûneke bawer dibe ku zanyar li hemî deverên hebûnê li ser heman cûdabûna nijad,ol û aliyên xwe neteweke hişmendî ne afirandin û dîtina rêyên nû wana bi hevdû ve girêdide û armanca vê kombûnê :

  • komkirina zanyaran di yekîtî û komkaran de li ser asta heyînê ji bo danîna çareseriyan ji kêşeyên gellan re û danîna sînorekî ji zorengên yên ji çêkirina mirovan an sirûştê ve .

  • Vexwendina ji vegera mirovê zanyar re ,avakerê şaristaniyan ji bo kargêrîkirina rola xwe yê pêşeng a kevin û nûbûyî li hember liyangirtîbûnê bi hemî rengên xwe ve û vexwendina ji aştiyê re û rawestandina cengan û sînordarkirina malgirtinê.

  • Damezrandina komên zanyarî û vexwendina ji bo civîna zanyaran a mezin li ser asta cîhanê ji bo pevguherandina zanyarî di hemî rêyên zanistên mirovî, nojdarî û teknîkî de.

  • Têkoşînkirina terora navdewletî û terora koman û çêkirina hêzên jihevveqetandinê di navbera girtinheviyên çekdarî de.

  • Parastina bermayê zanyaran a mirovî û vekirina rêyên cûda ji bo pêşvebirina afirandinên zanyarî û belavbûna wê û danasîna cîhanê bi kedên wana ve.

  • Çêkirina yekîtiyeke dadmend di navbera zanyar û desthilata siyasî de bi rengekî azadiyan têknabe li ser binema pêşvebirina jiyanê û wêzimkariya mirov ji bo pêkanîna civaka xweşiyê.

  Ji vir ve em dikarin bibêjin dema em li ser van çareseriyan rawestin wê pêşerojeke rastîn sozdayî ji lawên navçeyê re diyar bibe û bi rêya wê em dikarin bighine bîngehin bilind ji jiyaneke bilind re , bê guman xwestinên zanyaran berve rastiya jiyana avaker ew pêdivîbûneke dîrokî ye bi rêya wê hemî raman û xwestinên xwedî pênosên ronakbîr ve gîhabûne hevdû ji bo bi civakan re li pêş biçin berve sazkirina bingehên aştî û demukratîbûnê.

  أكتوبر 1, 2023

  غير مصنف

  û cîgirkirina kula penceşêrî di hundirê mêjiyên rojhilatnavînî û cîhana Erebî de, berdewam li ber mirinekê ye, di navbera gulmên kelbetana tundirewiya olî û ragehî de, Ev yeka girtinheviyê di navbera mafên netewî a dîrokî binyad kiribû, herwiha bişanhildana serwerîtiyê bi giyaneke êlî ve û xwedawendîkirina mirinê, hişmendiyan bi pîrozbûna beloq ve hatibû xwarinkirin, ji ber ku tundirewiya a di navbera du rewşên binyadgir de beranberî dijî wê çepgira nûjenbûyî ji berhema hevgadanekî reşepêş ve avlimeke rakutayî anîbû, taku bibe berdêl û dirêjiyekê ji ricîmên têkbûyî re yên ketina wan bûye rastiyeke guncan, taku gel di bersîdan û ne hestbûna xwe ya komî de bindest bimîne, yê dijminatiya her tiştê nû dike û di navbera zivîrandina li dorî bîrdoziyên partiyên totelîter de yên li ser sloganên ayîndî nanê xwe dixun

• Kombûna zanyaran ji bo parastina hebûnê-Rêber Hebûn

  

  Kombûna zanyaran ji bo parastina hebûnê

  Rêber Hebûn

  Zanyar li ser kiryarê destketiyê belge kir, bi berdewamiya qenciya desketiya afrêner ve di pêşdebirina jiyanê de, bi rêya jêbirina bendan ve di navbera zanyaran de pêşî ji warê cîgehî ve ta tîrêja xwe dirêj bike û bandora xwe berve cîhanîbûnê sepa bike , ji ber ziman têgerîn afirindibû di navbera têkilekê de di siha erdnîgariyê de, û ew destika derbirîn û danûstandinê ye ji bo pêkanîna berjewendiyên kesên yên bi wê zimanê ve diaxivin û fêrbûna wan erkeke bedewî jînî ye, lê helandin di zimanê hêztir an serdest de rengekî ji rengên rikberiya cûrebûnê ve ye û radestbûn ji desthilatiya yê hêztir ve, ew destikeke danûstandin û gotûbêjê ye ji bo gîhiştina sivîlbûna sirûştî bi rêya rizgarbûnê ve ji alavên roparta pasfinde ve yê li ser şaşkirinê û derbasbûna li nezanîbûnê miqate dibe, û ev dibû sîwareke ji cengan re û berdana valabûn û baweriya bi leylana nediyar ve, ji ber ku cûdabûna şîrovekirinê ew tiştê ku bi pêvajoya weşandina felsefeyê ve dimeşe û li vir divê tiştê diyar bêne pêşxistin ne tiştê nepenî di têgehê an ramanê de taku nebe dîlê reşepêşkirinê an daxistina ji nirxê ramana ragihandî ve, wekî ku gelek behwerî rastî binpêkirin û reşepêşkirinê hatibûn, ji ber vê yekê divê ji wan têgehên yên li ser hevkuştin, girtinhevî û binpêkirinê dehf didin bête rizgarkirin, ew binpêkirin li hember heyînê ye bi giştî ve, çi nijadekî serkeftî li ser ya din nîne bi qasî ku rastiyek heye bi hêza hişmendiya zanyarî ve girêdayî ye bi derbasbûna wî ve di hundirê afirandinê de û duristkirina ked û yekbûna zîrekbûna tewrî bi a kirdeyî ve bi rêya kombûna pêkanînan ve bin siha hebûnê û çalakirina vê yekê ji bo bilindkirina nirxên sirûştî ji jiyanê re berve dîtineke diyar û bilind jêre, berve binemayeke komkirî hebûn û jîndar ji wêranî , ceng û bobelatên xuristî ve biparêze.

  Zanyar pêşî ji bawerî û dilsoziya bi bîraweriyên xwe ve li heyînê destpêkir, ji ber çi nakokî di navbera têgehên xweser û babetî de nîne, ew herdû têklî ne ji bo lêgerîna rastiya zanyarî a bê sînor re û nûnertiya yekbûna hebûnê.

  ——————

  1- Tomas Ilfa Edîsun:( 11 Sibatê 1847- 18 çiraya pêşîn 1931) ew nûder û mêrkarekî Emrîkî ye, di dema rêvebirina wî de ji beşgeha xwe re bi ser navê Edîsun General Ilketîk ve berî ew beşgeh bi Tomîsun Hiyostin Elketrîk re têkel bibe, gelek amûran nûder kiribû, ev yeka bandora xwe li ser mirovahiyê teva hebû mîna : pêşdebirina amûra tomarkirinê û alava wênegirtina sînemaiî li gel rehnika Elketrîkî a dirêjdem dimîne,ew gelek amûr pêşde biribû mîna biyisera hinira elkîtrîkî û peywendiya cemawerî û tomarkirina deng û wêneya livok, binema berhemkirina giştî ,zanistên rêxistinbûyî û xebata komelgî bi awayekî berferh ve pêkanîbû ji bo pêvajoya nûderiyê, kardîtgeha Mînlo Park ji bo lêkolînên pêşesazî di sala 1876 de saz kiribû .

  2- Bavê Xelîl Elqebbanî: 1833- 15 Çeleyê 1903 ji navdariyên Sûrî ye pêşdara şanoya Erebî ye û rêzana şanoya romentîk e a Erebî ye, ew Ehmed kurê Xelîl e kurê Mihemde Axa kurê Hisên Axa Aqbîq li şamî jidayik bû Sûrî û li wir koça xwe kir.

  Yekbûna hebûnê a ku em wê têdighin di rewşa tekûz de di warê siyasî,aborî,rewşenbîrî û stratîcîk de em wê meyze dikin û bi qasî bandorê diyardeyan ve li ser gerestêrkê û tiştê lê xuya dibe ji pêşveçûnên di cihekî de destpêdikin ta cihekî din , pirbûna diyardeyan nîşana yekbûna heyînê ye, dema cihekî dikeve bandorê ew bandor derbasî cîranê wê dibe û berferh dibe li gor kûrbûna aloziyê ta hêdî hêdî bête veguhêztin ji ber vê zanyar berdikevin rastiya hebûnê bi rêya bîraweriya xwe jêre mîna yekbûneke tekûz û giştî, ew baweriya xwe bi giyanê ve tînin mîna hêmanekê ji tevgera daringî ya zabûyî ve, ew tevgera daringî di navbera mirov û derdora heyînî de têkelbûyî û têgerînbûyî ye bi giştî ve, pêşdebirina civaka mirovî ji wan nakokiyan ve derdikeve û zanyar di vir de ne partî an şepêl in an xwedî baweriyekî ayîndî ne, ewên bi serbixweyîya zanînê ve ji hemî dîtinên dijminan e yên teng ve bawer dibin, ew dîtinên dijminan e pîroziya hebûnê binpêkiribûn.

  Ewên bawermend ji tekoşîndariya tundirewî û malgirtin û sertiya desthilatê ve bi rêya weşandina çanda nakokiyan ve yê li ser bîngeha evînê saz dibe.

  Û hebûn di seyrana zorenga dirêj de ji bo bidestxistina mafên mirovan ji mafê çarenivîsê ve û gera ji bo azadiya a bi azadiya vîn û rizgariyê ve diyar dibe ji dîlgirtîbûna dûrkaran ve ew zorenga hemî zanyaran e ji bo xwestina çarenivîsa gelan û gerentiya hevgirtina wan bi rêya azadî û serxwebûna pirojeya wan ve.

  Û divê têgehên ên ji derveyî perwazên kevinşopî ve nûderketî ji civakan re bêne terxankirin ew perwazên kevin yên rol û vaca hişmendiya rexnegir veşartibûn û hîştin takekes girêdayî be, ew têgeh divê ji vîna civakî ve derkeve bin siha civakeke takekesên wê bi cûdabûnê ve bawer dibin û bi pêdivîbûna jinavbirina rêbendan di navbera dewlet û herêman de bi rêya hevcisnî ve û dûrbûna ji derbiderkirin û şofînîbûnê ve, li gel wê civakên zanyarî bi rêya cûdabûnê ve şad dibin bi pêşkêşkirina pirojeyên aborî geşepêdanî ve û pevguhertina rewşenbîrî ve a gel pê radibe ji bo hebûna xwe ava bike ne ji bo avakirina berjewendiyên aborî,ezez û malgirtinî ,saz û bicih dibin li ser hijmara tunekirina gelan û li vir rola zanyaran diyar dibe ta bibin navikeke rastîn ji civakeke zanyar re bi jiyana nûjen ve bawer in.

  Hişyarbûna dewletan û şermezarkirina wan ji bikaranîna çekên qedexebûyî ve bi rêya êrîşbirinê ve li ser kesên wê erkekî zanyarî ye li ser milê dewletên mezin ji bo rêgirtina li pêş têkbirina heyînê bi giştî ve, ji ber ku parçeyekî li ser bigiştî ve bandor dike û bervajî, û şaristanî li ser destê mirovê zanyar a şiyane derketî ye, lê ligel destketiyê hertimî destên nehêne hene wê destkeftiyê ji xwe re dibin û ji bo tunekirina gel an şaristaniyekê, û ramanên baş yên di xuristiya civakana heyî de ew dikin û serdikevin, û bi xuristiya kirdeya zanyarî ve zanyaran desthilatdariyeke nûnertiya civakê dike dixwazin bi nirx qezencên wê re lihevhatî be, û mirovê binketî rahênan bike û di hundirê wî de nirxa serketin û pêşveçûnê biçîne û piştgiriya wî bike, desthilatekê nûbûna ramanan diyar dike, û bi xwestekên bilind ve lihevhatî dibe ji bo gelên xwe bilind dibe bi berdewamiya pêşdebirina daringî û giyanî ve yên bi rabûna zanînê ve girêdayî ne yên zanyaran wêna li heyînê belav kiribûn.

  Ol û tewriyan ji xuberdanên zanyaran in ji bo başkirin û şopandina kiryarê mirovî û çêkirina kanîbûna hevjiyanê bê duristkirina tundiyê yên dûrî wijdan û hevsengiya hundirîn e wêna jiyan dikin û çi ricîmekî buyaxekî olî an netewî radike di naveroka xwe de derbideriyê hildigre, û li dijî cûrebûna civakî , olî û netewî derdikeve, tiştekî ne baş e giştîbûna sîstemeke bi serê xwe bi navdariyeke totelîter ve tê naskirin û li ser civakeke cûrbicûr û dewlemend tête sepandin, ji ber ew pirsgirêkan di nav civakê de durist dike û em dikarin bibêjin ku kiryarên desthilatî yên tund kiryarên takekesî ne ji derveyî çavdêriya civakê ve ne û timî kêmaniyê dike di peywira xwe yê rewiştî de û terora navdewletî belav dike yê encamên bive li ser hevgirtina civakê dike û tevina wî qirçûkî dike.

  Ji ber vê yekê zanyaran dikarin sîstemên çendane demukratîk ji fermandariyê û vebûna aborî re damezrînin, bi vekirina rê li pêş anîberên geşepêdanî ji bo pêkanîna xweşî û başiyê ji hemî civakan re û sînordarkirina xizanî û bêkariyê ve û beşdarkirina pêkanîn û hiniran di piştgiriya aboriyan de.

  Zanyar buhayekî mezintirîn dabûn ji bo rizgarkirina civakên xwe ji hemî cûreyên sitemkariyê ve, eger li desthilat an ragihandin an werzeş, aborî, çand, an kar û barên leşgerî û saloxgêrî be, li gel wê bandora wan diyar dibe di hemî sazî û desthilatiyên navnetewî de bi derbasbûna dîrokê ve, buhaya helwestên xwe yên ramanî û felsefî dabûn bi rêya qirkirin an penaberîkirin, an reşkirina bi neyartiyê ve, em feylesofê zanyar Manî 1 tînin ziman yê cûreyên azarî û serberjêrkirinê kişandibû li ser destê şahînşaha Sasanî Şahbora duyem 2, herwiha Mensûrê Elhellac 3 (Şehîdê ayîndariyê) nîşanekî zanyarî ye ji evîn re ji ber ku bi rengekê pîs ve hatibû işkencekirin û kuştin ji aliyê desthilatiyên Islamî ve û em tînin bîr jî zanyarê Îtalî Giyar Dano Birono 4 yê bi bêolîbûnê ve hatibû tewanbarkirin di sala 1600 de, piştî ku ramana wî dibû destpêkeke guhertinê di serdema wî de û efsanê Çînî Biroslî 5 yê bi hemî zarzariya xwe yê zanyarî ve nehêneyên lîstoka Kongfo 6 ji xeleka şaristaniya Çînî ve ta cîhanê veguhêztibû, û rastî şer hatibû ji aliyê tundirewên Çînî ve û dikarîbû bi vê rengî helwesteke zanyarî tomar bike

  ———-

  1- Manî : dameznerê ayînda Manîşî ye di çerxa sêyem de li rojhilata navîn.

  2- Şabora duyem: 309-379 yek ji padîşehên Farisan e, ew Şahbor kurê Hirmiz kurê Nersî ye.

  3-Mensûrê Elhellac : 858-922 , helbestvanekî Îraqî Ebbasî ye ji rêzanên ayîndariyê ye li cîhana Erebî û Islamî .

  4- Giyar Dano Birono: 1548-1600 , feylesofekî Îtalî ye navdar e.

  5- Biroslî:27 Mijdarê 1940- 20 Tîrmehê 1973 bi ejdehayê biçûk ve navdarbû lîstikvan û mamosteyê hunerên şerkerî ye.

  6- Kongfo : werzeşekî şerkerî ye li Çînê hatibû sazkirin.

  û mînak bi dawî nabin li ser gewrebûn û zarzariya zanyaran ji bo yekbûn û serxwebûna gelên xwe û bandora wan li ser heyînê ji xwecihiyê ta cîhaniyê ve.

  Zanyar li hemî deverên hebûnê çepera xwe yên qayîm çêkiribûn ji bo têkoşîndariya hêzên nezaniyê ango dadgeha soraxvanîkirinê yên hijmarên girs ji wan kuştibûn, ewên rêbaza saxlem nîgar kiribûn bi rêya raman û helwestên xwe ve, ji ber ku hebûn bi zanyarên xwe ve pêşve diçe û gulgulî dibe, û bi ezezên xwe ve tune dibe û tête jinavbirin .

  Girîng e bête naskirin kedên avakeran yên rolekî wan hebû ji bo hembêzkirina mirovan bi çi tiştê baş û buha ve bi rêya girêdana rewişt ve di afirandin û sîstemê de û girêdana bi naverokên jiyanê ve.

  Zanyar bi felsefeya zanyarî a ku ji yekbûna heyînê ve dibişkive bawer dibin , ew xwe dibînin nîşanên saxlem ji mirovê nû re yê timî rastiya nirxan piştrast kir û kanîbûna wî ku welêt pêşve bixîne bi rêya anîberkirina alavên xwe ve û çalakirina pêkanînên xwe, ew ne tenê tewriyeke nimûneyî ye, lê ew dibe bîngehên kirdeyî, reftarî zanyaran dikarin pişta xwe bidnê ji bo dûrketina ji cengan ve û herwiha nimûneyên desthilata genî yê vîna zanyarî têkbiribû û miovahiyê ji talanên ceng û birçîbûnan û çêkirina çekên pîs ve dehfdabûn, ji bo çêkirina rêveberiyên zanyarî rastîn naveroka civakê û nirxên wê derbirîn dike, ji xwendina bîngehên avakirina şaristaniyan ve rêyekê dibîne ji bo sazkirina sîstemên rastîn û sirûştî ji bo civakeke xuristî qayîm ve stona xwe beşdarîbûn û yekîtî ye di navbera hemî civakan de sînora cîgehî, herêmî û navdewletî derbas dike û giştîkirina ricîmên bêhtir fereh û dewlemend û giştî di warê aborî, siyasî û rewşenbîrî de.

  سبتمبر 16, 2023

  غير مصنف

• خبر إعلان صدور رواية الزلزال للكاتب ريبر هبون

  

  خبر إعلان صدور رواية الزلزال – دار لوتس للنشر الحر- 2023 – ريبر هبون

  صدر عن دار لوتس للنشر الحر مصر – القاهرة 2023 رواية ( الزلزال) للكاتب ريبر هبون عدد صفحاتها 217القطع المتوسط حيث تتناول الرواية آثار وتداعيات الزلزال الذي حدث في كل من غربي وشمال كوردستان تحديداً مناطق جنديرس وعفرين ، أورفا وديار بكر بالتزامن مع الانتهاكات الجسيمة التي يتعرض لها المساجين في كل من عفرين وجنديرس وكذلك في كوردستان الشمالية وحياة الناس تحت رحمة الفصائل المسلحة في عفرين وكذلك ينقل لنا الكاتب ظروف الحياة السياسية في ظل هيمنة أردوغان وحزب العدالة والتنمية على مفاصل الحياة هناك كذلك أثر الكوارث الطبيعية على المجموعات البشرية التي تعيش تحت رحمة الأنظمة القمعيةوعن علاقة الكارثة المشادة بيد الإنسان بالكارثة الطبيعية ،ثم يخرج الزلزال عن كونه حدث مادي ناتج عن احتكاك صفائح لينزاح معناه وليشير إلى شعور الخوف والرعب الذي يعيشه الإنسان الشرق أوسطي نتيجة الحياة السياسية والحروب الداخلية ، ثم يخوض الكاتب بعد ذلك ليشير إلى خيارات الإنسان المحدودة في البحث عن حياة أفضل فيتسابق المئات من الناس للخروج من تلك الأوطان المصابة بزلزال الخوف والقمع والاستبداد ليروي فيما بعد الناجون حكاية غرق القارب الذي كان بمثابة زلزال من نوع آخر في 14 حزيران سنة 2023 حيث جعلهم يشعرون بأن الموت يلاحقهم في كل مكان كشبح ، وأن شريط أطياف من لقيوا حتفهم في مغامرة الكفاح من أجل البقاء لا يزال يمر ببطء!
  كتبت الرواية بإسلوب توثيقي واقعي تغلب عليه السخرية والتشاؤمية السوداء وكذلك رصداً لنفسيات الشخوص وتوثيقاً لأحداث حدثت بالفعل حيث تعد الرواية الكتاب الأولى للكاتب ريبر هبون وهو الكتاب السادس عشر

  سبتمبر 15, 2023

  غير مصنف

• غامض كوننا- ريبر هبون

  

  بهية أنت
  كحياة تسكنني
  وموسيقا تأتي من بعيد
  مصحوبة بهمسك
  أمطريني قبلا
  يهوي ألمي على وقع كلماتك
  يغشى الكمان من وقع صوتك
  عندما يرفع نبضي لأعلى
  من السماء.
  عيناك ذاهلتان
  وسط شحوب العالم السابح في الضباب مع البحر.
  فوق خشبة مسرح داكن الظلال
  يقرع صوتي نبض قلبي جرسا
  ليرتطم بصدى همسك
  أمهر ملامحك بخاتم ظلي التائه
  أشاهد هندسة أمنيتي عندما أتمنى بملئها التحول لقطرة ندى معلقة بين شفتيك
  كم غامض كوننا
  نائم وسط المسافة الفاصلة بيننا
  أعيديني لبؤبؤتيك
  فالأوطان مناف خارج عينيك
  دعيني أنفذ نورا بين ظلام نتوء نهديك
  وليقبل من بعد عناقنا الطوفان
  تشوي شفاهك قلبي فوق مجمرة الرضاب
  تسبح ملامحك بذرا حسرتي
  تتوزع كأسماك صغيرة
  في بحر صمتي العميق
  في شرايينك
  يجول ألمي
  يتعثر بألمك
  فيهويان معا كلوح زجاج
  على قارعة القدر.
  كتفاك ساحة لصواعق الشبق
  عليهما مقاصل تنحر يأسي
  انثريني على تضاريسك الحرة أسراب نسور
  أشعلي الثلوج من فوهة رعشتك الأخيرة
  أيتها الأميرة.

  أوت 31, 2023

  غير مصنف

• Zanyar û sazî-Rêber Hebûn

  

  Zanyar û sazî

  Rêber Hebûn

  Zanyar bawer dibin bi pêdivîbûna cengbaziya nezanîbûnê ve û sînordarkirina berferehbûna kembera dadoka wê ya gelerî û dîtina berve çêkirina civaka zanînê a berdêl ji civaka zorkar re, yê li ser yaseyên mafxwar û sloganên birsîn avabûye, lê zanyar di nav xwe de dibêjin bi dîtina xalên hevbeş û baş ve di navbera cemawerên olhez yên vekirî û cemawerên hizrên heyînî de ango dîtina tiştên ku herdû wana dicivîne,li gor komkara hişmendiya bilindtir ji ew girêdanên kevinşopî xwînî û olî ve, taku bi xuristî ve bi encamê kiryarê zanyarî ve bawer bibin, tevî pirbûna dîtinan ji çawaniya gîhiştina wê ve û dûrketina ji dîtina serçilîbûyî a dijminane ve ji devdanên tofekî bi xwe ve, ji ber çi kesê ol li xwe kirî dikare ava bike an hilweşîne û çi kesê ku ala diravîtiya heyînî hildide jî dikare hilweşîn e an ava bike, tundî bi aliyê zanistdariyê an pêşîniyê ve herdû çalakbûna tunebûnê ji hestbûna bi metirsiyê ve li cem takekes belawela kiribû û her jîndarekî mirovî li ser sirûştiya ezeziya a ku di xêra wî ya taybet de dijî, û zanyarî hewil dide dîtinekê li ser evînê wek nasnameyekê û zanînê mîna armancekê ava bike, ji bo zanyar li ser pileyên pend û ramandinê bi hebûna lihevhatî ve rabibe, taku kirdeya evîn û baweriya bi heyînê ve li cem geş bibe ligel encama kiryarê mirovî di heyînê de a bi destketiyê ve tê naskirin bi rêya :

  1. Bidawîkirina serdemên kuştin, tîjandin û sextekirina bîrdozî û cengbaziya nezanîkirina xelkê.
  2. Bidawîkirina çaxên milhûriya totelîter û bermayên wê yên neyînî li ser zanyaran.
  3. Parastina hebûna jîngehî bi awayekî aştyane ve bi rêya vexwendinê ji kongirên mirovî û zemînnasî re ji bo barên bazdayî û barketiyan bi encamê ceng û girtinheviyên çekdarî ve sivik bikin, herwiha liberrabûna cîhanî ji hezên terorê ve û çareserkirina diyardeyên xuristî û rawestandina li ser nexweşiyên vegirtî û belavbûyî û sînordarkirina belavbûna wê.
  4. Bicîkirina têgeha beşdarîbûn ,pirjimarî û hevjiyana aştiyan e.
  5. piştrastkirina komkariya zanyarî a heyînî yê kedên zanyaran biyek dike bi aliyê pevguhertina zanyarî ve li ser hemî astan, kelîna erdnîgarî derbas dike, ji bo sazkirina kombûneke cîhanî ji hemî zanyaran re çi ramanyar, zanistvan, wêjevan û hunermend ji hemî derên cîhanê ve û bawerî ku zanyaran neteweke belavbûyî ne ji ber vê yekê divê di sazî û komcivînan de bêne komkirin ji bo pêkanîna civaka zanebûnê.
  6. Piştrastkirina girêdanên hevbeş ji gelan re bi rêya xalê hevbeş ê di navbera wan de bi sernavê şaristaniyê ve, ji bîngeha biratiyê pêşî ve di navbera girêdanên şaristaniyên mirovî de û bermaya wê ya hişmendî û dewlemend û destketiyên yên bandorên xwe li ser hebûna giştî dike.
  7. Danasîna taybetmendiyên gelên saxlem ji bo berferehkirina navendên ronakbîr li hemî deverên cîhanê û piştgiriya hînkirina zimanên herî belavbûyî yên mezintirîn hijmarê mirovan bi hevdû ve naskirin didin.
  8. Pirkirina navendên ronakbîrî, komcivîn û komeleyên rewşenbîrî, civakî, hunerî,teknîkî,tendirûstî û geşepêdanî li rex pirojeyên geştyarî, bazirganî, qezencî bi giştî ve û hemahengî di navbera wan de.
  9. Bidawîkirina têgeha partîtiyê an komçetîtiyên ên dijminatiya aştîbûna civakî dikin ji berjewendiya sazîkirina konfidresiyon û encûmenên yên gelek bijarde li xwe digrin û piştrastkirina li ser rola zanyaran yên piranî wan jiyana xwe ji dest dabûn bi destê partî an desthilat an dijminên welatên xwe ve.
  10. Piştraskirina ku zanyaran ew vexwenderên guhertinê û sazvanên wê ne û çengbazên xuristî ne ji hişmendiyê girtî re, yê bi têgehên tund û tojiyê ve rizîbûyî û ew rêberên resen in ji çi rabûnekê ve li hemî navçeyên hebûna endezyar diyar dibû.

  Bi rêya van xalan yên me anîn ziman em dikarin binasin ku sîstem li sirûşt û gerdûnê heye bervajî herdûkan tunebûn e , rêxistina serkeftî jêre berdewamî bi demê re pêktê, her rêxistinekî pûç misoger dikeve, bi encamê hewildana takekesên xwe ve berve berjewendiyên takekesî yên awante û tunebûna baweriyê berdewam tîne, mînaka vê yekê şahînşahiyên yên ketibûn, bi encama hingeme û gendeliyê ve di çarçoveya naveroka wî ya navendî de derbasî sazî û endîzên yên li binî wê, tenê zanîn sîstemê diparêze, mîna ku zanyar Mustefa Barzanî 1 yê baş vê rastiyê têgîhîşt û wisa digot:

  ( Xwe bi zanist û zanebûnê ve çekdar bikin û ji bo rizgariya gelê xwe ji bê xwendiyê ve kedên xwe bi yek bikin .)

  Wateya vê yekê ku her civakek an partiyekî pêdiviya xwe bi zanînê ve heye mîna mercekî bîngehîn ji bo çalakirina sedemên çi rabûneke siberojî bi rêya çareserkirina hemî şaştî,kêmanî û gendeliyên kesayetî yên xwebînî ,desthilatî û serserîtî tîne di dan û standinê de ligel helwestên yên pend û rabêjbûn jêre divên ne dagîrkirina biryarê û gorîdanê bi çarenivîsa komelgî ve, bi rêya xebatê ve û civandina zanyaran di her saziyekî de û bi çalakirina wan saziyan ve çêdibe weşandina şêweyên tevger û nermiyê di hundirê rehjena cemawer û alîgirên xwe de, çalakirina wê bi rêya vejînkirina ramana sazmanî ve yê dadmendiyê dike armanc û hiniran derdixîne û berdewam çalak dike, ji bo yekbûna vînan di rêveberiyan de ji bo gîhiştina li civakeke vala ji bêxwendinî , gemarên nezanîkirinê û mîlên qirkirina rewşenbîrî, civakî, aborî û zanistî ve.

  ———-

  1- Barzanî di 14 Avdarê de sala 1903 de li navçeya Barzan jidayik bû,bi birayê xwe yê mezin re Ehmed Barzanî re beşdar bû di rêvebirina tevgera şoreşgerî ya Kurdî ji bo xwestina mafên netewî ji Kurdan re, lêbelê ji aliyê desthilata qiralî ya Îraq û hêzên Birîtanî ve ew tevger hatibû vemirandin û di 1 Avdarê sal 1979 de koça xwe kir.

  Ev rola zanyaran e wekî zikêşên li ser destketiyên civakî ji belavkirina felsefa tevgerê a şiyarbûnê bi xwe re tîne herwiha naskirina pêdivî û xwestinên cemaweran ji vînên çalak re û rêberên dibêjin û dikin û bi gelên xwe re xewin û xwestekên wê parve dikin ji bo pêkanîna xwesteka rastîn bi hebûneke ewle û gellekê azad û saxlem ve û jinavbirina çi dest jê berdanekê di hundirê tevgerê de yê zanyar dibin beşek jê li hemî partî, sazî û dewletên xwe ji bo pêkanîna nameya zanînê.

  Kesê yê tewriya totelîter datîne armanca xwe pêşî balkêşkirina kesan e ji xwe re dema dibêje ku çi tiştê berî wî hatî ye reşepêşkirin e , yê vê yekê dibêje ku ew jiyan têkçûyî bû berî hatina tewriya min ev hişmendiyeke pêpelî û piropûgendî ye ji bo belavkirina asoyên dîtina xwe yê yekbar bin siha hebûna rastiyên rêjeyî tam nêne pêbawerkirin .

  Çi tewrî û felsefêyên yên zanyaran wêna heta niha afirandibûn ji encamên sawêr û dîtinên pêşiyan in, û ew penda naskirî yê li ser yek ji perstgehên Etîna ve hatibû dîtin ( Ey mirov xwe nas bike) nîşaneke ku hemî şaristanî û behwerî bi rêya zanîna mirov ji xwe ve derketibûn, bi rêya komek pirsîn, ez kî me ,em kîne, û zanîn ew rastiya a bi encamê pirsînê ve derketî ye, ew ti carî nabe ji malê bawerî an komekê bi xwe ve, ew pirsînekî kûr û berdewam e bê dawî ye ta jiyan hebe, û diyardeya zoreng û tundiyê ji encamê malgirtinê ve ye, malgirtina zanînê û hewildana çarçovekirina wê bi komek pîrozî û qedexebûnan ve, li gel wê ti dîrokekî rastîn nîne ji destpêkirina zanînê re û piştî biservebirina zimanan bi rengê xwe yê rastîn ve hatibû diyarkirin.

  أوت 29, 2023

  غير مصنف

• Zanyar û civak- Rêber Hebûn

  

  Zanyar û civak

  Rêber Hebûn

  Zanyar dibînin ku pêdivî ye piştrastkirina rastiya zorengê yê di henasê mirovî de di her derbarê de tevdigere bi rêya nakokiya yê di takekes de bicî dibê ve, çendîn bawerî berfereh bibe û bi rastiya hezkirin û çakdîtinê ve dijwartir be beranberî vê yekê ezezî û kîn bicî dibe , wisa timî em nakokî di her helwest û derbarî de diyar dibînin, lê serkeftina rastîn di pêşdebirina xêra giştî de ye li ser ya taybet û hewildana ji bo zanînê ji ber ew bîngeha çi tevgerekî sirûştî ye, li gel wê zanyar civakê dîtibû, û jêre diyar bû ku xwebînî sedem e ji dîtina xelkê li binî ve mîna lîstok û bejinkurt , ji ber vê yekê pêdivî ye ku em ji banî ve dakevin xwarê berve çêkirina tevgerên sazmanî sivîl piştgiriyê dide ewlehî û berdewamiya civakan ji gihîştin,xweşî û saxlemiya wê ve bi aliyê mayîna bedewbûnê giştî ve yê di civak û sirûştê de û pêgirtina bi pend û babetîbûnê ve ji çûyîna bi vê pêla civakî ve berve zanînê û ev tişt zanyar dixwazin ji nifşan re bighînin û ew rawestandina li ser rastiya jiyanê ji deriyê ku ew girtinhevî ye ji bo pêşdebirina zanînê û rawestandina zorkarî û gemarbûnê ji ber herdû talan in li ser hebûnê bi giştî ve bê cudakirina bostekî ji wê ve.

  Em dikarin desthilatiya malgirtinî hêdî hêdî cuda bikin bi rêya pêkanîna şoreşên hizrî qonaxî ve di refên cemaweran de û kêmkirina rola ricîmên yên di nakokiyên xwe de xeniqîn, bi rêya derbasbûna di saziyan de ve û pêdivî ye cudakirina maf ji erkan ve , ji ber ku dewletbûn malgirtin e û çi desthilatî bi xuristiya xwe ve malgirtin e.

  Cîhangeriya ya divê bête pêkêşkirin ewê li ser danasîna bi hinira hilbez ve li cem gelan avabûyî ye, yên li ser ragihandina taybetiya xwe dikevin e pêşbirkê, lê hêza leşgerî xwe berdabû bi destê bîrdoziyên tundiyê ve yên tewrîvanên wê rê jêre hêsantir kiribûn li pêş komên aborînasan yên li qezencê digeriyan bi rêya gefdan û pûçkirina aboriyên dewletan û afirandina aloziyan,berdêla pêşkêşkirina pirojeyên geşepêdanî yên dikarin sînorekî ji azariyên girs re deynin ji bo hinir û pêkanînan bi hevdû re beşadar bibin ji bo başkirina bajaran û ji bo avakirina hebûnekî bi hinira afirandinê ve hêzxistî ne bi wêranî û têkbirinê ve jihevketî.

  Hişmendî eger xwe ji nirxan re bernede zehmete tiştekî biçûk di bermaya mirovahiya dewlemend de rizgar bike, taku demukratî diyar bibe mîna perdeyekê li paş wê hilweşîn tê veşartin, hebûna wê mîna gotinekê tewrîvanên sosiyalîst û sermedar wê mîna benîştekê cotibûn bi guhertina kedan ve .

  Ji bo ku demukratî birastî têkeve di wêzimkariya civakê de bi rêya vejînkirina rêbaza hevbeşdarîbûnê ji sazkirina biryaran ve ji derveyî maska ezez ve yê serdest a li pêş civaka xuristî sekinî bi rêya miqatebûna li ser nezanîkirin û kuştina zanyaran û hîştina civakê li ser şemîtokên tundî,tîjandin , têkbirin, hingeme û wêraniya giştî .

  Avakirina ramana zanyarî pêdiviyeke îro ji bo têgihiştina sirûştiya serdemê, li gel wê sosiyalîzm nehate pêkanîna mîna ricîmeke pêkhatî û palpişt , û bi liva moriyekê nelivî ji derveyî têgeha xwe ku ew hêsan ramaneke hat e hilweşandin dema kete di nav têkbirinê û derketina ji derveyî xêza xwe ve berve avakirina dewleta netewî a milhûr yê di dema niha de bû xwedayê sermedariya nûjen.

  أوت 27, 2023

  غير مصنف

• Zanyar û serokê nîşan-Rêber Hebûn

  

  Zanyar û serokê nîşan

  Rêber Hebûn

  Zanyar di zanînê de dibînin nîşaneke hêjayî zanyar e , ew di siyaseta kerî û xwedawendiya serok dibînin ku ji kêmaniyên fermandariyê ne, fermandarî û rêvebirina civakan, li gel wê civakên kevin serok mîna xwedayekî an cîgirê xwedê li ser erdê dibînin.

  Xêzanavê mêrê bawermendan ango cîgirê pêxemberê xwedê ye li ser erdê, û xêzanavê Baba nîşaneke ji cîgirê Mesîh li ser erdê, piştre tewrîvanên şoreş û çaksaziyê bûn e zorkar, şoreş li ser nîşanên desthilata ol pêdivî bû ji bo vegûhêztina civakê li rewşeke sivîlî bilindtir, lê nîşanên zanistdarî yên piştî şoreşan desthilatiyê kirin ketin di eynî xefkê de, qonaxa desthilatkirina civakan bi navê netewbûn û sosiyalîzma navnetewî ve destpê kir , navdariya pîrozbûna olî hate veguhêztin û serokên wê demê fermandariyê bi awayekî zorkar ve durist kiribûn, sitemkarî civakan dehf dabû li rêyên girtî, ev yeka di qonaxa herdû cengên cîhanî de diyar bû bi hatina hêzên milhûr li rojava û veguhêztina vê rewşê li rojhilat û cîhana Erebî û Islamî mîna encamekê ji serdestbûna hêzên pêşesazî a li ser wan gelan sehwkirî .

  Bandora neyînî yên rêberên nîşan belav kirin bi rêya hildana wan ji slogana şoreşê re û belavkirina gotina parastina dewletan ji parçebûnê ve, ev civak hîştibû di nav tirsekê de bijî, herwiha têkbirina moralî ya giyanî belav bû, dema xwe li paş gotina ezberkirina serkeftin û destketiyên kesayetî veşartibûn, û gotina wan ku ew destketî netewî ne, ew li pêş civakan bûn e kelemekî ji bo neghin pileyên pêşveçûn û şaristaniyê û jiyankirina demukratî û wergirtina zanînê û avakirina civaka hebûnê.

  Ol pikaranîn mîna saziyekê rê ji wana re dûz dike ji bo rewakirin kuştin û gendeliyê, herwiha alîgirên xwe kirin çete, rola wan bû wêzimkariya tofa serkotker û gendel yê şerê dengên bêpar dike.

  Kêşeya nîşanbûna serok ji navdariya pîrozkirina olî re vediger, serok di demê kevin de mîna xwedayekî hatibû nîşandan mîna Feronê xwedawend herhiwa kesayeta Gilgamiş li gorî efsanê nîv xwedawend û nîv mirov, li gel wê cihekî pîroz ji rêber re hebû, ew yeka hîşt têgeha girêdan û qayilbûna kor û stûxwariya giştî bicî bibe, belavbûna van têgehan û kokbûnên wan bi rêya ol û gotarbêjiyan ve , nimêjber gotarên xwe li ser serên tewandî dixwendin, ew kesên yên naramin û hişê xwe bikarnaynin lê xwe radestî yek ji zirneyên desthilatiya milhûr dikin , ew zirne dûwanderê ol e û nimêjberê wê ye, xwedawenda dayik navdariya pîrozbûnê wergirt , herwiha mêr di serdema olên ezmanî de nîşanê desthilatiyê bidest xwe xist bi pêdivîbûna ku jin pabendî fermanên wî bibe , berhinde navdariya nîşanbûnê dima heya roja îro, cihê xwe yê xwedayî li cem civakê girt, desthilaiya fermandarê Osmanî bostê herî bilind ji cihê olî ya tekûz wergirt li dor wê mêrên ayendê civiyabûn,bang û axaftinên xwe li mizgeftan bi navê serdar dikirin wekî serdemên Diravbûyî , Qeyser û baronan, berhinde ji wan re desthilatiya giştî û pîroz hebû bi piştgiriyê Baba û şêx ve, bicîkirina hişmendiya qayilbûn û tirsê li cem xelkê pêrewî û têgehên wê li ser civakan terxan kiribûn, û di demên dirêj de û bi dû hevdû ve, li gel wê ew civakan pîrozbûn û qayilbûn vexwaribûn, li gel wê ev tişt bû wêneyekî ji civakan re bi giştî ve çi Islamî û çi zanistdarî, lê bi hebûna zanyaran ve li navendên fermandariyê û vegûhêztina desthilatiyê û danîna rexneya dijwar ji fermandaran û rêveberiya çendane re yekaliya desthilatiyê û gelemperatiya wê têkdiçe û tirs tê jinavbirin û ew nerîna dijminane ji aliyê desthilatên paşdemayî ji gelên xwe re bidawî dibe.

  Zanyar ji rêvebirina jiyan û saziyan ve dibînin ku pala xwe dide li ser zanînê û zanîn fêrkirina perbirsyariyan e yê ew hunera rêvebirina civakan berve rêyên jiyana baş , xweşiyan hertimî û pêşveçûna berdewam, dema civak û rêveberiyên xwe ji hişmendiya kevinşopî ve rizgar bibin di derbarê dan û standina bi desthilatî û fermandariyê re, ji ber ku peykeriya fermandar gelan gelek westandibû, mîna keriyan hîştibû, li gel bê ramandin an pêşveçûn an avakirin lê nezanîbûneke bi dû hevdû ve di jiyana gelan de û derengmayîna hertimî ji şaristaniya zanyarî û pêşveçûna rewiştî ve, rêberên nîşan di sloganên hişbirî de dîtibûn mîna destikeke bi sûd ve ji bo hebûna li desthilatiyê , civak vê yekê ji wan re erê kir wekî ew xwedawend bin û piranî bi wan qayil bibin bi rengekî nezan ve ji ber xwe ji sertiya wan biparêzin yê bi dezgehên saloxgêrî ve diyar bibûn, û ji vir ve erka zanyaran bicî dibe di hundirê wan naverokên civakî de taku ji dîtina pêrewî rizgar bibin li gel dan û standina wê bi jiyan û mirovan re,bi rêya bicîkirina çanda evînê yê tê naskirin bi hezkirinê di navbera lawên hebûna welat û ji vir ve li hebûna mezin, bi rêya malbata sirûştî, rêvebirên milhûr bervajiyekin ji paşkîtiya rizandî re, yê civakan xwe pê bawer dikirin bi derbasbûna serdemên milhûrî û sertiyê ve û erka zanyaran di civakan de ku bixebitin ji bo bicîkirina rêbaza evînê di heyînê de bin siha bangên ku mafên xwe dixwazin di berketin ,xweşî û afirandinê de, hiş û giyan rizgar nabin eger hişmendiya qayilbûnê newe têkdan, bi pabendîbûna dijwar ve ji felsefa yekbûna bi hebûnê ve di nav hembêza hezkirina bîrawer de û zanîn di xwesteka baştir û bi sûdtir ve ji bo birina rêyeke rehnîbûyî ji jiyana ku ji çi pêrewî an radestbûnê ve vala dibe berve sivîlbûn û avabûnê.

  Û evîn di rehniya felsefa (Evîn hebûn e û hebûn zanîn e ) de ew hebûna yê nûnertiya rehjena hemî jîndaran li ser pişta gerestêrkê dike, ew dara yê ji wê ve hemî şaxên jiyana sirûştî û mirovî jidayik dibin.

  أوت 23, 2023

  غير مصنف

• zanyar û kêşeya pîrozbûnê- Rêber Hebûn

  

  Zanyar û kêşeya pîrozbûnê

  Rêber Hebûn

  Netewîbûn ji berhema hestekî komî ye bi pêdiviya civînê ve, pêdivî misoger ji sedemên zehmet an sirûştî ve encam didin, mîna hestbûna bi sitemkariyî û nijadpersetiyê ve an xwesteka pêkanîna berjewendiyên pêwîst û bi encama zorengên xwînî ve têgehên netewî rêzimanî binyad bûn, nexasim di serdema netewbûnan de li Ewrûpayê û veguhêztina wê li cîhana Erebî û Islamî.

  Siyasetên mandelekirin, pişaftin û têkbirinê belav bûn mîna pêşveçûnekê ji zorenga êlî ve.

  Bîrawerî bi komê ve , girîngiya wê bi hevgirtinê ve di hundirê tevina komî de pêdiviyeke xuristî ye bi rêya yekbûna ziman û dîrokê ve ji ber cîranbûn û hevjiyanbûnê di çarçoveya cîgehê de.

  Zanyar li pêş berdana henasên wanî pêşîn mizgîniyê bi peywendiyên bêhtir xuristî û kokdayî didin ji her kesekî re bîriya evîn û zanînê dike herwiha jî vekolîna zanînê, ji ber ew di heyînê de dibînin tevina giştî û komkirî ye ji mirovahiyê re, ji ber ku giyanê çetetiyê nûnertiya rastiya jiyanê û armanca wê ya bilind nake, zanînê mîna neteweke fereh û nû dibînin ne bîrdoziyekê an olekî an ragehekê dikare wana ji hevdû dûrbixîne, ji ber ew evîn dibînin rêyeke ji zanîna heyînê re ya ewa mîna lutkeya hatinrêza sirûştî ye , ji ber vê yekê têgehên serxwebûn û rizgariyê û avakirina dewlet û herêman di qonaxa piştî seretayiya sirûştî de diyar bû .

  Kolekirina mirov bi rêya kedxwarkirina hinirên wî yên gewdehî ve destpêbû, û ji mafên xwe ve bêpar mabû, ew mafên ku qonaxa seretayî jêre parastibû, ji dabeşkirina giştî ji destikên berhemkirinê re, wisa malgirtina taybet diyar bû û bi rengekî ne baş hatibû bikaranîn ji bo bibe tenê ji hinek tofan re li ser hijmara pepûkî û bêzariya tofên barketî yên rastî gefxwarinê hatibûn.

  Pêdeçûna mirov bi malgirtinê ve hîşt derdên ezeziyê zêde bibin ji encamê nezanî, bê xwendin û birçîbûnê ve di heman reng û dûriyên xwe yên koçberî de,navendiya gelemperatî ji wê çaxê ve hatibû bicîkirin,ev di deroniya tofên barketî de hestên sitemkarî, koçberiya giran berz kir, li rex destpêkirina hewildanên avakirina raperînên zanyarî ji bo bidestxistina mafên rewa yên sirûştî yên hatibûn e xwarin, pişt re wan tofên barketî ji têgeha netew ve û hatinrêza ji erdê re mîna destikeke dijber dîtibûn li hember gefxwarina bi koletiyê ve, têgeha netewbûnê ji bo berjewendiya koma gefbûyî bi jêbirina hatinên wê durist bû, ji ber vê yekê têgeha netewî gewretirîn şoreşeke zanyarî ye ji kevinê dîrokê ve û ola ya di çorçoveya peywendiya takekes bi xwedê re ango hêza nepenî ew felsefa giştî ye a ku ewlehiya hebûnê li hember netebitîbûna sirûşta gerdûnî ya cîhanî diparêze .

  Ev felsefa komî dixwaze mirov hêzdar be û bi heyîna dadmendiyeke xwedayî girêdayî be ta sawa mirinê li ser kêm bibe , ji bo hêzbûna henasan û berdewamkirina şerên maf û rûmetê , ligel maf û rûmetê xêr zêde dibin û xweşî belav dibe ta mirovê zanyar nêzikî bedewbûn û şadiyê bibe bi hestbûna hevgirtinê bin siha komê, ji ber ku pêdeçûna di baweriyê de ziyanê dide û dibe piştgiriya zorkariyê bi şêweyên wê yên bilêvkirî, deronî û gewdehî ve.

  Ev yeka nûnertiya encamê bilind dike ji zorkariya bawerî re, wateya vê yekê ku rizgarkirina ji desthilata pîrozbûnê ve mîna rikberiyeke mezin e, ji ber bi dû wê ve encamên civakî desthilatî hene, berhinde di ol de reweştên herî kêm hene yên bi rêya wê civak tê kuntrolkirin, ji ber ew ji çêja giştî re dibêje erê, ji ber vê yekê civak di warê ramanî geş nabe, bi sedema bandora olî li ser wê û ev yeka bi derbasbûna nifşan ve pê xweşdihat .

  Reftarên olî ketin hundirê partî û ropartên totelîter, bîrdoziyên wan pîroz bûn wek ku ji ezmên ve bên e xwarê bi vî rengî ve pîrozbûn cîgir bû û bi ramana netewî û a çepa şoreşgerî re bû yek , û berî xortan dabûn e tundirewiyê , ev yeka di tevgerên cîhadî de li ser dirêjî cîhana Erebî û Islamî de belav bû, koka diyarbûna xwe ji dîrok û çêja navçeyî ve ji wan gelan ve wergirtibû, yên baş tundirewî li dibistan, zanîngeh û mizgeftan fêr bibûn, buhara Erebî bû goristana xwedî hiniran dema bibûn êzing ji pîlanên navdewletî re, li gel wê şûnmaya girtinheviya olî tê nûkirin bi barên wê yên giran ve ji dîrokê ve, ev ji encamê girêdana mirov bi pîroziyê ve ye bi rêya deqa olî yê zehmete şoreş li hember wê bête lidarxistin, ji ber bibû derdê dijwar û har li hember çi ragehekî ronakbîr û rikber, vedixwînê ji şiyarbûna zanyarî re û çalakirina hizr yê pergalên baweriya zengirtî wêna derizandibû.

  Ji ber vê yekê şîretên olî bi giştî ve bi destê qata fermandar ve ye yê keriya civakan birêve dibe, û nerîna giştî saz dike, û gelan kuntirol dike yên xizanî û desthilatbûnê dikşînin û bibûn lîstokekê bi navê cenga pîroz ve, cîhad û xweda, (Talanên Islamî û xaçî).

  Bawerî berve sertiyê tê rêvebirin, ne tenê di çarçoveya pêywendiya takekesî di navbera mirov û xwedê de,li gel wê em sedan erkranên olî û ragihandinî dibînin beranberî tevgerên olî çi veşartî û çi çalak têne birêvebirin li gor xwestinên kesên serwer, li gel wê hebûna mîkrûba baweriyê bikartînin yê bi kûrahî û rêk û pêk ve derbasbûye li hundirê hişên tofên civakê yê bi rêya hebûna wê xort tên e artêşkirin û dehfandin ji zorengên cuda ragihandina berçav wêna xwarin dide, eger ew bandora dîrokî li ser civakê neba wê ew hêzên yên li ser aboriyên dewletan serdest wê ew bihane ji cengê re bi derbasbûna dîrokê ve nedîtibana , ji ber vê yekê deqên pîroz mirovan birêve biribûn li koçberiyeke komelgî ji dema niha ve, û dibûn kelem li pêş derfeta dîtina alav û rêyên sererastkirinê û rêvebirinê û hevjiyana di navbera mirovan de.

  Ev deqên yên têr ji sertî û bizdanê vexwaribûn ne tenê bi bûyerên dîrokî ve girêdayî bûn lêbelê hatibûn e belavkirin û kûr bi nîşanên wê ve hatin girêdan ta li ser taybetiyên oldaran û kiryarên wan serdest bûn , li rex reftarên wana jî , li cem wan amadebûnekî suriştî peydabû ji dijminatiyê re , em tengbûna asoyê dibînin herwiha bersiva tund yê aşkere dike li ser evqasiya bandora ol li ser çêj û şêwaza jiyana bawermend, ji ber ew amade ye ji tundiyê re , ji ber vê yekê zanyar dixebitin li ser rizgarbûna xwedê ji têgehên mirovî ve yê bi rêya wê xwedê hate mirovkirin bi awayekî ve li ser sertî û diljêçûnê xelk tên e dehfandin.

  Rojhilata navîn di nav argoşa kelbetana hevgirtina dîrokî ya pîroz de ye yên di navbera herdû ragehên Islamî Şîe û Sunne de û hebûna ragihandineke olî berçav rêyên girtinheviyê birêve dibe, cemawerên xort xwarin dide ji bo bimînin êzing bi rêya deqên yê xwînrijandinê pîroz dikin, mêrên ol li hember zanyaran û zanistên wana sekînin, û li dijî felsefeyê derketin, bê guman ev yeka encamên wê hene li ser civak û navnetewan, civakên Islamî êdî di tenahiyekê de dûrî sivîlbûnê dijîn, bi lez dibin qurbaniyekê ji siyasetvanên desthilatdar ve li hemî rojhilata navîn, desthilatên serkotker di bandora olî de dîtin gerentiyekê ji serdestbûn re û hebûna li desthilatiyê , piranî deqên olî piştgiriya bişanhildana fermandariyê dikin, bihaneyên pîroz ji bo serweriya fermandarê navendî ya totelîter didin ji bo berdewamkirin serdestbûnê û rewakirina gendeliya tofî.

  Damezrandina jiyanê li ser bîngeha zanînê ew damezrandina mirov e bi rêya rizgarbûna wî ji nexweşiyên tevlîheviyan û desthilatiya ya bihêztir, bi vegera nirxên şaristaniyê ji nû ve, ji bîraweriyeke nû ve û jiyaneke baştir ji hemiyan re û rêxistineke bi hebûnê ve lihevhatî , rêxistinkirî û bedew , yê jîndarê mirovî bi nirxan ve xwedî dike, evîn di vê derbarê de dibû xwedayekê ji hemî nirxan re yê mirov ji heyînê ve wergirtibû bi derbasbûna rêya wî ya dirêj û zehmet ve.

  Berdewambûna goçeriya zehmet ji mirovê şaristan re ew berdewamkirina nameya evînê û bilindkirina zanînê ye, û çi avahî eger li ser tekûzbûna evîn û zanînê newe damezrandin ew avabûneke şêweyî ye mîna hilweşandinekê ye bi awayekî ji awayan ve, ji ber vê yekê pêdivî ye vegera li evîn û zanînê û miqatebûna hebûnê ta jîndar hebe, tekûzkirina evînê bi rêya bicîkirina rewişta yê ji mirov re destketî û bermayê wî ezber dike, ev yeka bi miqatebûna li cîgehê tê pêkanîn bi rêya rawestandina ceng û genîbûna cîgehî ve.

  Zanyaran bawer dibin ku bedewbûn di xêrê de ye, ji ber wê dixebitin ji bo jinavbirina çavkaniyên metirsiyê, bawer dibin ku ti rev ji derbaskirina wî nîne, bedewî di xêrê de diçînin û di wan de tîrêj dide, di tiştên pûç de dibînin ku ew têne jinavbirin bi rêya dîtina ramanên sirûştî ve, ji ber vê di hinira hundirîn de dibînin ew hêviya tek e ji nûkirina henas bi zanînê ve.

  Zanyar bi afirandinê ve li pêş dikeve, ew di afirandinê de dibîne mîna zanista sazkirina azadiyê ye û rêyeke nû ye ji bikaranîna alav û tiştan re başî û miqatebûna bedewbûn û niviştê li cem aşkere dike, ew li pêş tê, bi bedewî û giyanekî pak ve berve guhertina tiştê ku dereng ma û nehate guhertin, timî bi pêdiviya bihinferehiyê ve di derxistina biryaran de bawer dibe.

  Ew bi jiyanê ve radibe ji ber ku jiyan bedew e di sirûştiya xwe de, wê bedewtir dibîne dema destê xwe li ser datîne.

  Zanyar xuristî ne ji xwestinên xwe ji jiyanê re, derbasî saziyan dibin û xwe hêja dibînin bi guhertina sazî, partî, komel û komkaran ve ta bibin navikekî nû nûnertiya giyanê hebûn , zanîn û evînê bike.

  Ew dibînin di çi rêxistinî an sîstemeke civakî an aborî de eger zanînê ji bo evîn û hebûna giştî ji xwe re neke armanceke bilind , ew dibe mîna hêzên tarî , ji bo hingeme, tîjandin û diljêçûn û belavkirina cengan dixebite, yê bi nezanî , paşveçûn û tundirewiyê ve peywendîdar e û ev nirxên bedewbûn, xêr û mafê têkdibin.

  Derketina zorengan bi derbasbûna dîrokê ve mirov ji taybetmendiyên xwe yên xuristî ve dûrxistin yên ew bîngehên pêşîn in ji hebûna mirov ve mîna jîndarekî azad civakî û bi zanebûnê ve girêdayî, wergirtina mirov ji hemî mafên xwe yên sirûştî û rabûna bi erkê xwe ve ji taybetmendiyên jiyankirina zanîn û evînê ne û nêzikbûna ji rastiya zanyarî ve ye,yê bi yekbûna hebûnê ve tê diyarkirin.

  Şoreşa rastîn di jiyankirina evîna sirûşî de cîgir e, ji bo hebûnê û parastina wê, û baweriya rastîn bi binemaya hevjiyana aştiyane ve di navbera gelan de.

  Kuştin ew kuştina mirovahiyê ye û birrîna başiyên wê ye û nankoriya bi destkeftiyên wê ve ye û sitemkarî mandelekirine ji jiyana xweşiyê re û hevkarî bi bobelatê re ji binpêkirina bedewbûn û niviştê ve ye yên ji nirxê rûmetê ve derketî, û ev yeka ji dilsoziya mirov bi xwe re û bi a din û tev jîndaran re derdikeve.

  Tewanbarî nezaniyeke kor e û derdekî mezintir e îro li pêşiyê lêkolîner sekinî ye, yê li pêşveçûna ramanî, deronî û rewiştî digere, û ji vir ve hebûn û evîn bû û zanîn jî herwiha peydabû.

  Û erkên zanyaran pêşî ku çi kesê aramiya cîhanî û hestbûna bi reseniyê ve winda kiribe biparêzin , ji ber ew tişt di evîna sermedî û nû de heye ji jiyan, erd û komê re yê jîndaran bi hevdû ve girêdidin, hevgirtina di navbera koman de pêwîstiyeke jîndarî ye ji bo pêşveçûna bi bedewbûnê ve, û zanîn li ser yekbûna mirovahiyê dixebite taku taybetmendiyên xwe yên cuda bin siha jiyanê bijîn.

  أوت 20, 2023

  غير مصنف

• Ew sorgul – Diya Raman- Nezhet Sîdo

  

  Ew sorgula li ber derî
  Rûnişt û kûr di fikkirî
  Dimalişt hêsirê çavan
  Rondik ji çavan difirî
  
  Min jê pirsî wa cîranê
  Sorgula bax û bexçanê
  Kê te xist vî halê hanê
  Mal kirî weke zindanê
  
  Got sebra dilêmin barkir
  Hestê dilê min wêrankir
  Evîna min li ber bakir
  Dilê min bê cî û warkir
  
  Bûm tilûrekî bê hêlîn
  Bûme wekî teyrê Giwîn
  Rondik ji çavan têne xwîn
  Îdî nema çav xweş dibîn
  
  Bê bexto ez hiştim û çû
  Hiştî li pey xwe ar û dû
  Bi wî jiyana min hebû
  Bê wî dilê min perçebû
  
  Xweska Evînî tunneba
  Û dil di sîngê de neba
  Merov neba mîna teba
  Û hest û dil perçe neba
  
  Daiyka Raman (نزهت سيدو)

  أوت 17, 2023

  غير مصنف

• Zanyar û partiyên totelîter Rêber Hebûn

  

  Zanyar û partiyên totelîter

  Rêber Hebûn

  Zanyar di rewiştê de dibînin binema herî bilind ji têgihiştina zanînê re, ew bişanhildaneke ji hezkirinê re ye, ji evînê dibişkive mîna xwedayekê ji çi nirxekî rewiştî re, rewişta yên pariyên gelemperatî ji xwe re dikin rêbazekê li gorî zanyaran ew hinek yaseyên peykerî ne armanca wan valakirina naveroka takekesê endam, ta tenê mirovekî ji çi vîneke zanyarî rewiştî ve rût be,ta jîndarekî kedîkirî be bi stûxwarî ve nêzî binemayên partiyê bibe bê ku ji xwe re guman bibe ji çi benemayekê ve ew ji xwe re dibîne nemûneyekî nemir, ji ber vê yekê partiyên totelîter dixebitin ji bo valakirina naveroka takekes û alîgirên xwe ji vîna zanyarî û evîna xuristî ve, ta tenê bawer bibin ku çi rewişt jorî rewiştê partiya wan nîne û ti azadî ji derveyê partiyê ve nîne , bi vî awayî partiyên gelemperatî xebitîn li ser binpêkirina rewiştê bilind û vîna zanyarî û ew hêdî hêdî têkbiribû bi rêya pêşkêşkirina nimûneyên boş mîna : Mirovê partîhezê rastîn, partîvanê netewî, partîvanê şoreşger, partîvanê sosiyalîst, partîvanê Lîbralîst, olî, navnetewî, û ji bilî wan ji pergalên totelîter yên bê lebat û bê tevger, ji ber vê yekê em bi pergalê totelîterî mijol dibin û dighên encamekê ku ew nimûneya herî navendî û girtî ye bi derbasbûna dîrokê ve, li gel wê takekesê partîhez yê totelîter takekesekî stûxwar û reben e, û jinê di partiyê de dema dev ji nirxên xwe yên takekesî berdide jineke durist û pak e bi bihaneya ku azadiya takekes bi azadiya civakê diqede, dighe asta ku her tiştî bide ta bibe urispî an ajaneke stûxwar, wisa partiyên gelemper mirovan dikirin û difroşin ta bibin alavekê, ji ber şehnaziya giyanî û naverokî li gorî dîtina alîgiran di partiyê de ye ne di takekesan de,bi maf û taybetmendiyên xwe ve û erkên zanyarî yên li ser wan , hevjînê keça Karil Markis jiyana xwe bidawî kiribû û Lînên 1 yek ji serwerên sosialîzma avabûyî di derbarê wê de wisa axivî û go : ( mirovê sosialîst a partiya xwe ye, mafê wî nîne jiyana xwe bi dawî bike.)

  Hişmendiya totelîter nepenî ye li paş wê armanc û berjewendî vedişêre tenê bijardeya bilind sûdê jê digre, a vê sîstema durrû birêve dibe û berpirsî lê dike, û em dibînin ricîmên totelîter mîna Çîn û Koriyaya bakûr çawa xwe di tenahiyeke siyasî de hîştin û siyseta birçîbûn û dorpêçkirinê li ser gelên xwe pêkanîbûn,taku wê sînorê di navbera xwe û derdorê de biafirîne, kiryarên wê nehêne dimînin.

  Bijardeya karker timî bê beranber dixibite û rastî gexwarinê tê , parî nan û karê wê dikeve metirsiyê, û di tirs û bizdanekê de dimîne , û dema Seddam Hisên desthilatiyê bi destxwexist rabû dest bi komkûjiya hola Elxild kir 2 di sala 1979 de, hevalên xwe qirkiribû bin bihaneyên pûç ji bo ji berkepên xwe ve xelas bibe.

  ————–

  1-Filadîmêr Ilitiş Lînên di sala 22 Nîsanê 1870 de jidayik bû û di 21 çele sala 1924 de koça xwe kir şoreşgerekî Rosî Marksî bû, rageha Lînênî ya siyasî damezrandibû.

  2- paqijkirina Partiya Baes di sala 1979 de bi sernavê komkûjiya hevalan , serokê komara Îraqê birêve biribû di 22 Tîrmehê sala 1979 de piştî binkeftina yekbûnê di navbera herdû baskên partiya Baes bi serkêşiya serokê sûrî ya berê Hafiz El Esed û serokê Îraqê yê berê Ehmed Hesen El bekir.

  Xwedî dîtin û helwestan bi pêşdebirina kesên derewker ve li ser wêrekan yên hewil didan partiyê di naverokê xwe de pêşbixînin bi rêya girtina wan bi guhertin û çaksaziyê ve, û bê guman ev yeka bi dewlet û serwerên wê ve girêdayî ye.

  Wisa em dibînin berjewendî û bîrdozî herdû dixebitin ji bo lawazkirina hişmendiya endamê partiyê ta bibe bê vîn ji bo karguzariya rewiştên bîrdozî ya rêjeyî yên partiya totelîter wê dibîne mîna nirxên xwedawendî nayên gotûbêjkirin an gumanpêkirin, ji ber wateya vê yekê derketin e ji rêya partiyê ve, ji ber vê yekê vîna takekes tenê ji bo parastina berjewendiyên partiyê ye û têkbirina hatinrêza mirovî bi rêya neyarkirina wê.

  Ev girtinhevî di navbera pasvanê kevin û vexwenderên guhertinê de di her çaxî de berdewam e, ji ber vê yekê piranî tofên partîhez bi koratî û bi şehnazî ve bergiriyê dikin ji bo parastina nezanîbûn û paşdemayînê bi paşguhkirina hişmenda rexinegir ve û gotûbêja avaker û dan û standinê, ji ber ku rexne û hişmendiya avaker tiştê nû derdixîne meydanê di her astî de û pîvanên rewiştî di siyasta rêxistinên gelemperatî hêdî hêdî êdî diçe bi rêya dan û standina xwe yê kirêt ve bi gelên xwe re, ew siyaset sawêr dibe ku bi rastî dikare bihêle cemawer û alîgirên xwe mîna şagirtên tembel hizr , û dijiminên xwe yê hundirîn her zêde dikirin, li gel wê alîgir di nav refên rêxistinê dest bi nandoziyê dikin ta endîza wê rêxistinê daxur bibe û avahiyên xwe bête derizandin, herwiha jî rolên nirxî hundirê cemaweran belawela dibin, hestên bê baweriyê di nava civakê de belav dibin, bê guman ziyankarê rastîn ew civak e ,mîna parîpariyê di nav vê hingemeyê de diyar dibe.

  Armanca herî bilind ji mirovê nû re yê divê ji xwe re bike nimûneyekê mîna girêdana wî bi hêz û şehnaziyê ve ew di zanîna rêxistinkirî de ye.

  Ji ber ku şêwaza komê partîhez tenê ji bo wêzimkariya tofê herî hindik û girêdayî ye, ev yeka li ser hijmara beşê parizvan e ji partî û binemayên wê re , ji ber vê yekê kom bi giştî ve du tof in:

  -Tofê qayim ya bi bîngehên partî û binemayên wê ve girêdyî, ew tof rastî zehmetirîn fişar tê ji gefxwarina bi kuştinê ve an daxistina pileyê û cihê rêxistinî û neyarkirinê, reşkirin an dûrkirinê.

  -Tofê dûvdehol yê di partiyê de ciyawazîtiyekê dibîne û berjewendiyên wê yên diravî a keysbazî têde tê parastin ji bo zêdebûna xweşî û dewlemendiya wê.

  Ew tof xurt e , li ser hevdû ve binpêkirinên xwe vedişêrên, alîgirên guhertinê nikarên refên wê derbas bikin, ji ber ku guhertin ne ji berjewendiya wê ye, ji ber ku çi rêxistin an dewlet dema ava dibe têde girtinheviya heyînî di navbera parizvanî û guhertinê de çêdibe, her wiha di navbera resenî û pêşveçûnê , vebûn û girtîbûnê de, bi vî rengî ve binemayên partiyê dibin mîna depên bê can nayên guhertin .

  Em meyze dikin metirsiya vê tofê ku bandorê xwe li ser dezgeha bilind ji partiyê ve dike û dibe sedemekê ji hebûna partiyê re ji bo berdewamkirina qezencê û zêdekirina nezanîkirina xelkê û hişbirkirina wê dirêjtir dem, ev yeka di pergalên partiyên totelîter de bi rengekî taybet ve diyar dibe.

  Zanyar xwe bilindtir dibînin ji xwestina berjewendiyan ve bi heman ast û rengên wê ve , ji ber ku zanebûn ew berjewendiya bilind e yên zanyar ji bo wergirtina wê dikevin e pêşbirkê, herwisa selîqeya partîtiyê yê ji rengê partiyê ve û şêweya dan û standinê wê derketî ew ji reweştên nezanî ,windabûn û girtîbûnê ve ye, zanîn bi mirov ve hewil dide ku berve rêxistina xuristî ve biçe.

  Zanyar hebûna xwe ji bo zanînê dijîn, ji ber ku wê wek nameya xwe yê sirûştî dibînin, yê çi kedxwarekî dilreş an nezanekî nikare biçewsîne, di zanînê de tundirewî peyda nabe, lê tundirewî dikeve di olan de û serkêşiya wê kesên tundirew dikarin bikin, zanîn mîna ramana netewî ya nijadî an erdnîgarî nabe, û nijadperestî an şofînizmî nakeve hundirê wê,mîna ketina wê di nav rêxistinên partîtî ya netewî û navnetewî de, an di pêşdemiya olî de, ji ber ku zanîn bi rewşa wê ya xuristî bilindbûn û serketin e dûrî desthilatiya netew,ol, rageh û nijadan, ol di rewşa xwe ya xuristî de tenê peywendiya mirov ya rewiştî ye bi ya din re ji bo xwedê ango Evîn.

  Netewbûn di rewşa xwe ya sirûştî zanyarî de girêdana takekes bi komê ve ji bo hebûna taybetmendî, nirx,reweşt, ziman û dîrokê ye, û zanîn van taybetmendiyan û nirxên hevbeş betal nake, ji ber ew zemîna civakî ne ji pêşveçûna civakan re li gorî berketin û pêşveçûna wan berve zanînê.

  Zanyar lîstina bi olan ve nevîtî dike ji ber ew ku ol nûnertiya peywendiya giyan bi ezmên re dike, û şofînîbûna netewî nevêtî dike ji ber ku ew reşkirina rastiyan e û biçûkirina rola koman e ji bo pêşvexistina taybetmendiyan û geşkirina jiyana azad, zanîn bîngeha derketina ramanên pak e , ew dihêle mirov nêzî jiyanê bibe bi berketîbûn û gehîbûn ve .

  Partîhezî mirov dihêle ji hewaya azadiya zelal ve bê par bimîne û bibe dîlê hinek zanyariyên yên xwediyên bîrdoziyan li dor wê rûdinin, xwe bi parçeyên kêşeyan ve dorpêç dikin.

  Zanyar rewiştê di hundirê zanînê de dibînin, maf û erkên civakî ji mirov re mîna bîngehên qayîm in ji çi avabûneke zanyarî re ji bo pêkanîna pileyên herî bilind ji şadî û bêr ve ji mirovahiyê re bin siha hebûneke gulgulî û bi pêşve diçe, heyîneke zanyar wê pîroz dibînin, wê dibînin jiyana gerentor ji xweşiya mirov û azadbûna wî re ji alavên pêşesazîkirina mirin, gemarbûn û tundiya xwînî ve.

  Zanîna xuristî têrbûneke tekûz e bin siha cûrebûna komên cuda ên bawer dibin bi sirûşta hevjînbûyî di hebûnê de .

  Barê zanyar giran e ji ber ku gizorîbûna evîn û zanistê nameyeke pêşîn e li ser milê kesê berketî û ramanyar ji ber ew tenê bedewbûn û nirxê maf û xêrê dizane û kar dike ji bo parastina hebûn û evînê bi rêya gera henas li tiştê wê dihêle li pêş hebûna lihevhatî bilind bibe.

  Zorenga mirov bi nezaniyê re dirêj û tal e û bi hevgirtina zanyaran û yekîtiya wan ve hêza yê dikare afirandinê biafirîne berdewam zindî dibe bi derbaskirina peykera a ku di pergalê partiya totelîter de heyî û şerê sîstema nezanîbûna belavbûyî di nav de û hestbûna bilind bi bedewbûna heyînê ve bi rêya welêt ve û gerentîbûna wergirtina pêkhateyan bi bilindtir mafên xwe ve, ji ber ku welat hebûn e û hebûna giştî ew welatê zanyaran a mezin e.

  أوت 16, 2023

  غير مصنف

• الأنثى التي تكتنفني- الحسين سليم حسن- سيرة ذاتية

  

  الأنثى التي تكتنفني الحسين سليم حسن سيرة ذاتية

  لا أدري منذ متى وصلت إلى هذه الحدة التي تفصل مابين الروح والجسد ،وهذا ربما ما لا يحصل كثيرا” مع أي شخص في حالتي .
  إنني اليوم أستطيع أن أبت بأنني فتاة ، رغم أن جسدي يخبرك بشيء آخر ،إلا أنه ما أنا واثق به تمام الثقة وما أعتبره حقيقتي المطلقة هو أنني فتاة .
  بدأت ألتمس تلك الحدة لما كنت في بيروت ،حين لذت بتجربة فرار لم تطل كثيرا” ،فرار من الإرهاق النفسي وأنت تحاول أن تبدو عكس ما أنت عليه والذي لا تدرك كنه عواقبه إلا بعد حين .
  فماذا يعني أن تصدق المرآة ،وتصدق حلاق الشعر الذي يهذب لك لحيتك ،وتصدق قضيبك وانتصابه ،إذا كانت هذه الأشياء فاقدة” للمعنى ،وكان كل المعنى يكمن في إيمانك أو ربما يقينك بأنك فتاة .
  وهل يفلح أيضا” ادعاؤك بأنك تحب صديقتك في الكلية الجامعية ،أو أن تزج نفسك في أعمال شاقة ظنا” منك بأن ذلك سيغير في الأمور ،ثم تتفاجأ بأنه لم تتغير سوى بنيتك الجسدية على نحو ضئيل ،وأن جل ما يمكن وصف تحولك به هو أنك غدوت فتاة قوية البنية لا أكثر ،ولن ينجح هذا حتى في تحويلك إلى مثلي ،مما يدفعك إلى حسدهم على نجاحهم في التوفيق مابين الروح والجسد أو أحيانا” إلى التقزز من ذلك المجد البسيط الذي بلغوه ،أنت الذي تحلم بأن يفهم العالم كله بأنك فتاة وكرامتك محفوظة .أو ربما أن تبلغ ذروة النشوة بانتصارك الفردي لما يفهم العالم من أنت دون أن تمنحهم أية فرصة لاستصغارك أو الحط من قيمتك ،أو النظر إليك على أنك تحمل نقصا” ما لا يكتمل إلا بوجود آخر .
  لا أقصد تجريح المثليين إلا أن ما أطمح إليه ليس هذا ، ليس أن أقف في الشوارع لأدافع عن حقوقي بعد أن أطلقت عليها حقوقا” لكي تسمح لي السلطات بأن أقع في الحب مع من يحلو لي .
  الحقوق التي تربطني بالعالم الخارجي مسألة ثانوية بالنسبة لي كما هي مسألة الوقوع في الحب إذا كنت قد تجاوزت تلك الأمور مع نفسي وما كان أولوية لي هو إبراز ذاتي الأنثوية إلى ذلك العالم الذي لا يهمني بأن يعترف بأشياء تدعى (حقوقي) أو يعترف بأشياء لا أقبل حتى بأن أناقشها معه مثل وقوعي في حب من أريد .
  هذا هو الفارق بيني وبين المثليين هو أنه قد تشكلت حقيقتي المطلقة التي أعتبرها معنى لحياتي ،أما هم يعيشون حياتهم بواقعية محضة معترفين بأن العالم الخارجي ما يقيدهم ،أي أن العالم الخارجي بذكوريته وهيمنة التوحش فيه له القرار بأن يمنح حقوقا” أو يمنعها .
  والدليل على ذلك هو أنني مقت دوما” النسوة اللواتي يرضخن لتلك الهيمنة ،واعتبرتهن أعدائي ،وكذلك النسوة اللواتي تحاولن إثبات نظرياتهن النسوية المتطرفة وكذلك الأمر مع المثليين الذين يدافعون عن وجودهم بتصوير أفلام إباحية يعرضون فيها جنسا” إباحيا” على نحو مبتذل .
  لقد تشكلت لي ذات أنثوية حرة متعافية من كل تلك الأشكال من عدم التصالح مع الذات ،ولعل تلك الذات تشكلت لما غادرت ذلك الواقع المادي البحت والذي لا يعني لي شيئا” ،الواقع الذي كنت أعيش فيه وفقا” لغرائزي طالما أن ذاتي المكللة بالمعنى كانت حبيسة مقيدة ،وربما تحررها الفجائي قد أبرز حدتها .
  تلك كانت حكايتي منذ البداية ،صراع مع كل هذا ،كي تتشكل هويتي الأنثوية الحتمية على نحو يستحق الاحترام من قبلي أولا” .

  في تلك البلدة الكاثوليكية التي تقع في الشمال ،والتي صارت غريبة الآن بفعل الحرب والمفاوضات السياسية ،نشأت في عالم أنثوي بامتياز ،عالم تطغى عليه ألوان طلاء الأظافر ،وصبغات الشعر ،والإصرار على مداومة استعمال المناديل الورقية وحلق شعر الجسد على نحو تصير فيه البشرة تلمع كالزجاج على حد تعبير عماتي اللواتي نشأت معهن ،وقواعد التغذية الجيدة التي توصي بتناول الفواكه على الدواموالتي لم أكن أطيقها والتي تفرضها الراهبات الفرنسيسكانيات اللواتي أودعت لديهن لقضاء مرحلة الحضانة ،واللواتي كن يختلفن تماما” عن نساء منزلي .
  ومن هنا نمت في داخلي تلك الرغبة في التوفيق بين الصرامة والجمال في الأنثى التي تستقر في داخلي .
  فما بين منزل دينه وديدنه العمل ،تقطن فيه عذارى كبيرات في السن ،نرجسيات على نحو مجحف تتجلى أقصى اهتماماتهن في الحفاظ على فرديتهن ومابين الراهبات اللواتي كن يربيننا على مواجهة الحياة بشجاعة ،وعلى أن القيمة الإنسانية تنبع من الداخل وليس من الأشياء المادية الخارجية تكونت لي شخصية بقيت حبيسة ردحا” من الزمن ،شخصية الأنثى الصارمة الواثقة لكنها المحبة بأنوثتها في الوقت ذاته .
  أنثى” تحلم على الدوام بالتحرر من كل ما يمكن أن يحط من قيمتها كأنثى ،لكنها العاطفية التي تستهويها كل أشكال الحب المبتذل ،والتي عاشتها كلها بينها وبين نفسها بعد مغادرتها لحضن الراهبات في المراحل اللاحقة .
  ومازلت أذكر جيدا”تلك الأنثى التي تشكلت في داخلي والتي كانت تراقب حركات إغواء المغنيات في الفيديو كليبات التي تكشف فيها الفنانات عن سراتهن وتحاول هي تقليدهن سرا” .
  ثم تلك الأنثى المراهقة التي كانت تترقب المسلسلات المكسيكية وتنتظر بشغف مشاهد القبلات وتحلم بأن تحظى بمثلها يوما” ما .
  ففي المرحلة الثانوية حينما انتقلت لاحقا” إلى المدينة المجاورة لعدم توفر مدرسة ثانوية في بلدتنا ،أغرمت بشاب في سري ،كان قادما” مثلي من القرى المجاورة ،أحببته لجماله البدوي ببشرته الحنطية وشعره الطويل الأسود المصفف بعناية وعيناه السوداوتان وطول قامته ،وصوته الرجولي الذي لما سمعته حين جلس إلى جانبي في درس المعلوماتية خلف الحاسوب في ذلك اليوم والذي سارعت فورا” لتوثيق ما حصل فيه،وفعلت ذلك في دفتر خاص كمثل كل المراهقات العاشقات ،دفتر أحمر اللون تأخذ أوراقه شكل القلب ثم لم أعد أذكر لم بدأت أحيد عنه ورحت أهتم بالشاب ذي العيون العسلية القوي البنية ،ذي الوجنتين المتوردتين ،المتفوق مثلي في دراسته .
  وربما لأنني كنت أرغب في عيش دور الأنثى دون أي تنازلات ،أنثى تحلم بالأفضل لها ،تحلم بشريك بكفاءتها يحقق طموحها المطلق .
  وبحثت في كل أنثى عن قدوة لي ،فعلى سبيل المثال وجدت العمة (ك) ابنة جارنا المستقرة في مدينة حلب والتي تأتي لقضاء الصيف في البلدة أيقونة للجمال والأناقة ومثالا”للمرأة التي أحلم بأن أكون على شاكلتها يوما” ما ،كانت واثقة بعينين واسعتين لوزيتين ، وشعر قصير كالفرنسيات ،تتبدل صبغته كل فصل ،كما يتبدل الهندام معه من مبتكر إلى أشد ابتكارا” .
  كان يعجبني فيها القوة الممزوجة بالدفء ،واللباقة المضرجة بالصرامة والتي لم أدرك مدى تأثيرها في تكوين شخصيتي الأنثوية إلا بعد حين ،حينما كبرت وبدأت أرى ملامحها تتبدى في وجهي ،وطباعها وأسلوب تعايشها مع الناس متغلغلة في كياني .
  كان كل مافيها يشغل هواجسي ويثير في رغبة في تقليده أو إصهاره في عروقي ،وحققت ذلك لاحقا” ،لكن موتها الفجائي متأثرة بإصابتها بسرطان الثدي والحزن الذي خلقه هذا في داخلي دفعني إلى التخلي عن تقمصها المتعمد كنوع من صون ذكراها .
  إلا أنني ورثت عنها أسلوب تعاملها مع زوجها واستعملته في علاقاتي الناضجة التي جاءت بعد ذلك لما ولجت الجامعة حين أصبح أمر كبت المشاعر أشد صعوبة ،أسلوب المرأة العاشقة باقتصاد والتي تفرض شخصيتها الأنثوية دون أي تكلف .

  حين قصدت الجامعة رغبة ” مني في دراسة طب الأسنان ،نزلت عند إحدى عماتي التي كانت تقطن شقة ” في إحدى الضواحي في مدينة اللاذقية ،وتعمل في أحد المحال التجارية في سوق المدينة الرئيسي .
  وحينها تسنى لي الوقت الطويل كي أجلس بمفردي لساعات طوال حين تغيب عمتي منشغلة في عملها في السوق البعيد ،رحت أنا أختبر المدينة والعيش المستقل لأول مرة بعد خروجي من بلدة الطفولة .
  ومن بين الأشياء التي اختبرتها أيضا” هو هويتي الأنثوية ،حيث اكتشفت أنني ولكوني أواجه بمفردي عالما” جديدا” كليا” علي ،علي أن أواجهه بهويتي الحقيقية وهذا فقط ما سيعينني على مشقة الاندماج في مجتمع المدينة المجهول بالنسبة لي والذي يبعث على الخوف وسوء الفهم والارتباك وخصوصا” في تلك الفترة التي التحقت فيها بالجامعة ،حيث كانت تبدو في الأفق بوادر نهاية زمن ما وولادة زمن آخر .
  كان الناس مشحونين برغبة كبيرة في الحياة ،بحماس أقرب إلى التوحش ،ولجؤوا إلى الأفكار الدينية لتبرير هذا التوحش ولتبرير طمعهم ورغبتهم في المزيد ،كانت تلك هستيريا جماعية أصابت الجميع ،وربما مرد ذلك ربما إلى الرتابة التي طغت على أسلوب العيش السابق قبل عام 2011 في البلاد .
  ولما كنت في طبعي هادئا” أميل إلى الوداعة لا إلى الضوضاء والتسرع والطموح الغير مسيطر عليه .
  لذا بدأت أنزوي بنفسي وأنسحب شيئا” فشيئا”من الجامعة،إلى أن دقت الحرب طبولها .
  في تلك الفترة التزمت المنزل ،لا خوفا” ولكن رغبة في إعادة ترتيب فوضى الأفكار والمشاعر على نحو ألتمس فيه في الحياة مزيدا” من الجمال وأن أرتب أولوياتي من جديد .خصوصا” وأنني كنت أعيش حالة قلق على أهلي البعيدين في إحدى المحافظات التي سيطر عليها الإرهاب المتعطش إلى المجهول ،وفعلت ذلك من خلال الكتابة ،ودفعني إلى ذلك أيضا” غياب الفن والأدب مع قدوم الهستيريا وتحوله إلى فن مقيد ومكبل وسطحي بالضرورة .
  لكن حين هاجر أهلي ( عماتي وجدتي اللواتي نشأت معهن ) إلى منزل عمتي حيث أقطن في مدينة اللاذقية ،عادت معاناتي لأنه كان علي أن أكذب من جديد وأن أقوم بدور الذكر على أكمل وجه .
  وتزامن ذلك مع تغيير فرعي الجامعي إلى الصيدلة حيث وجدت سهولة” في إبراز شخصيتي الأنثوية بيني وبين نفسي على الأقل ،ويمكنني من مواجهة المجتمع الذكوري الذي تحول إليه مجتمعنا على نحو مفاجئ في خضم الحرب .
  وشهدت بنفسي من خلال دراستي الجامعية كيف تحول المجتمع إلى العنف والإقصاء والتأدلج على نحو متوحش و أعمى .
  وتحولت المفاهيم على نحو متسارع ليغدو الأكثر شرا” ودهاء هو من يملك الأخضر واليابس ،واحتكر المال من قبل الطبقة العليا التي تدعي بأنها معتدلة إلا أنها تستمد إيديولوجيتها من أفكار شمولية محافظة عفى عليها الزمن وما داعش وغيرها من المنظمات المتطرفة إلا انعكاس لممارسات تلك الطبقة العقائدية التي تشبه في مضمونها ممارسات منظمة دينية يمينية متزمتة ومنافقة تستغل الدين ورجالاته لحماية نفسها .
  لكنني واجهت كل هذا بثبات ،واجهته بالعزلة واكتشاف عالمي الأنثوي ،كما أرغب ودون أية قيود طالما أصبح الإدلاء بأي رأي مستحيلا” لكونك ستصطدم بالشعب الذي لم يعتد أن تكون ثقافة حرية الكلام جزءا” من ثقافته قبل أن تصطدم بأجهزة الرقابة .
  ولكي لا أصدق خديعة الذكورية التي خدعت أهلي بها ،سبحت في عوالمي الأنثوية الخاصة ،في أغنيات النساء العاشقات ،بين الكتب والروايات حيث أبني أسوارا” لذلك العالم تقيني من تدخل الغرباء.
  لذت بسماعات الأذن لعزل نفسي عما ينغص سعادتي مع ذاتي الأنثوية لما أسير في شوارع المدينة لساعات حد الإنهاك .
  وفي المنزل بات النوم هو صديقي الذي ينقذني من مواجهة أهلي ،وكتب التشريح والكيمياء العضوية والعقاقير مؤنسي ،والتي رحت أفكفكها وألونها بالألوان البراقة ،كأنثى تضع الماكياج ،فغدت المعلومات العلمية موسومة” ببصمة أنثوية وزحفت الروح الأنثوية لتمنحها معنى” جديدا” وخاصا” ،أبديا” في ذاكرتي وحسب .
  وحتى أنني أكاد أجزم بأنني حملت معي هذا العالم الأنثوي إلى قاعات المحاضرات ومختبر الكلية وروضت نفسي على حماية نفسي من اقتحام أي كان ،وحافظت على مسافة الأمان ما بيني وبين زملائي أو مدرسي بالصمت والخفة دون ٱبداء أي ردة فعل صريحة أو ردة فعل من الممكن فهم كنهها .

  الجنس هو من أشد الأمور تعقيدا” التي قد تتعامل معها فتاة في حالتي ،كنت أنظر إليه كمن ينظر إلى شيء صعب المنال ،ولكن في غالب الأوقات كانت تلك النظرة نظرة احتقار فلطالما حاولت أن أبعده عني بشتى الوسائل والطرق،بأن أكره نفسي به تارة ،وذلك كله في سبيل القول بأنه ليس كل ما أريده أو ليس ما يختصر جوهر كفاحي في إثبات هويتي الداخلية .
  فيما يتعلق بما قد يثيرني في شاب ،فإنه على الأغلب طول قامته ،عضلات بطن بارزة ،وكتفين عريضتين وأن يبدو على جسده آثار قسوة الزمن والحياة ،إلا أنني في معظم الأوقات أتغاضى عن تلك المواصفات التي أطالب بها في سري .
  أما فيما لو كنت أقوم بأشياء أبدو فيها أكثر أنوثة ،أو أن أبدو على نحو أدق أنثى” طبيعية أمام من قد أرغب فيه كرجل لحياتي ،فهذه من الأمور التي لم تهمني إطلاقا” طالما أن ما أردته دوما” أن يشعر بالأنثى التي في داخلي وليس بأن يراها ماثلة أمامه .
  حتى أنني كرهت دوما” كل ما تفعله الأنثى بجسدها ووجهها لتثبت أنوثتها كحقن البوتوكس وعمليات التجميل ،وحتى ثقب الأذن لوضع الأقراط للرضيعة أرفضه كليا” .
  وحين عملت في إحدى الصيدليات بعد تخرجي من كلية الصيدلة حيث يوجد جهاز لثقب الأذن ،لم أقدم على ثقب أذن أي رضيعة ولم تكن لتعلم الصيدلانية المشرفة علي السبب الحقيقي وراء ذلك .
  لا أطيل شعري وأصففه كالإناث ،إلا أنني أمقت حلاقته وغالبا” أتركه شهورا” ينمو على طبيعته ،أدلكه بالجيل أو الواكس لا لأبدو أكثر إثارة وإنما لأرضي ذاتي الأنثوية بما قد يرسخ في وجداني حبي للكيان الأنثوي الذي يعبر عني حتى ولو كان هذا بيني وبين نفسي فقط .
  وهذا ما حملته معي منذ الطفولة في عروقي ،فما زلت أذكر كيف كنت أرتدي ما يخص الأنثى في اللباس والأحذية و أضع الماكياج وطلاء الأظافر وتلك الأشياء التي تخص عماتي في منزل الطفولة الذي نشأت فيه .
  وربما لأنهن كن نسويات وغير مرتبطات برجال ولا يكترثن كثيرا” بأمر الرجال ،كنت أنا أضع تلك المساحيق لأرضي نفسي فقط وليس لألفت النظر بأنني مختلف كان جل سعادتي عندما أنظر إلى نفسي في المرآة وأرى نفسي أنثى حقيقية .
  إلا أن ذلك كما أسلفت تغير عندما كبرت ،حين أصبح إيصال مشاعري ونفسي الأنثوي أكثر أهمية .
  وبما أنني كنت أجد أن العينين في رأيي أكثر ما يعبر عن داخل المرأة ،تخليت عن نظاراتي الطبية عند ولوجي الجامعة واستبدلتها بالعدسات الطبية اللاصقة .
  وكان مرد ذلك القرار ليس إلى نيل إعجاب الشبان وإنما إلى الرغبة في زيادة ثقتي بهويتي التي أقدسها .
  والجدير بالذكر أن وجود إناث صديقات لي سواء في المدرسة أو الجامعة لم يدفعني إلى الانتقاص من أنوثتي ،ولم أكن أحاول تقليدهن وإنما أحاول التفوق عليهن في وجودي الأنثوي المكلل بالمعنى .
  كان لدي أربع صديقات من أجمل فتيات كلية الصيدلة التي أدرس فيها ،وكنا لا تفترق أبدا” وجمعتني بهن علاقة صداقة نادرة ،صداقة تؤكد هويتي الأنثوية وتضمن لها الاستمرار طالما كنت في قربهن ،إلا أنه علي الاعتراف بأنني كنت أشعر ببعض الغيرة منهن حين يتكلمن عن علاقاتهن العاطفية وحين تمت خطبتهن .
  ولاحقا” في فترة ما بعد الكلية أي بعد زواج أغلبهن ،شعرت بالغيرة منهن حين وضعن أطفالا” !
  لاحقا” فيما بعد لم تتغير نظرتي إلى الجنس ،إلا أنني تصالحت معه أكثر ، ولم أعد أحتقره ،إلا أنني بقيت رافضا” له كدليل على الأنوثة .
  وذلك لما تجرأت على إظهار تلك الأنوثة والتصريح بها ،شيئا” فشيئا” ،عندما بدأت أعترف لشبان بغرامهم ،وهذا ما حصل لي للمرة الأولى حينما غادرت بلادي إلى بيروت حيث عشت أول قصة حب حقيقية معلنة .
  عندما غادرت البلاد إلى بيروت نما في داخلي نوع من الجرأة على الإفصاح بما يدور في داخلي ،رغبة مني في أن أحرر تلك الأنثى لتتكلم وتمشي وتعيش بالطريقة التي ترغب ،ومرد ذلك ربما إلى إيماني بوجود احتضان أكبر لمن هم في مثل حالتي في بيروت ،طالما أنه يوجد الكثير ممن يعيشون أشباه حالتي هناك .
  إلا أن المفاجأة كانت أنني وقعت في حب شاب سوري ممن يقطنون معي الشقة التي استأجرتها في بيروت ،وكان يعمل في مجال الجيبسينغ بورد ،ومعه فقط بدأت في التخلي عن احتقاري تجاه الجنس ،إلا أنني في النهاية لم أمارس الجنس معه رغم اعترافي له بحبه ،وذلك لإصراري على عدم اعتبار الجنس هو النهاية أو الدليل على انتصاري في إثبات هويتي .

  عشت شعورا” أقرب إلى الأمومة بعد عودتي من بيروت ،حين تسلمت إدارة محل تجاري اشترته إحدى عماتي في حي يقع في إحدى الضواحي البعيدة عن مركز المدينة .
  حيث قابلت شابا”في السادسة عشرة من عمره هناك ،ولم أعلم لم تعلقت به إلى هذا الحد ،مذ قابلته للمرة الأولى ،تحرك شيء ما في داخلي ،ظننته للوهلة الأولى شعورا” بالشفقة ،ثم تخليت لاحقا” عن هذا الاعتقاد مع مرور الزمن .
  لم أنجذب له انجذاب فتاة لشاب ،أو امرأة لرجل يصغرها ،وإنما كان شعوري نحوه أقرب إلى شعور الأمومة كما أسلفت .
  رغبت في غسل قدميه بالماء الدافئ لما تعرفت به لأول مرة عائدا” من عمله ،وتخفيف آلامه والعناية بنظافته .رغبت في أن أضمه إلى صدري وأحنو عليه حنو أم .
  تعرفت بأمه الحقيقية وأسلفتها المال والأغراض من المحل التجاري ،كي أضمن بألا ينقصه شيء .
  ليس هذا فقط بل وأكثر ،بحثت عن صبية الحي الذين يعاركهم على الدوام ،وأفهمتهم بأن من يقترب منه عليه مواجهتي وبأنه سيلقى مني حسابا” عسيرا” !
  كان حبا” مبتذلا” ما جمعني به ،جعل أهل الحي يتساءلون عن السبب وراء كل هذا الحب .
  ظنوني بداية مثليا” طامعا” في فتوته و جسده ذي العضلات النافرة الصلبة ،وأنني أتلهف ليقذف في داخلي من سائله المنوي ،ويبث في جسدي من طاقة الصبا .
  إلا أن ما كنت أشعر به كان بعيدا” كل البعد عن تكهناتهم .
  كنت أشعر بأنه ولدي الذي لم ألده ،ولن أتمكن يوما” من ولادته ،لسبب أن الفيزيولوجيا المقيتة سجنتني في جسد ذكر .
  وجعلت من مشاعري تجاهه غير مفهومة بالنسبة لشاب في عمره ،مليء بالحياة ،متهور في معظم المواقف التي يزج فيها .
  وكان هذا ما زاد من رغبتي في احتضانه و إعانته ليتخطى ماهو فيه ،لكونه يتيم الأب ،أميا” ،مهجرا”من مدينته بفعل الحرب ،ولا سبيل لاستمراره في العيش سوى الكفاح في العمل طوال اليوم .
  يزورني كل صباح في محلي التجاري ،يحدثني عن حياته ،عن علاقاته العاطفية وعن تدخينه خفية عن والدته .
  وأحيانا”ينسج لي في مخيلته قصصا” صبيانية عن مغامراته في مغسلة السيارات حيث يعمل ،مما يدفعني للضحك في سري .
  كأن يسرد لي عن تدليله من قبل رجال ذوي نفوذ أو أولئك الذين يسوحون في طرقات المدينة يرعبون البشر ،أو بالأحرى يرسلون أزلامهم للقيام بهذه الأمور ويكتفون هم بزج النقود في جيوبهم .
  كان العيش في مدينة فاسدة كهذه ،قد زاد من أوجاعه وشعوره بغياب العدالة عن هذا العالم .
  وكنت بدوره أشاركه هذا الشعور ،لذا فتحت له متجري وقلبي وفعلت المستحيل لإسعاده ،ووقفت إلى جانبه في مواقف عدة ،إلا أنني ذات يوم أدركت فجأة كم أصبح بعيدا” عني ،وانشغل في قصة حب طبيعية ،لو فهمنا الطبيعية من منظوره .
  لكنني رغم ذلك لم أشعر سوى بحزن ضئيل !

  قابلت شابا” آخر في الحي نفسه ،وسرعان ما أدركت أنه حبيبي الذي أبحث عنه .
  ولأجله فقط سأناضل ..
  هذه الكلمات قلتها مرارا” لكنني أكتبها للمرة الأولى ،وهذا ما يمنحها المصداقية ويؤكد حقيقيتها .
  لن أسم حبه بصفة النضوج ،لأنه على العكس قد يكون الحب الأكثر بربرية وهيبية على الإطلاق بين كل ما عشته سابقا” من علاقات ،ليس لأنه يصغرني بسنوات وإنما لأن حبه جعلني أدافع عن الأنثى التي تكتنفني بكل جوارحي بشجاعة هرقل ويقين محارب ساموراي !
  لقد منحني حبه الوصول بعد رحلة التخبط ،والشفاء من جروح العراك المطول مع ثوابت المجتمع ومحاولات إرضاءه ،ولوم النفس وتعذيبها بتهمة الاختلاف وعدم الفهم والتشتت .

  أوت 8, 2023

  غير مصنف

• 5- Gotûbêja zorengê ji bo Piştrastkirina nasnameyê:

  

  Rêber Hebûn

  5- Gotûbêja zorengê ji bo Piştrastkirina nasnameyê:

  Rêber Hebûn

  Sirûşta şer li çiyan ew giyana a bi maf ve girêdayî berz dike di derbarê gera ji bo jiyana baştir de ji derveyî hewayên sitemkarî û tîjandinê ve.

  ji ber seyrana hewildanê ji pariya nên û bergiriyê li hember leşger û sirûşta işk ve ev hemî erk zehmetir dike, hewildana ji bo dîtina nirxekî ji cengê re nepenî ye, û gera ji bo rizgariya naverokî mîna hewildana biservebirina derziyekê di komek aş de ye.

  Koçberîbûna ji bêzariyê ve derdikeve mîna hestkirina bi mestiya zorê a ji derdekî pirrû encam dide û mîna hevdû dibe bi derbasbûna wê ve di kûrahiya mirov û hûrbiniyên jiyana wî de, li gel wê Hîgil dibîne ( Ew qutbûn cidabûna henasa mirovî ye û sabareke giyanî ji hebûn wî re ye mîna jîndarekî civakî ) û em li vir dibînin di cihekî din de dibêje : (ew liberdînana mirov ji serxwebûna xwe yê xweserî re ye û yekbûna wî bi naveroka civakî re.)

  Ev diyarkirineke ji rewşa çekdaran re yên dev ji xweseriya xwe berdabûn beranberî têkveçûna bi pirsgirêkê ve û armanca ya ji bo wê civiyabûn, windakirina jiyana pêfêrbûyî û asayî ji ber serkotkirina rêbazbûyî yê desthilata totelîter pêkanî û ji mandelekirina nasnameyên gelan bîngehekî ji xwe re dîtibû ji bo qayimkirina desthilata xwe û ev yeka hîşt tofên serkotbûyî bi çareyên din biramin taku li hember êş û sertiyê ve bi sertiyeke dijhev ve şer bikin ,mîna derbirînekê ji pêvdiviyên xuristî û pêdiviya bi serxwebûn û rizgariyê ve ji pêrewiyê re mîna têgehekê û ricîmeke heyî.

  Li gel wê ti guhertin ji naverokên nexweşiyên civakî re nîne , ji ber zikmakê wê derdê desthilatî ye,û bi palpiştina li ser vê yekê çi geşepêdanek di kêşeya mirovê nediyarkirî li rojhilata navîn wê çênebe dema sertiya pîroz bête nûkirin bi palpiştbûna li ser deqa olî ya şaxdayî bi şîroveyan ve ta bibe cil û bergekî ji deshilat û civakê re di eynî demê de.

  Ji ber vê divê rola mirovê zanyar bête danasîn di nav wê zorenga işk de di navbera hêzên yên dixebitin li ser mirandina wijdana berketî li cem cemawer û hêzên yên dixebitin ji bo rakirina badanka mayînan di civakên yên zehmetiya bendan dikşînin,bi rakirina bask û bendan ji ser hişên hişbirî bi derziyên pîroziyê ve, derbasî milhûriya a civakan dehfdabû li zorengên vala hest û meraqên hêzên herêmî livandibûn bi fermanekê ve ji aliyê hêzên derveyî yên di van welatan de mêtingeriyên xwe yên kevin dîtibûn û bi rengekî nû ve wana0

  nûjentir dikin, û jihevkirina dewletan û parçekirina parçebûyî mîna destikekê ye ji hebûna wanî ne rasterast re, li gel wê zordariya bi rêk û pêk ve kînan dibişkivîne û berketî û raberiyên takekesan têkdibe, û wan dehf dide berû zorengên civakî desthilatî qet ranaweste, pirbûna rengên zordariyê gelek hevgarî derdixîne holê , û dibe ji kiryarê kurdistanî re navdariyek, û ev bû riwê giştî ji jiyaneke re bi zoreng û hevketinê ve cîtengbûyî, ji ber xwestina van ricîman ku sertî û terorê belav bikin bi rêyên ku peywendiyên civakî ve hildiweşînin û qurbaniyan zêde dikin, tiştê ku dihêle sazî û civakan parçe bibin li gel roxandina baweriyê di nav xwe de, di vir de karê mêrên ayendê pir dibe di qeyseriyên van desthilatan de ji ber rolên wan xurt û bi bandor ve ji rewakirina zordariya pîroz ve, û parçekirina çi tiştê ku dihêle aramî û hevgirtina malbatî û navçeyetî çêbibe, ta têgeha hatinrêzê rastî neyarkirin û gumanê were ji aliyê qata yê movikên jiyanê tev de desteser dike ,berhinde vexwendina ji sertiyê re bi bihaneye parastina bîrdoziyê ew destika gerentor e ji hebûna milhûrî û milhûriya dijhev re (dijberî) li gel wê em zoreng dibînin mîna amanekê ye di nav xwe de sertiya pir alî û hatinrêz kurtas dike, dihêle jiyan sehneyeke xwînî be , têde welat bi bobelatên yên ji cenga mirov li hember mirov encam dide dagirtî be, ji berjewendiya wêranî û windabûna rê, ji ber ku sertî li rojhilata navîn bû nimûneyekê ji pêşesazîkirina tundirewî û milhûriyê re.

  Têr nake em bêjin ku hebûna gencêneyên av û petrolî ew sedem in ji hebûna desthilatên milûrî re, lê em dibînin ku ew ji cîgeha dîrokî ji sertî û zorenga olî û ragehî ve ye, ji bilî hebûna gellekî nêzî 55 milyonan e di nav çar dewletan û cîhanê de, ev hemî dihêle ku ew cih bi cengên navxweyî û herêmî ve çalak be , jê yê li kêlek dijî naye parastin û alozî ji hundirê wê ve dibişkivin û li deverên din tên e veguhêztin, deverên ku eynî alozî dikşînin, berhinde gîştpirsîna ya ku li herêma Kurdistana başûr(Îraq) 1 di Êlûna 2017 de gelê Ketelonî 2 dehf dabû ji gîştpirsînê re ji bo serxwebûna xwe ji Ispaniyayê ve wergrin, û giyana netewî li cem Iskutlendiyan û Filamenkan geş kiribû û ji bilî wan ji gelên yên li erdê xwe yên dîrokî dijîn bê ku sabareke dîrokî taybet ji bo wan hebe.

  ————————————

  1- Kurdistana Îraq an herêma Kurdistanê bi Kurdî ,herêmeke Kurdî ye li bakûrê Îraqê dikeve û xwedan fermandariyeke fîdralî ye.

  2- Ketaloniya : navçeyeke lî herî bakûrê rojhilata mîna girava Îbêrî dikeve, rewşa wê ya destûrî nakok e di navbera şanişîna Ispaniya yê a ku wê dibîne navçeyeke xwedî fermandariyeke xweser e hundirê sînorên wê û desthilatiya Ketaloniya yê xwe dibîne mîna desthilatiyeke serbixwe de.

  6- Dîtinekê li Tirkî

  Ne çareserîkirina pirsgirêka Kurdî li bakûrê Kurdistanê ew nîşana binveçûn û bêzariya desthilatên Tirkî ne, yên bi dû hevdû ve derbas bûn, bi hişmendiya mandelekirinê ve girtibûn û bi wê ve bi mafê Kurdî re dan û standinê kirin, û ev yeka ji wan re bû metirsiyeke bi saw ve an şevpesteke hertimî di hizran de derbas dibû.

  Wisa bi wê hişmendiyê ve ew dever derbasî qonaxa demukrasiyê nabe bi hebûna gellekî hijmara wî 20 Milyon e, li ser sabar, wêje û taybetmendiyên xwe di welatê xwe de derbirîn nikare bike, ew welatê yê bibû dîlê hevpeyman û girtinheviyên navdewletî û herêmî, ji ber vê hebûna leşgerîtiyê mîna hişmendiyeke heyî li Tirkiya yê ew mîna xencerekî bi jehr e di pişta demukratiyê de, ne li Tirkî tenê lê li hemî rojhilata navîn.

  Ev dihêle kêşe girs û berdewam şaxdayî be û tiştê divê bête nîşandan ku hewildanên ricîmên totelîter ji bo yekîtiyan di nav xwe de çêbikin ji bo beravêtina çi hewildanekê bi aliyê guhertin û gorîna demukratîk ve, wekî lihevkirina ricîmên Erebî , Tirkî û Farisî di derbarê serkotkirina rabûna Kurdistanî berve azadî û demukrasiyê bi rêya sazkirina rengekî ji rengên demukaratîbûna a nûnertiya wê nimûneya dewleta yekbûyî û ne navendî dike, ew ricîmên serkotker giraniya xwe didan belavkirina kedan û nemankirina wan li her parçeyekî ji perçeyên Kurdistanê ve, li gel wê gorîna Tirkî ji zanistdariya Kemalîstî ve yê hebûna gelên ne Tirk mandele dike pêşî gelê Kurdistanî , ta Islamiyeta Erdoxanî ya eynî rêbazê didomîne, ew mîna nîşaneke nêzik e ji girtina ew dewleta totelîter ta bighe jihevketin û hingemeyê .

  Çi sûd heye ji xwarindina hewaya giştî bi tîjandina rehî ve?, ev yeka piştrast li hember hevjiyanê ye, û bêhtir rê ji lawaziya dewletan û jihevketina wana re vedike, berhinde belavkirina sertiyê û jiyankirina wê ew yek ji sedemên heyî ye ji zêdebûna aloziyên naverokî , rewşenbîrî û deronî ve ji civakên ne diyar ji rewşa xwe ve, li gel wê zanyarên wê derdên rengên dûrbûn û paşguhkirinê dikşînin, li gel wê dîtina aloziyên dewletan ku em mîna pîlaneke derveyî ye ew têkbirina rastiya zanîstî û reşkirina wê ye, ji ber ku ramana bîrdozî ya netewî an ragehî bîngeha xwe ji çand û bermaya pîrozbûna deqa olî ve wergirtibû,lê ev yeka pêdiviya xwe bi xwendineke babetî ve heye ta bête belavkirin, ta xelk bixwîne û lêkolîna rastiyên nehênî bike, lê tengavkirina takekesan û dehfandina wan bi mebest ve li pergalên ramana totelîter , mirov ji henasê xwe dûrxist,jibilî dûrketina ji babetîbûn û şîrovekirina kûr ve , û vexwarina çanda desthilatê û dîtina wê mîna çandeke pîroz pala xwe li ser piştgirteke olî û fermaneke xwedayî dide ,berhinde bêberiya zanînê di nav cemaweran de xuya dibe, roparta desthilata derbiderkirinê pê xweş dihatin û û ji nifşek ta nifşekî re pêman kirin, li gel wê aliya deronî a ji helçûn û hemdegiyê re bi roparta ne hênik re amade dibe, ji ber ku dikare cemawer bi rêve bibe dema bixwaze û wê bike êzing ji şerên desthilatê re, li gel wê bikaranîna Islama siyasî a netewî di siyaseta Erdoxaniya Tirkî de pala xwe dide li ser bicîkirina serkotkirinê li hember Kurdan ta xwestekên wan bi wergirtina azadî û demukratiyê ve bicî nebe, wekî em kedxwariya roparta ragehî li Îranê dibînin û ya netewî li Sûrî û Îraqê, ji ber vê yekê aloziyên naverokî ranawestin bi hebûna ceng û sertiya siyasî û rûkirina cemaweran berve diljêçûnê.

  Girtinheviyên rehî têne nûkirin bi nûbûna roparta rêncbûyî û hajûtandî li ser işkiyê ji bo berdewamkirina desthilatê li ser hesab û xwestekên takekesan di jiyaneke xweş û baş de wek cîhana şarnişîn.

  Ev yek me dehf dide pirsînê li ser kesê berpirs ji girsbûna vê girtinheviyê ve û nûjenkirina wê bi derbasbûna deman bê ku li ser bête rawestandin û çareyekê jêre jidil bête dîtin, lê em timî berjorkirinek û tîjandineke rehî dibînin bi encamê wê ve zêde qeliş û heldêr rûdidin ji rewşa mandelekirin û paşguhkirinê ve, ev yeka tûnêlekî tarî û şaxdayî saz kir, di eywanên desthilat û cemawer de û hewildanên desthilatê ji berdewamiyê re li ser şopa pêşiyên xwe berve avakirina bermaya serkotkirina rêbazbûyî.

  Ev pêdara tundirew li hember serkotkirina tundirew e, mîna rêbazeke sirûştî ye takekes li ser diçin ji bo rabûna xwe û armanckirina rizgariyê li hember zorkariya bê hampa piştrast bikin , li gel wê zanyar bergiriyê li hember dijminê derve û hundir dike, û hewildana berzbûnê bi cil û bergê berger ve ji nirxê zanînê re tevî pêşbirka desthilatê û surişta derketinê û pîrozkirina serok li ser hejmara kesên dixebitin bi hemî dilsozî û pakî ji bo piştgiriya naveroka doza yên pê wê bawer dibin .

  Ew dikevin û radibin û hebûna xwe piştrast dikin mîna komekî zordayî tevî pêkanînên xwe yên şeromk û hindik hundirê tevgerên yên li hember desthilatên milhûr radiwestin, herwiha ew şaneyên razayî ne hundirê cemawerên yên rastî paşguhkirinê tên li ser dirêjî deverên rojhilata navîn û li cihên yên têde sîstema totelîter serwer e.

  Ew çalak dibin li gorî aloziyan, û dibînin ji parastina destketiyan yên sazbûn e bi derbasbûna serdeman ve pêdiviyeke zanyarî qayîm e û dibe bîngeha hevgirtina civakan û hevjiyana wan e bin siha civaka rabûyî yê xuya dibe di dema hingeme û xwînê de ta bikeve cihê civaka qirbûyî yê ji çanda desthilata fermandar û dijber ve mêtibû , herdû jî çanda dûrxistinê kedî dikin û ji roparta netewî a ragehî vedixun.

  Ev yeka diyar dike ji rengên sîstemên serkotker li ser giyanê cemaweran li ser dirêjî deverên rojhilata navîn û welatên yên bi zimanê Erebî diaxivin.

  Ev ricîm bûn mîna pasvan û cîgirekî ji bo parastina paşveçûna ramanî, siyasî û aborî û beşbirekî rewa ji gendeliyê re çax dû çaxekî.

  Li gel wê em rojhilata navîn dibînin bi berzbûna têkoşîna gelê Kurdistanê mîna lêvrêjekê ji cengên navxweyî re, nayên seknandin bi sedema xwestinên kesên sûdwergirtî ên herêmî û navdewletî ve,mayîna wê meydana cengeke bîrdozî di kokên xwe de ji aloziyên herdû cengên cîhanî re vedigerin, yên bîçimên çerxa bîstan nuxumandibûn, li gel wê em bi sonda Eteturkî 1 ve biramin, yên li dora wê şagirtan her sibehê diciviyan, ta bi hevdû re wêna bixwînin:

  ( Ez tirk im, rûmetdar û xebatkar im, nimûneya min parastina bi çûk e û rêzgirtina mezin e, taku ez ji welat û netewa xwe bêhtirî xwe hez bikim, armanca min rabûn û pêşveçûn e, ey Eteturkê gewre, ez sond bi çûna li pêş dixum, li rêya ku te ji me re duz kiribû û vekiribû û pêkanîna armancên yên te ji me re danîbûn, wê hebûna min ji bo wêzimkariya hebûna Tirkiyê de be, çendîn ew şad e yê dibêje ez Tirk im.)

  Bin siha vê nemûnebûna bêgur em hewildan û jimirnebûna desthilatê ji nezanîkirin û bumbekirina civakên xwe dibînin, bi rêya rûtkirina nirxên sirûştî ji naverokên wê ve û guhertina wêna li gorî rastiya wê bêgurbûnê û desteberkirina cemawer ta bibin kerî li dor peykerê yê zordar xwedî dike dizîvirin, guherandina welêt ew deverê dagirbûyî bi derbasbûna qonaxan ve taku bibe meydana girtinheviya bê dawî , mirovan bi baş û ne baş û şad û ne şadê xwe ve têkdibe, berhinde cemawer bi pîrozbûn û alîgirtinan ve dorpêçbûyî ne, ev dibe kelema herî metirsîdar li hember demukratîbûn û xweşiyê, bawerî bi nijadperestiyê ve û belavbûna wê rêya desthilatên milhûr in ji bo têkbirina gelan bi aloziyan ve, taku pûç bimînin û dûrî dema niha û pêşerojê bin.

  ————–

  1- Mustefa Kemal Eteturk: 19.05.1881- 10.11.1938 serokê komara Tirkiyê ye 1923- 1938 , ew dameznerê Tirkiya nûjen e, rêberê tevgera Tirkiya yê niştîman e yê piştî cenga cîhaniya duyem rûda, bi encamê artêşa Yonanîstanê binkeft di cenga Tirkî – Yonanî de 1922, piştî vekişîna hêzên alîgiran ji erdên Tirkî ve Enqere bû paytext, û komara Tirkiya a nûjen hatibû damezrandin, cihnişîna Islamî hatibû têkbirin û zanistdariya dewletê hatibû raghandin, ew zanistarî û netewperest bû, siyaset û tewriyên wî bi navê Kemalîzmê hat e naskirin.

  Bi vî rengî civak nikarin bi hevdû re bijîn ji ber ku nirxên nijadperestî a desthilatê bi derbasbûna dîrokê bûn olekî pîroz û mebesta min bi gelên dirindî ew nijadên fermandar in yên bibûn riwê rastîn ji Rojhilata navîn re, desthilatên dîrokî gerentî dabûn ku cemaweran bikin êzing ji cengên navxweyî re berdewam şaxdayî dibin ji bo ew koçberî û babidestî ji nirxên zanîn û şaristaniyê ve diyar bikin , ên zanyaran ji kevin ve wek mizgînî dabûn.

  Ev dûrgeşteke ne hemta ye di navbera gellekî naxwaze neman û winda be û desthilateke rehî xwe dike her tiştî, li erdnîgariyeke bi xwîn, işkî, guhertina demugrafîk û weşandina tirsê xwe berfireh kiribû, herwiha artêşkirina bijardeyên barketî mîna parizvanê gundan li hember bijardeya ya ji bo azadiyê û rakirina milhûriya civakî şer dike, û di rewşên jiyana işk de hinirên takekesan belawela dibin û civak jihevdikeve, berhinde dewleta totelîter sûdê ji hebûna paşguhkirin, serkotkirin û azarkirinê dibîne ji berjewendiya rabûna berxweran ji kesên xwedî erd ve li gundewarên Kurdistana bakûr, desthilata leşgerî seweriya xwe li ser movikên jiyanê li Tirkî û Kurdistanê danîbû, têkoşîna zanyaran ya zehmet li gorî rehniya van rikberiyan hêmin nabe di warê siyasî yan leşgerî de bi rêya lêketinê bi dadgehên soraxvana kemalîzmî ya tundirew ve, li gel wê em zanyarê Tirk Ismaîl Bêşekcî 1 bînin ziman ê di sala 1971 de hatibû binçavkirin ji ber ku bindestiya Kurdistanê şermezar kiribû .

  Herwiha zanyarê Kurdistanî Yeşar Kemal 1 ê kiryarên desthilata Kemalî dermafê Kurdistaniyan mehnegirtibû li gel wê di Adara sala 1996 de hatibû dadgehkirin, û bi encamê ve ketibû zîndanê û di vê derbarê de gotibû: ( Di vî welatî de ne demukratîbûn û ne yase heye.) herwiha bûyera zîndankirina berlementera Kurdistanî Leyla Zana ji ber ku sonda xwe ya zagonî bi herdû zimanan Tirkî û Kurdî gotibû, em ev lêketina sert di navbera parastvanên leşgerîbûna a nijadperestiya Tirkî ve bergekirî li hember çi kesekî Kurd bi armanca jêbirin û pişaftinê nasnameyê û tunekirina nîşanên cidabûna pêkhateyan li Kurdistan û Tirkî , ji ber ku koçberiya xweser ne babeteke bi takekes û cîhanên wî ya taybet ve tenê girêdayî ye, lê ew zorenga li ser erdnîgariyê nîşanên penaberiyê di navbera takekesan de nîgar dike, wana dixe di xelekên girtinheviyê de.

  Siyaseta erda sotî ya ku dewleta Tirk birêve biribû bi sotina gundan û bumbebarankirina wana mîna ziwakirina deryayê ji bo qedandina masiyan.

  ————————-

  1- Kesayetên Tirkî yên piştgiriya kêşeya Kurdî kirin, xebatker û Ekadîmisyen Ismail Bêşekcî di sala 1939- 1961 de, lêkolîneke meydanî li ser zimanê Kurdan û dîroka wan kiribû.

  Masî ew xelkê wê erdê ne û şoreşgerên wê ne, ji ber vê tîbûn, birçîbûn û mirin kona xwe li Kurdistana bakûr vegirt , ji bo kuştina masiyan, wêrankirina naveroka binî ya Kurdistanê, taku di perîşaniyeke dijwar de bimîne, ligel kêmaniyeke diyar ji guzarîkirinan ve, herwiha dewlet bermayên dîrokî (Hesekêf) 2 wek nimûne wêrankiribû, ji bo têkbirina ked û destketiyên zanyarên pêşî yên li Mezopotamiyayê jiyabûn.

  Cenga ji bo azadiyê nasekine, seyrana hewildanê ji bo jiyaneke baştir bi metirsiyên bi ziyan ve û zehmetiyên girs ve girêdayî ye, nexasim ku girtinheviyên xwînî pêvajoka takekesan bi aliyê jiyaneke baştir ve zehmet û nepenî dike, û nasîna henas ne tiştekî hêsan e bin siha hebûna sedemên rehetî û xweşiyê, lê ew ezmûn di çarçoveya girêktirîn rewş de pêktê , herwiha çêdibe naskirina xwesera takekesî ji nêzik ve bi rêya lêketina wê bi kelem û talîzokan ve, li gel wê Cêrmî Bintam 3 di xweşî û êş de dibîne mîna du rûdaneke babetî, lê Markîz Dî Sad 4 dibîne ku êş xwedan rewişt e, çaxa mirov rewşa ewlehî û saxlemiya tebatî winda dike, li rê ne digere ji bo pê sersaxiya xwe bike.

  Em li vir dibînin dermanê koçberîbûnê di rûbirûbûna giştî de ye ji desthilata serkotker re û lawaziya berzbûyî di jiyaneke bi tirsê ve girêdayî.

  ——————

  1- Kemal Sadiq Çûkcelî (Çûkcelî ji rengê Hêşinê Ezmanî ye) ew romannivîsekî Kurd e nivîskar û çîroknivîs e, ronbûn di sala 1923 de, ew yekemîn nivîskarekî Kurd e ji bo xelata Nûbil di wêjeyê de hatibû hilbijartin, di 28 Sibatê sala 2015 de koça xwe kiribû.

  2- Bajarê Hesekêfê yek ji kevintirîn bajarên cîhanê ye, dîroka wî vedigere nêzikî 12 hezar sal.

  3- Cêrmî Bintam: di navbera 15 Sibatê 1748 û 6 Hizêranê 1832 de jiyabû, ew zanistvanê zagonê ye û bîrnasekî Ingilîzî ye û çaksazekî yasayî û civakî ye.

  4- Donata Elfûns Firanswa Dî Sad ( 2 Hizêran 1740- 2 Berçele 1814) şoreşgerekî Ferensî ye her wiha romannivîs e.

  أوت 4, 2023

  غير مصنف

• Medyaya netewî û reşkirina henas- Rêber Hebûn

  

  Medyaya netewî û reşkirina henas
  Rêber Hebûn

  Derxistina reşepêşkirina deronî vexwendin e ji gunehê re ,li gel wê ragihandin dixebite di lîstina hartirîn rolên xwe de ji guhertina çêjdarê û mijûlkirina xelkê ji kêşeyên xwe yên rastîn ve û mijûlkirina wê bi tiştên bênirx ve, ne tenê wisa lê korkirina wê bi rêya islama siyasî ve wekî ku niha pê tê lîstin, li gel wê em palderên hêviyê di guhertinê de dibînin ji kesên ku çek dirajin, li çiyan bûn e niştecî taku ji devberjêrên wê yên asê barûyên ji bo rûbirûbûnê saz bikin, bê guman herdû aliyên zorengê di girtinheviyê xwe de pirsgirêkên desthilatî û kêşeyên mîna hev radikin, nêzik hevdû dibin bi qasî kanîbûna wan ku cemawer bi şêweyên pirhijmar ve qezenc bikin.

  Em nimûneya generalê Tirk yê bi sertiyê ve kovanbûyî di eynî demê de bi darbestên leşgeran zêde bandorbûyî xwe diyar dike, lêbelê ev bandorbûn tenê li pêş kamêreyê ye ta bigrî û hêsiran bi xemgînî birjîne, tenê xweziyê ew general ku di bilindtir pile de bimîne û serçûna wî bê hewildanekê ji bo rawestandina cenga bê encam tenê zêdekirina neman û kuştinê ,ji ber ku berjewendiyên tofî a desthilatî serê kêşeyê di hebûna milurî û gendeliyê de ye ta wekî xwe bimîne , li ser binema hebûna desthilatî û rî sipîbûnê li ser hesabê hebûna nefretê di nav civakan de, ne tirk bi azadiya kurd qayil dibe û ne jî kurd dikare çavê xwe bigre ji tewan û cefayên ku ji destê tirk ve dibîne, mebesta min di vir de ew ricîma desthilatî ye ligel alîgir û kirêgirtiyên xwe yên mîna alavên vejînkirina nefret û kînan ta demek e dirêj têne bikaranîn,berhinde ji bo dîtina çareyekê ji kêşeya demukratî û azadiyan berdewam tê paşxistin, û ji bo xwestekên cemawer û rêxistinên wan jî li ser tê zîvirîn, soz dimînin ji reweştên wê desthilatê ta berdewam bimîne.

  Ew sozên hilbijartinê yên fereh û dema dighên desthilatê li ber bayê diçin, bê ku guhertinên bi çûk jî di kirdeyê dewletê de beranberî gelên xwe bête pêkbînin, lê bermayê sitemkarî û pişaftinê naye guhertin ji ber ku ji dewleta Tirk û Îranî re bûye baweriyek, di nav herdû naverokên roparta xwe de alîyekî nijadî û ragehî radikin, li pêş rewşa xapandina ragihandî em hêvotina gel li hember hevdû tiştekî hêsan dibînin beranberî şiyarkirin û vexwendina wî ji bo rûbirûbûna milhurî û kesên wê.

  Em dikarin li sirûşta girtinheviyê di nav du hêzan de meyze bikin: a pêşî hewil dide serwerî û nemanê bike û a din hewil dide bergirî û berxwedaniyê bike û nasnameya xwe yê bindest piştrast bike, û dibe ew rûbirûbûn hêzên heyî neçar bike ku her çaxekî li xwe vegerin ligel wan hêzên ku hewil didin hebûna xwe cîgir bikin û sûdê ji cengên nemanê bibînin, ji bo xwestekên xwe di navçeyê de di demeke dûr de bidestbixin .

  Ev ne tenê ji van ricîman re dibe metirsî lêbelê wan dihêle ku cengên qirkirinê berdewam bikin bê ku guhê xwe bidin van gelan û jiyana wanî hevbeş bi hevdû re, berhinde netewên lawaz ji yê bi hêz ve cuda dibin dema bi hêviyê kor ve tên e girêdan û dibe pêşbirka netewên desthilatdar a bi felaket ve ji bo lêgerînê ji hebûna wê ya faşî re bin siha derxistina hêza xwe yê bê rewişt ta li ser dirindî ,ezezî û nijadperestiya xwe bimîne.

  Dîroka dagirtî dirama di xwînê de ji serî ta binî ve niqûm dibe, û ev yeka ji kiryarên tîbûnê ji xwîn û çavkariyê re ji bo guhertina neqşeyan û derbiderkirina belengazan, dûrxistkirina wan ji cîgehên wana ve, ev yeka li ser zanyaran sepa dike ku li hember ev rûtkirina har ji wijdan re rawestin ji ber ku wijdan bi çarenivîsê ve girêdayî ye, yekbûna wijdana zanyarî li cem xwedî raberî û bîraweriyan û yên li hember terora dewletî an rêxistinî radiwestin pêdiviyeke girîng e li hember pişaftin, dûrkarî û sertiya a desthilatên dirindî li rojhilata navîn sepa dike, em îro cîhanê dibînin mîna gundekî derdan dikşîne ji kesên yên ji kirdeyê xêrê ve bêkar in li hember tofekî bi zehmetî jidayik dibin ji nav tehtan ve hêdîka mezin dibin, ji ber vê yekê em zoreng berve baştirînê dibînin ew tiştê ku hizrên berketiyan dadigre, bi pêwîstiya alîbirina giraniyê bi aliyê başkirina têgihiştina jiyanê û serkeftina maf,xêr û bedewbûnê.

  Ji ber ku ceng rewşa têkçûnê derbirîn dike ,mirovê serkotker li jiyanê di nav sirûş, mirov û jîndaran de belav dike.

  Berzkirina wêraniyê û hewildana dûrketinê ji wê piştrastkirineke ji surişta heyînê ê ku jîndar ji bo parastina ewlehiya xwe dihilîne, li hember êrîşên serkotkirin û celewkirinê yên jiyana gelekan dixistibûn e metirsiyê.

  Ajotin li ser diljêçûnê û xuyanîkirina wê mîna kirdeyekê di mirov de, ji sirûşiyeke suriştî bi rêk û pêk ve derdikeve ,ew kar dibe çandeke binyadkirî, ew desthilata dûrkar jehrê wê davêje ji bo bi rêya wê cengên navxweyî jiyana gelek kesên hejar têkbibin , li gel wê belavkirina wê di bingeha xwe de nûnertiya aloziya desthilatê dike û dikeve di movik û giyanê saziyên ragihandin û fêrkirinê , û tê çandin di derbarê perwerdê û rewşenbîriyê de û ev yeka civak dihêle li ber ketinê be, ji ber ku teqîn têde misoger e û timî dighe asta xwe yî herî bilind de hetanî ku bi hêdîka ev yeka pêkwere, bi derbasbûna demê ve tirs di xwe de dibe di hundirê takekesê tirsok de mîna nefretekê ye û bi demê re mezin dibe ta bi wêrekî bête derbaskirin.

  Derbaskirina berhema tirsê tê piştî tîjandineke mezin, bê guman cemawer bi kirdeyê tirsê ve wekî ku çawa bi roparta diljêçûnê bi herdûkan bandor dibin, û timî desthilata comî xwe digerîne bi qateke cemawerî çekdar bi peran tê kirîn, armanca wê serkotkirina bijardeyên barketî yên derdê zorkarî û koletiyê dikşînin, rêya xwînê ji ajotina desthilatê ji civakê re ye, ev yeka dihêle naverok têkbiçe û sazî jihevkevin, û welat parçe bibin û bibin firtik, û ev yeka dikeve bi dawî ji berjewendiya hêzên berpirs li ser wêraniya dewletan û pêşesazîkirina aloziyan.

  Bê guman ku çi ricîma desthilatekê li ser diljêçûneke rehî an ragehî hatiye damezrandin, civak û desthilatê dibe berve wêranî û parçekirinê, li gel wê aloziyên mezin dibişkivin ji ew vaca wêranker ve û hingeme tê duristkirin û vegerandina jiyanê ji rewşek nîv baş ta rewşa destpêkî û dirindîtiya mirovî.

  Lîstina bi laş ve û sotina wê bi mebest ve encamekî ji encamên wê diljêçûna rêbazbûyî dibînin yê desthilata Tirkî saz dikir dema xwe kiribû dirindeyekî girs diranê xwe dixe di civakê hemî de, û pir car kesên hajnemayî buhayekî giran didin ji vê diljêçûnê bi giştî ve, ev tundî yê xuristiya aştiyan e di mirovan de jê nefret dike û rewanê desthilata serwer serdest dike, yê sertî jêre hebûneke herdem misoger dike, bin siha gerdûnekî dagirtî girtinhevî, lawaz têde paşde dimîne û neman dibe û serkeftin têde ji kesê serkotker e, ji ber ku fêrî pêgirtina bi tewriya hêz û bizdankirina giştî û hertimî bûy e.

  Desthilat li vir xwe vediguhêzîne ji weşankirina hêza xwe ta anîberkirina diljêçûnê û çandina wê di refên civakan de,bi rêya gewrekirina serweriya rehî û kirina wî li jorî nijadên din, dema nijadên ne desthilat netivîbûyî û şikesî dimînin, ji diyarbûnê ditirsin, ji wê dûr dibin ji ber dibînin ku ew sedemeke ji hatina bobelat û felaketan ve.

  Ev nerîna kesê bi hêz ve ye li kesê ku jê lawaztir e, ew ne hêjayî jiyanê ye heta ku lawaz û pûç bimîne, ne hêjayî jiyana baştir e, li gel wê gelên lawaz ewê neman dibin û dîrok wan dadiqurtîne li pêş tundî û sertiya gelên dirindî, li vir em gelan ji hevdû cuda dikin: du cure li pêş me hene lawaz û dirindî, a lawaz xweşî û aramî û bedewbûna cîgehê wî hîştibû bibe pariyek e xweş di nav lepê bijardeyê dirindî de yê ku li jiyana xweşî digere û ji beyar û çolên xwe yê xizan bazdabû, ji ber ku têde jiyan nabe û pêdiviyên bîngehîn têde nayên dîtin, taybetmendiyên xwe yên dirindî jê naçin eger çiqasî li erdeke zengîn bijî lê serweriya xwe berfirehtir dike, lêbelê dirindîtî jê re dibe taybetiyeke bîngehîn ji xusletên wê re.

  Ew bikartîne ji bo desthilata xwe pê biparêze û lingê xwe bi derbasbûna serdeman bicî bike, ji ber ku tundî û diljêçûnê ji xwe re mîna destikekê dibîne li hember gelên yê ew erdê wan dagirkirî ye, pêre dighe astekê ku pişaftina xwe ji civakan re qayimtir bike ji ziman , reweşt û kiryarên wê bi rêya kirîna xelkê bi pereyan an belavkirina tirsê û sertiyê, bê guman sîstema desthilata Tirkî, Îranî û Basiya Erebî taybetiyên xwe yên dirindî parastibûn bi cîgirkirina diljêçûnê û anîberkirina wê ta demek e ne diyar, û dima diljêçûn ji van desthilatan re mîna reweştekê û êzingeke baş ji heyîna wê re sûd girtin ji van sînoran û dûrbûnê civakî yên bi xwe nakokiyan kûrtir kirin li gel vekirina rêyan berve aloziyan û cengên hundirîn û ev yeka cemaweran jihevxistibûn, ev bûn jî nîşanên jihevketin û parçekirinê, roparta diljêçûnê dewletê dibe hilweşînê,bin siha serweriya hêz û tunebûna dadmendiyê.

  Ev yeka bijardeyên bindest dehf dide ku mafên xwe bixwazin, serî hildin û ev yeka jiyanê dike di talîzokeke tevderbasbûyî de, ji ber bijardeya ronakbîr wê nikaribe çi çare pêşkêş bike ji ber ku rastî gefxwarin û qirkirinê an surgûnkirinê tê, ev yeka desthilatên faşî dehf dide bi dîtina qateke rewşenbîrî bi wê ve girêdayî, dikare roparta wê bi rengekî nerm weşan bike, ji bo kedîkirina cemawer bi rêya pere û karbidestkirinê ,an bi rêya tundî û serkotkirinê, ev yeka çênabe dûrî hevkariyeke bi giştî ve di navbera dewletên herêmî de bi rêya devgirtina civakên xwe ve û zêdekirina nezanîkirinê û dorpêçkirina wê bi gelek şêweyan ve, çendîn lihevhatinên navdewletî hewildabûn ku jiyana serkotkirinê di civakê de tebitî bihêlin, dema ew hevkarî di nav xwe de bête kirin ji bona parastina berjewendiyên aborî û stiratîcî, û çi vebûn durist nabe bin siha wê destêkelkirin û têgihiştinê û hewildana ku mirov bindest bimîne, wisa em Tirkiyê dibînin serkotkirina gelan pêktîne li pêş çavên dewletên yên ku li gel wê têkiliyên aborî û leşgerî hene, wekî ku çawa Erebistana Siûdî û Îranê dike, dîtina tevgereke cemawerî serkeftî û berhemdar zehmet dibe, eger berjewendiyên van dewletan ji hevdû dûr nekevin, dema nakokî di nav dewletên herêmî de derdikevin dîtina deriyên serkêşiyê hêsantir dibe, û gel di wê demê de dikare sûdê ji van nankokiyên navdewletî bibîne.

  Ceng ji encamê vê fişara komeserhevbûyî ye, ew xuyabûneke ji çend kînên mirovî yên bi dijwariyê serkotkirin û devgirtinê ve mezin dibin, ew peymana reşepêşkirî di navbera fermandar û fermanber de û genîbûna pêkhatina civakî û gendeliya wê bi naveroka xwe ve li qonaxên zorbaziya mirovî û demên çavkariya desthilatê û hovîtiya wê vedigere , venêrtineke hûrbînî ye ji derdê mirovê Kurdistanî li ser erdnîgariya welatê wî ya berebûyî, tevî setemkêşiyên civakî yên çendane û ew zinatkariya bi rêk û pêk ve, em hêviyê dibînin di henasên şerkeran yên bi erkên xwe radibin ji diyarkirina bergirî û rûbirûbûnê li rex wê dirindîtiya pêkhatî ve.

  Miqatebûna ricîman li ser nezaniyê û rebenîkirina cemaweran ew ji bo amadekirina wan ta bimînin nakok, ev tişt hîşt cemawer bi desthilatê re tundiyê bikin û di xalên hevbeş de nêzî hevdû bin, ta bi hevdû re dijêçûnê bê encam pêkbînin û ev yeka dikeve di berjewendiya desthilata serkotker de û destketiyên wêna yê bijardî, herwiha hîştina cemawer ji bo bibin êzing ji paradana jimaran dihêle rêjeya xelkê dakeve berve jêr li ser jimara çûna hatinên sirûştî û gencêneyan bi destên tofên yên aborî û diravê serdest kirin e, em dikarin bibêjin ku mirovahî rastî zorengeke kûr tê êzinga xwe ew komên ewle ne, neçar dimîne ku bergiriyê li ser xwe bike bi alavên asan, wê nikaribe wê hest bike bi metirsiyê ve, ji ber ku zorenga ji bo malgirtina hatinên avî û petrolî ew gêrînga kirdeyî ye ji kêşeya tundirewiya netewî, ragehî û olî re.

  Girêdana diljêçûna nijadî ji milletên lawaz re qayîm û hevgirtî ye ji ber dîrok kesê bindest xistî ye di vê rewşê de û koşyarên cengê berdikevin ku gîhiştina li gencêneyan ji dergeha gurvedana girtinheviyên tund ve derbas dibe bi herdû baskên wê yên netewî û ragehî ve li hemî rojhilata navîn û bi vî awayî cemawer bê agahî an bi bîrawerî ve buhayên vê cenga dijwar didin, berhinde cemawer li hember hevdû vala şer dikin, ji bo para westandina xwe wergrin .

  Ew hêzên yên hewil didin serweriyê bikin û nerîna giştî birêve bibin ,lê pênûsa afrênerî hewil dide mirov vegerîne hizra ronakbîr dûrî holên koçberî û nemanê û li ser rehniya vê yekê azadperweran bi têgehên sirûştî şa dibin wana vedigerîne zelaliyê û evîna erd , ziman û taybetmendiyên jîndarî yên navika civaka sirûştî dayîkî saz kirin, ev yeka jî dibû bersivekî işk li ser civaka bavanî, li vir em zoreng dibînin ku şaxdayî dibe û aliyên girîng ji têgihiştina me yê kevinşopî ji zorengê re derbas kiribû, ji deriyê ku ew zoreng Kurdî Tirkî ye , an Kurdî Erebî ye an Kurdî Farisî ye , lê zoreng tê têgihiştin wek ku zorengekî dîrokî be di navbera du hêzan de, yek jê dixwaze bi rêya milhuriyê û setimandina demukratiya jîndarî bimîne û a din hêzeke bi pêkanînên xwe yên sînordar ve bergiriyê li ser xwe dike, û timî derdê pepûkiya bextê xwe û zehmetiya têkoşînê dikşîne, lê berdewam hebûna xwe berz dike li ser sabara xwe yê dîrokî Kurdistan, li cîhaneke bi tora xapandin,lîstok û pîlexwariyê ve dorpêçkirî.

  Xewin diyar dibe mîna alavekî tebitî di bîr û henasên cemaweran de yên bi hevgarî giranbûyî ne bi encamê lîstoka dewletên yên Kurdistanê ligel xwe parve kirin, ew hîştibûn xewina Kurdistanî bi sanc û ezmûnên zehmet ve derbas bibin, li ser sehneya bûyeran ,dewletan erdnîgariyeke bi pepûkiyê û paşveçûna partîtiyê ve bindest parve dikin, li gel genîbûna xebata rêxistinên Kurdî yên di nav xwe de millet kirin mîna komên lawaz, û li ser xwe dabeş kirin, revebirên van rêxistinan xwe kirin mîna melle û alîgirên wê bûn jêre hînckar ango Mirîd.

  Berhinde pêvajoya jêbirina pîrozbûnê û jinavbirina wê zehmet bûye ,metirsiyên mezin tîne rojevê bin siha meraqa desthilatan bi cîgirkirina wê ve ta ciyawazîtiyên xwe biparêzin , ji ber ku hebûna pîrozî û binyadkirina wê di çanda civakê de soz dide bi cengên nû ve û komên leşgerî êzingên wê kesên ne gihayî, yên bi xwediyên rêxistinên bapîrî ve dorpêçkirî ne ewên girêdayî bi desthilatên milhûr ve, li gel wê em Siûdî, Qeter û Tirkî dibînin mîna nimûneyên herêmî ne piştgir in ji van rêxistinan yên jêre hebûneke dem dirêj pêktînin û kanîbûneke mezintir ji pûçkirina tevgera civakan û kirtankirina wan di warê hişmendî de, ji bo mirandina hestê demukrasiyê li cem wan, ji berjewendiya berzbûna faşîzmê û tundirewiya olî, lê rola ronakbîriyê û hişiyarkirinê dima şermok di hemî derbaran de û nikare nifşan dûrî xefkên desthilatên bavanî bike yên di bernameyên karê xwe de bêrêzî li azadî, demukratî û rabûna mafên mirovan bi diyarbûnên wê yên mezin û giştî dikin.

  Girsbûna aloziya nasname û hatinrêzê û berzbûna pirsgirêkên çendane ew ji encamên van siyasetên desthilatî yên civakan parç kiribûn û hîştibûn winda û jihevketî bimînin, bi vî rengî deverên sertiyê zêde dibûn di astekê de naye heytebûkirin, û ev yeka jiyanê têkçûyî û jihevketî hîşt, û bi aliyê hingeme û hilweşandinê ve bir .

  Ev rewş li banî biser avê diket hertimî û bi civakên barketî ve dilîze bi derbasbûna qonaxên felekê ve , wisa em dibînin parçekirin hestên nefret, bêzarî û diljêçûnê berz dike yên di nav takekesan de gurtir dibe û wan dihêlin ku bingehên genî û dijhev saz bikin bi awayekî bi lez ve, û nikarin li hember desthilata faşîzim bibin xwedî hêzekê, berhinde ew hevciviya bi tenê û geverî yê taybetiyên diyar jê kêm dibe ku ji sîstema desthilatî ve bi rêya wê cuda dibe, û rolên cemaweran parçebûyî dimînin bin siha wê pêşbirka hişk ji berhemkirina milhûriyên çendane, barê derketinên wê herdû aliyên girtinheviyê parve dikin.

  Hel û mercên cengên bi çûk yên çekdarên li çiyê pala xwe didinê pir zor û zehmet in, lêbelê ew ceng berdewam e, û dikare bêşkiran di terxên ezmûnê de pêkbîne yê ew dikin palpişt di belavkirina tirs û bizdanê de, berhinde tunebûna hevtayiyê di navbera herdû aliyê zorengê pêdivî dike ew şêwe ji rûbirûbûnê ve, bi heman demê ve girtinhevî êşeke mirov nikare sînor jêre deyne , di rewşên ku desthilat cemaweran desteser dike bi rêya tirs û gefxwarina bi kuştinê ve, lê ew ceng dibe tek rêyekê ji vekirina deriyên zengarî yên girtî ji bo aştiya dûr, tevî sirûştiya rewşa Kurdistanî û parçebûna wê li bakûrê Kurdistanê lê rêya herî tebitî di wê beraberê tevgirêk de li wir ew berdewamkirina bergirî û berxwedaniyê ye, û nedana bihinberdanekî ji desthilata faşîzm re ta dadmendiya pirsgirêkê têknede, bê guman ku ji vê çareyê re wê encam û guhertin li ser qonaxên tevgerê rûbidin li gorî guhertinên navçeyê bi giştî .

  Rabûnên diljêçûn û nefretê di hundirê civakên tîjandî de peyda dibin têde pîvanên jiyana beşdarbûyî hene , herwiha dijêçûn jiyaneke li ser bêdadî û gendeliyê qayim kiribû, hewayên demukratiya naverokî têde kême,ev yeka hîştibû jiyaneke metirsîdar dagirtî berçavkirin û rewşên awerte saz bibe,ji bilî yên ku pariyê xwe ji gendelî û genîbûnê dixun, ji ber ew rêberên movikên van saziyan in û belavkerê sertiya civakî ne bi rêya pêgirtina wan bi bermaya ramana gelemperatî ve û çavkaniyên wê yên yekem, ji ber ku fermandariya nijadî civakan hîştibû di metirsiyekê de bin, zoreng ji bo dehfandina zorkariyên yên rengên xwe çendane bûn , û tê duristkirin bi armanca qirkirina siyasî û rewşenbîrî ji gellekî sax re û naxwaze bê jinavbirin, timî di rûbirûbûna pişaftinê de ye bi derbasbûna rikberiyan û cureyên fişaran, û dibe ku nimûneya cenga partîzaniyê derbirîneke ji rastiya xwestina azadî û serxwebûnê be tevî pêkanînên hindik û belavbûna hêzan li ser dirêjî welatê parçekirî.

  جويلية 25, 2023

  غير مصنف

• zanyar li bakûrê Kurdistanê- Rêber Hebûn

  

  

  Zanyar li Kurdistana bakûr

  *Rêber Hebûn

  1-Pêşgeh

  Em ceng dewsa vegerandina nasnameyê ji destekî êrîşker dibînin, hewil dide wê nasnamê têkbibe.

  Biyardayîna rûbirûbûnê mîna çareyekî misoger e û vê yekê rewşa hovîtîbûna neteweyatiyê ji aliyê bijardeyê fermandar ve sepandibû, mîna hewildanekê ji jinavbirina taybetmendiyên netewan û êrîşkirina li ser bermayê wê yên zanyarî û girêdana wan bi erdê xwe re, naxwe parastina hebûnê ew mîna bersivekê ye ji banga xurista hevseng di me de,û bergiriya li hember rewşa gurbûna desthilatî li ser zanyaran sepa dike erka ezberkirina destketiyên xwe ji neman û windabûnê ve, û erka wan gelên saxlem ku bermayê mirovê hişmend bi rêya çanda rûbirûbûnê biparêzin, û bergiriyê li hember biveya helandinê di nav ricîmên totalîter de yên berdewam dixebitin ji bo çêkirina cengên navxweyî û afirandina awante û aloziyan di nav gelan de, û dehfandina wan ji pevçûnên vala bi encamê wê zêdetir rewşên jihevxistina civakî û malbatî rûdabûn, berhinde girêdana bi kokan ji bo di malzaroka çanda serdest de newin pişaftin ew bi xwe di rastiya xwe de nûnertiya pergalekî ji pergalên ezberkirina pêkanînên zanyarî dike, û di sirûşta xwe de wateya şoreşekî zanyarî dide, rabûnekê hewil dide bi naverokên zikmakî pêş bikeve ji bo mirov û tiştê girêdayî bi hezkirina erd û ziman ji aliyê axaftina bi wê û şehnazaiya bi wê erdnîgariya yên gelek komên mirovî li ser heman cudabûn û pir bijardeyên wê dicivîne, bê ku hewildanek hebe bên e tunekirin, bi rêya dehfandina wan ji pevçûnên bê sûd ve, tenê ew tişt bîngeha rewanî û naverokî lawaz dike, û peywendiyên hatinrêzê di nav wan de têkdibe, ji ber ku dema bizdan û fişar di nav gel de belav bibe em dibînên ku çareyên jiyanê bêhtir zehmet dibin û tirs hewayên henasê digre û herwiha kesayeta tirsnak dikev xefka desthilatdar yê zêde sert û sermezin dibe bi zêdebûna kesên bizdayî an yên bidûketî ji bo pêşkêşkirina alîgirtiya xwe yê ji yekalî ve, jibîr dikin girsbûna tewanan yê ku ew desthilat pêkanî bû, herwiha ew tîjandina bêdeng berdewam dibe ta bibe navnîşana wê qonaxê, û civakên tirsê hêdî hêdî ji qonaxa lawazî û tirsê ta qonaxa şikênandina bizdan û hêzê li hember terora dewletî tên e veguhêztin.

  2- civak û terora dewletî

  civakên tirsok nikarin xwe ji nezanîbûnê qut bikin û ev yeka wan berve xizanî û paşketinê dibe, û sertiya terora dewletî li ser cemaweran xelkê dûrî dema niha dixe û wan dihêle ku di tenahiyê de bin û ji jiyan û cîhana sivîl û guhertinên girs yên rewşê bi lez diguhêrin dûrbikeve, û di rewşên zorengê de ti pêngaveke xuristî di jiyana civakan de pêknaye,berhinde desthilata netewî ya nijadperest bi lepê xwe yê hisinî movikên jiyanê digre, li gel wê em cîgehên herî sert dibînin mîna qurbanekî bi rêya bazirganî bi ol an windakirina hiş bi rêya wî, û ew cîgeh rastî paşguhkirina rajeyî û hînkerî tên û ji lepê dezgehên salixgerî derd dikşînin, yên takekesên wêna kirin sîxor dijî hevdû, berhinde hemû tişt têkdiçe bin siha gurkirina girtinheviyê, û felsefa najî bin siha komên yên rastî gefxwarinê tên , hêz , ewlehî û jiyana xwe têkdiçe bi rêya binçavkirina desthilatê ji wê re ji ber ku ew gel dijî nasnameya xwe ne û mîna metirsiyekê ji xwe re dibîne.

  Armanckirina guhertin û guherîna demukratîk bi rêya sepandina hêzeke mîtafîzîqî bi têgehên olî ve têkel dibe civak bi wê ve tê dorpêçkirin ,helbet raman û felsefe ew ji takekesê wêrek ve nêziktir e û bi heman rewşê kesê bi saw û bizdanê ve dûrpêçkirî wê nikaribe felsefe û vaca guhertinê têbighe tenê dema tirsê tê puçkirin û qulên wê tên e girtin, berhinde ol li cem tirsok pêwîstiyeke, û desthilatdar dizane ku ol pêdivî ye ji bo kuntirolkirina cemaweran ta bibin destikekê ji bo pêkanîna armancên wanî dûr, û bi vê vacê yê bi rêya wê civaka Kurdistanî li Kurdistana bakûr hatibû hişbirkirin, naveroka ramana faşî binyad bû , ew ramanê yê hemî netewên ne Tirk dibîne Tirk bi rêya sepandina ziman li ser wêna û pêdîvîkirina wê bi vê yekê bi cudahiya awayên neçarkirinê.

  Tundrewiya netewî bend û baskên xwe yên giran li ser milê pêkhateyên ne tirk danîbû, û hîştibû berve pişaftina giştî an qirkirinê bi heman rengên xwe biçe an wê hîştibû berve çiyê ve here, bi berxwedanî û bergiriyê di rû vê harbûna yê qet nehatibû naskirin, û ev dikeve di warê avakirina kokelê nefretê di nav civakan de di demeke dirêj de, ev kokel ricîmên sitemkar yên faşizm dehf dide xirênê û hingemeya mezin û dihêle bibe derxistkerên giştî ji şerên navxweyî û aloziyên aborî re , berhinde desthilat rolekê mezin dilîze bi têkbirina nirxên rewiştî di nav gelên xwe de, û ji tirsê hestbûna bi windabûn û koçberiyê derdikeve û ketina di nav sûdgirtîbûn, kedxwarî û malgirtinê de bêhtir û bêhtir, û tenê emê sawa pepûkiyê bibînin yê ku belav dibe li ser kesên yên dibin nêçîrên hêsan di destê çeteyê gendelî, firoşgeh û hilweşandinê de û ev yeka dibe nîşanên wêranbûna ricîma dewletî ya netewî yê ku hevdû dixun û bi demê ve tên e roxandin.

  Wisa em dibînin ku başî di siyasteta nijadperest de nîne ji ber ku bi karên dirindî radibe di dermafê zaroktî û mirovan de bi giştî, berhinde em ceng dibînin ku pêktê bin bihaneyên baş peywendiya xwe bi kiryarê pêkhatî li ser erdê nîne , li gel wê hezkirina erd û baweriya bi xwedê bikartînin ji bo ku niyazên xwe yên rastîn aşkere bikin, bi binaxkirina xweda û welêt bi hevdû re û rakirina wê bi darbesta çavkariyê li gora wê yê dawî.

  Berhinde em timî zordarî dibînin derbirîneke li ser rewanê ezeziya komî yê ew ji navdariya bijardeyên desthilatê ne di rêvebirina kerî berve pîlanên xwe yên herî zîrek, û nêzik em cemaweran dibînin bi alavên desthilatê ve dilivin û bi hûrbînî şîretên wê yên dagirtî baweriya kor pêktînin û radestbûna ji desthilata heyî ku ew mîna xwestekeke narvînî û xwedayî ye çênabe mirov li hember wê raweste, beranberî tofekî tolhildar xwe dide bi aliyê dejberê wê desthilatê û ew jî bi awayê xwe kerî bi rêve dibe,û ev yeka ne rasthatineke , lê tevderbasbûneke naverokî ye ji sirûştiya herdû ropartan yên ji bîngehekê dertên û ew pêşbirka li ser malgirtin û serdestbûnê bi rêya roparta xwedayî a nêrîtî yê ku di paşûla xwe de gurzekî ji pîlan û lîstokan rahijtî ye ji bo dehfandina cemaweran li hingemeya xwe yê naverokî , berhinde şerê takekesîbûnê û nirxên wê yên rewiştî ew ji karên wan desthilatên netewî û olî ne ji ber ku ew li ser dîtina pergalên bedkar dijîn ji bo ricîmên fermandariya xwe û şêweyên rêveberîkirina xwe ji saziyan re û serkotkirina wê ji çi kesê ku ricîmekî demukartîk û azad armanc dike, berhinde em demukrasî û azadiyê dibînin ku herdû du reftarên negîhayî ne bin siha dorpêçkirina vê desthilatiyê ji cemaweran re û qedexekirina xwe ji naskirina berketiyên takekesên wê ,yên hewil didin guhertina demukratîk pêkbînin û ev yeka wê azadiya jin û mêr ji bo sazîkirina jiyaneke nû pêkbîne, bê serkotkirina nêrîtî an serdestbûna reftar û reweştan yên tim hewil didin ku bibin rêgir li pêş hebûna nifşekî nû bi azadiya hilbijartin û xebatê bawer e, û çûna çiyê ew bi xwe ji bo pêkanîna vê girêdana rastîn e û beşdariya bi çêkirina jiyanek e azad bi rêya cenga mêr ligel jinê ji bo pêkanîna civakeke azad ku bikare bibe bîngehekî babetî ji destpêkirina jiyanek e hevpar ji bo sazkirina welatekî armancbûyî, di vir de derbirînek e li ser vîneke naye jinavbirin ji mirovekî bindest bin siha koletiyê bi dirêjî neqşeya Kurdistanê di her çar parçeyên wê bergiriyê dike.

  Em dibînin ku cemawerîbûna kizîr ji xwe re bi rêya takekesên wê yên zanyar dikare cihderekî bibîne ji aloziyên partîtiyê yên bibûn derdekî derketî ji hilweşîna desthilatî re ,a li jor cîgir e û li ser cureyê ramanê û pergalê wê xwe vegirtî ye, derketin ji gendeliya partîtî û siyasî bi rêya (cangoriya Kurdistanî) derbirîneke ji hebûna komkarekî cemawerî ku dikare pergalên desthilatî bimrîne li pêş pêla cemawerî a bêriya demukrasî û jiyana baştirîn durist bike.

  Zelaliya hizrê şervan û bîrêkirina wî ji dayîna çi tiştê buha ji bo guhertina rewşa koletiyê û koletbûnê mîna derbirînekî ye ji giyanê pêngava berve pêş ji bo jiyaneke bîngeha xwe yeksanî û azadî ye, û li pêş sertiya fermandariya desthilatî mirov nikare tekoşîna siyasî bê ya leşgerî bi tenê bidomîne.

  Em dibînin hêz pir caran xêzên çareseriyê û çarenosên xelkê diguhêrîne û carne li ser ricîma faşî a ku li birca xwe yê dûr rûniştî sepa dike ku rêya rêzê bigre ji hêza dij re, rastiya vê girtinheviyê cîgir e mîna nîşanekê ye ji wê girtinheviya kevin û girîng di navbera hêzên parizgehê û hêzên pêşveçûnê de, gelek tê dayîn ji bo çeşpandina hindikekê di gelek caran de, û li pêş wê ezeziya a kokdayî hundirê cemawerên dabeşbûyî bi awayekî giyanî û di warê zanînê de wêranbûyî em xêzên çareseriyê û xebatê netebitî dibînin, li gorî rewş û encamên rûdanê, ji ber vê binavkirina kêşeya heyî di rastiya hizra cemawerî de têkçûyî bi encamê derzîkirina wê bi derziyên pîrozbûna olî a girêdayî bi rastiya ola siyasî ve a ku bi dirêjî çaxan derketin û fermandariya fermandarê tam bilind kiribû, û ev yeka gunokirineke zanyarî durist kiribû ji civakên kelepçekirî re , yên gendelî û koçberîbûn ji her alî ve wê dorpêç kiribû, lê cemawerê yên ku bin siha alavên zorkariyê dijîn fêr bibûn ku vê yekê di hişê xwe yê kur de vexwin, bi hêsanî nikarin bi cureyê alavên ramanî yên nû bawer bibin ,nexasim ku bin siha nakokiya diyar di navbera alavên şêwazê, kîjanî jê ji guhertinê ve nêziktir e û kîjanê ji demborînê re vedigere.

  Ew demborîna a di rastiya xwe de li ser bîngeha qutkirina ji demê niha ve cîgir e, û razana li ser palgehên dîrokê naskirî ye .

  Li gor vê yekê em dikarin berbikevin ku cureya jiyana civakî pêdiviyê xwe bi demê ve heye ta bê veguhêztin û dibe ku li gor alavên wê tam ji fişara ricîma bavanî rizgar nebe, bi awayekî ji awayan wê bê girêdan, di vir de em dikarin berbikevin ku vîna zanyarî a di giyanê cemawerê xort de ew dikare civakan ji serdemên bavaniya fermandar ve rizgar bike û ji cure û alavên kirdeyê xelas bibe, ji ber ziyanên xwe li ser xêza guhertina demukratîk di demeke ne diyar de dihêle û bi rêya şîrovekirina me ji rastiya rahijtina çekê ji bo bergiriyê li erd û destkeftiyan me dît ku rastiya wê derbirîneke ji giyanê zanyaran yên bi kokan ve girêdayî ne li hember metirsiya jinavbirinê an qirkirinê bi herdû şaxên wê yên gewdehî û rewşenbîrî ve, çendîn netew li berxwedabûn ji bo heyîn û şaristaniya xwe û ne di hizrên wana de bin serwerî û serdestiyê li ser malên ji bilî xwe bikin û çendîn ceng hebûn armanca wêna jinavbirina şopên netewên şareze bûn , berhinde zoreng li ser erdnîgariyê di sirûştê xwe de zorengekî desthilatî aborî ye, mafiyayên yên li ser pere û çek serdest in wana birêve dibirin beranberî vê yekê cemawer bin siha gefxwarinê tên e guhertin, li gor wê rewşê li çareyên xuristî digerin ji bo vejîndana mirovê nû yê bi kokên xwe ve bawermend û ezberkirina avakirinê çareya komên aştîxwaz saz dikin di girêdana xwe de bi jiyana hevbeş ve û bi rengê xwe beşdar dibin bi bandorkirinê bi awayekî rasterast di naveroka hişmendiya rojhilatnavînî de, çare ne tenê hindek şîret û gotin in li ser tabloyên rêklaman û bernameyên partiyan de tên e danîn lê ew derbirînek e ji vîna jiyanê ye li cem gelên yên hewil didin di tebat û bergiriyê xwe de biserbikevin li hember ricîmên yên bibûn reşxewinekê di jiyana wan de û di ramana takekesên wêna yên nû de.

  Û dibe ku girêdana bi kokan serkeftin be ji mirovê zanyar re û nirxên wî yê heyî li ser bîngeha avakirin û weşandina bedewbûnê di cih de bi rêya dîtina peywendiyên sirûştî di navbera xwe û henasê de yê hewil dide rizgar bibe bi rêya bikaranîna raberî û berketiyên xwe bê bend û celewkirin.

  Û dibe ku em li gor vê yekê cêwîbûna peywendiyê di navbera erd û mirov bi rêya zorengê ji bo hebûnê diyar bikin , ji hewildanên desthilatdarên nû ji bo saxkirina nêrîtiya pîroz dema bi olî û netewî re têkel dibe û ev yeka di çaxa buhara Erebî de hatibû xuyakirin û bi taybetî di rewşa Sûrî de, ji ber vê em derbirîn li ser cureya vê zorengê dibînin ku ew di rastiya xwe de serkeftinekî mezin e ji nirxên şaristaniyê re li ser nirxên dirindîtî û koçeriyê , berhinde mirov mezin dibe bin siha vê zorenga zindî û bêzarkirî di sirûştiya xwe de yê gelek pirs bi xwe re tîne ji cureyê du jiyanan yek cîgir e li ser rikberiya mirov di hêz de, jiyan û aramiya xwe de û a din dij e li ser bergiriyê li hember wan hêzên yên ku kedkarî û mirandina giyana serkeftinê li cem wî de durist dikin , di vir de em dikarin bihane bidin vê zorengê ji bo rizgarkirina maf ji baskê deqa pîroz yê ku desthilat bi naverokên wêna dilîze ji bo kawşkirina kesên bê agahî ji nandoziyê re taku bên e bikaranîn mîna agirdeyên vala , ji ber vê yekê xebata azadîxwazan bin siha erdê ewa pêgirtina bi rastiya nirxên yên bi bergiriyê ve girêdayî ne û dayîna çi buhayê ji bo diyarkirina hewildana zanyarî bi berzkirina afirandinê mîna rastiyekê ji xwesteka jîndarê azad re ji xebat û avakirina welêt, û xweda li gor rastiya vê pêgirtinê di evînê de cîgir e û ne di deqên xwînê yê mirov dihêvoje li nefret û pevçûna bi kesên cuda re, lê ew hebûn e bi bedewî afsûn û reseniya wê û ewa zanîn e bi rêveberina civakan ji rêyên geşepêdan, rengirtin û xebata li gorî mercên rabûn û avakirinê .

  Û bi vegerandina me ji axaftinê ve li ser peywendiya başî bi siyasetê re ,em dibînin ku ew nikare koman biparêze yên ku derdê birçîbûn , cengên navxweyî û aloziyên herêmî dikşînin, berhinde hêzên aborî cengan birêve dibin, hewildidin têgeha parastina xweser red bikin yê ku bijardeya binketî hewildana vê yekê dike , ji bo berjewendiya serkeftina têgeha qezenc û sûdwergirtinê misoger bike .

  Ligel wê demukratî dibe wek sloganên gotinî , binpêkirinan li vir û wir dinixumîne, li gel wê ceng di naveroka xwe de liyangiriyeke ji aliyê serkeftî re, li pey xwe şopa dijwar dihêle ji neman, koletî û wêraniyê ve, ji ber vê pêşesazîkirina êş û mirinê ew vergirtin in , desthilatên gelemperatî ji cemawer û partiyên xwe re veguhêztibûn, û bibûn cureyekî ji bê rûmetkirina giyanî û ramanî re , ji bo pêşkêşkirina zêdetir ji qurban û gorînan re ji berjewendiya hebûna sitemkariyê ê bû kovanekî penceşêrî mezin û em dikarin li ser bêjin ku ew berberê kevin e ji çi derdekî civakî an rewşenbîrî an aborî re cîhan vê yekê piştrast dike, bê guman ku gotina cîhana sivîlbûyî an azad gumanî li ser heye , ji ber gelek car pabend dibe bi hîştina ricîmên zorkar ta berjewendiyên wê bên e parastin, ta veşartina tewana kujer û kuştî bibe jêra mîna karekî bêçaretî hevyaz.

  Bêzarbûna ricîma dewletî ji bo van ricîman biguhêrîne pêdiviya xwe bi legerînê ji berjewendiyên wê yên daringî heye di navçeyê de bi palpiştina xwe li ser tiştê ku ew ricîm encam dide ji kort û tîjandina mezin di navbera gelên vê navçeyê de di demeke dûr de.

  Van kortan di nav xwe de nakokiyên olî yên xwe nû dikin xwedî dikin û pevçûnên desthilatî zikmakên xwe ji demborîna dûr ve werdigre têne nûjenkirin ji bo mêjî bi rêya wê bêne bergekirin.

  Naxwe vejînkirina demborînê bi dîmenên wê yên dirindî hêzên mezin wana çêkiribûn bi palpiştbûn li ser paşkîtiya gelên rojhilata navîn û nehestbûna wî ya komî, ji ber ku dîmenên kuştin û sotandinê û lîstina bi kelaxan û birrîna serî û destan, hatibûn nûkirin ji jêderên dîroka kevin a li ser pevçûna desthilatî hatibû cîgirkirin , ew diyarbûneke zelal e ji hişmendiya desthilata nûjen bi dehfandina gelan li hêlûnên bizdan, tirs û reşepêşbûna hundirî, û metirsîdartir tiştê ku tê belavkirin ji ezmûnên dîroka tije zorengên sert hatiye birin, yên xwestin cemawerên kirtanbûyî vegerînin zikê demborîna dirindî li ser heman kirêtbûn û sertiya xwe,ji ber vê hebûna ricîmên yên ji navendiya netewî û comî dixwin ew mîna rikberiyekê ne di riwê cîhanê teva de, eger newe tekoşînkirin, tiştê bi seyr ku hinek dewlet li dor wê dicivin bin bangeşpêça tekoşîndariya teror û tundirwiyê û ew dewlet bi xwe jêrder û biperebûyê herdûyan e, li pêş vê yekê pênûs nikare ti guhertineke berçav pêkbîne û çavên desthilatî yên xwedan hatin û serwerî tenê berve çawaniya kolegirtina gelan diçe û xwestinên wê taku azadî û vebûnê sînordar bike.

  Wêrankirina jiyanê û dûbare dabeşkirina komên bazdayî û bicîkirina wan bi rêya guhertina neqşeyan vê yekê bi giştî bandora xwe li ser ricîma nirxên rewiştî dike û wê berve wêranî û windabûnê dibe, û bi encamê reşepêşkirina çêbûyî di cengên navxweyî de û zorenga li gel ricîmên sitemkar, em girsbûna lekeyên neyînî li ser civakê bi hemî bijardeyên wê dibînin, dema em bûyerên bumbebaranê li ser gundên nêzî çiyê û çekdaran,qirkirina komek ji xelkê mîna diyarbûnekê ji berzbûna bûyerê dibînin .

  Dirindîtiya desthilatê û terora dewleta tirk mîna felaketeke rastîn e e ji çi terorekê ku em li ser biaxivin di derbarê komekê an rêxistineke bi xwe,ji ber ku ti dewlet nikarin wêna mîna tewaneke terorî binav bikin mînak ( Yekîtiya Ewrûpa) dema di navbera wê û Tirkiyê de têkiliyên aborî qezencî hebin, ji Tirkiyê re rê vedike ku her tiştî bike , mînaka herî diyar hewildana wê ji qirkirina gelê Kurdistanê bi derbasbûna dîrokê herwiha qirkirina Ermen,Kildan û Aşûriyan di dema desthilatdariya Osmanî de, em vê dîroka xwînî binyadkirî û dirêjbûyî ta dema niha dibînin, vê yekê bêdengiya dewletên yên xwe dibînin demukrat û li ser mafê mirovan xwedî derketî ji Tûrkiya re vê yekê rewa dikin ku binpêkirinan berdema bike .

  Bi vî rengî em dikarin dûriwtiya navdewletî têbighin, herwiha şopandina êşa gelên yên hewil didin timî êş li ser milê xwe rabkin bi rêya bergirî û berxwedaniyê.

  Armancên sitemkariya siyasî vejînkirina tirs û parçebûna civakî di navbera cemawerê yê ku li ser roparta desthilatê dijî , bişanhildanên netewî belav dike û pêdiviya miqatebûnê ji pêkhatiyên derve yên wêna pesindan dikin mîna biveyekî li ser welêt , ev yeka roparta netewî ya Erebî pesindankiribû dema pêkhatiyên ne Erebî binavkiribû mîna ajan û yên ku hewildidin keysa xwe bînin ji xewinên yekbûnê herwiha bi peywendiyê ligel dijminên welêt ji bo parçekirinê xwe amade dikin, herwiha roparta Tirkî a nijadperest yê hemî gelên yên li Turkiya dijîn mîna tek gelî binav dikin, ji bilî dîtina gelên ne tirk mîna gelên binî ,xwe kirin e tirk û rehê xwe ne pak in bervajî kesên yên bi zikmakê xwe pak tirk in , herwiha roparta Farisî yê hemî gelên ne faris , mîna gellekî Farisî dibîne, li pêş wê bermaya bîrdozî a ku bîngeha xwe nefretbûn û parçebûna giyanî ye di nav gelan de, em ceng û nakokiyan dibînin berdewam in û herdemî ne, û li pêş gurbûna wê zanistên mirovî hewil didin ku bi erkê çaksazê şermok rabin , bê guman ku roparta olî yê ragehî karîbû bi awayê xwe awantebûn û wêraniyeke girs durist bike, li hember vê pevçûna bizyayî em ti rol ji zimanê ronakbîrî re nabînin bi kanîbûna wê an bandora wê li pêş belavbûna penceşêra Islama siyasî a netewî yên herdû bi rêya desthilatên yên li berjewendiyên xwe digerin li ser qehfên hênikan ceng û nakokiyan gurtir dikin .

  Koçberî zêde dibe û hevgirtina civakî lawaz dibe dema tirs dibe mîna derziyekê bin sihên wê qêrîn tên e helandin, ta cemawer bibin bê ziman û berketin ji bo qet zorkarî li ser ranebe, ji ber rewşên qirkirina rewşenbîrî û bîrdozî yê ricîma totelîter bi riwê xwe yê faşî sepa kiribû, jihevxistina civakî bi rewşên herî bedkar di dîrokê de derbas dibe,ta bê nemankirin û bidawîkirin bi rêya ropartên yên bange şer dikin ji bo zêde dûrbûn di navbera pêkhatiyên wê, mîna mertalên mirovî an êzing ji cengên hundir û derve tên e bikaranîn.

  Cengê ku desthilatdaran bi ser Kurdan ve tînin tenê ji ber ku Kurd in û bi zimanê xwe dipeyivin û li ser axa xwe dijîn ew mîna berbadeke nijadî ye navdar e bi derbasbûna dîrokê , hesta bi milhurî û zorbaziyê zêdetir dike û hesta bi nefretê tojtir dike , gelên vê rojhilatê dibin jêre qurban, ji ber reşepêşkirina a ku ricîmên wan li ser wana sepandibûn û ew li ser wê wêneya niha ji wan tê xwestin ku gewdeh û hişên wan bibin alav bi destê wê ricîmê ji bo berdewambûna vê cenga bê hempa , berhinde xemê desthilatdarê netewî kirîna henasan ,û zêdebûna alîgiran yên wana dikiribûn peykerên pîroz ji van şerên bê wate re, û em çûna berve parçebûn û girtinheviyê dibînin mîna nihadiyeke nûbûyî di nav gelên rojhilata navîn de mîna dirêjiyekê dighe rojhilata binî û dûr, lê rehnîkirina me ji rohihilata navîn re mîna naskirina aloziyên wê ye yên herî tevlîhev û bi girêk ve nexasim ku çarem kevintir netew di navbera çar dewletan de parçebûyî dijî.

  Hebûna Kurdistanê parçebûyî li ser navçeyê nearamiyeke demdirêj sepa dike, ji bilî girtinheviyên comî yên gurbûyî li vir û wir, herwiha bêzariya roparta netewî ya desthilatdar ku çareserî jêre bibîne, û binveçûna wê ya dijwar yê ku pêşeroja gelan dehf dide li heldêrê.

  Em suriştiya parçebûnê jî diyar dibînin di nav civakên rojhilatnavînî de bi giştî û ya Kurdistanî bi taybet ve, ji ber ew navçeya gurbûyî dihêle bibe felaket li ser hevdû bê ku bighe jiyaneke bêhtir rêxistin ta li hevdû rûnin ji bo pişrastkirina xalên hevbeş yê ku lawên tek pirsgirêkê an tek zimanî ji hevdû nêziktir dike,lê çareya zanyarî di derbaskirina hişmendiya netewî de ye bi naveroka wê ya desthilatî ji bo vebûna hevbeş di nav van gelan de yên cîran û bi hevdû ve derbasbûyî bi sedemên dîrokî û erdnîgarî.

  Dûrxistina huneran ji civakan ve ew derbirîneke bi kirina wê mîna êzing ji aloziyên ku ti kes têde bi sernakevin, berhinde çêdibe em zorengên rojhilatnavînî têbigin ku ew di beşeke mezin de jê mirinkirineke gelerî ye ne bi rêk û pêk e ji hilweşandina ricîmên sitemkarî bi awayeke bê hêvî tije şikestin û hevgarî, beşê din tê diyarkirin bi teqîna nakokiyên hundirî ji xuristiya ricîma siyasî û têkiliya wê bi derveyê herêmî û navdewletî re, ev yeka bervajîbûneke bedkar dide civakên tar û mar yên li ser misoger dibe ku bi metirsî, pepûkî û mişextî bijîn, û em dikarin vê yekê bizanibin bi derketina çi şoreşgerekî hatiye çiyê û li paş wî çîrokeke pepûk heye, an bûyerên ku jêre piştrast kirin e ku çi rê ji rizgarî ji dûriwtiya civakê û paşverotiya wê nîne jibilî dergeha sirûştê li wir zelaliya a hatibûye winda peyda dibe , çendîn niştecîbûna mirov li deşt û zozanan destikek bû ji bo jibîrkirina hevgariyê din û zora wî, li pêş ew fişara desthilatî bi rêya şaxên wê yên dirêjbûyî ,mebesta min ji vê yekê kedîkarên reftar û rewşetan, em tenê kesên bazdayî an derdkêş dibînin yên kokê kêşeyê têdighin, koka kêşeyê: desthilata serkotker e ji ber ew serketibû di garyayîkirina civakê bi pere, ol û bahatînê û bizdandina wê bi destikên zordarî ,serkotkirin û jinavbirinê, li pêş vê fişarê yê tê pêkanîn ligel guhertinên demê û gîhiştina civakan ji jêhatîbûnekê bi giringiya tevgerê û armanckirina rabûn û guhertinê , em hêvî dibînin pêş dikeve û berve ew pêla bi liv û rizgarbûna armancbûyî ve diçe , li gel wê zorenga dîrokî di navbera cemawer û desthilata serkotker de li qonaxên din tê veguhêztin, di nav de tevderbasbûnekî di navbera berjewendiyên dewletên herêmî û navdewletî pêktê û serdestbûna aborî û guhertina neqşeyan li gor serweriya xwedî hêzê li ser desthilatê yê li ser hemî deverên rojhilata navîn dabeşbûyî, lê belê guhertina ramanî a zanyar bi kelemên rikberiyên serkotkirina desthilatî ve derbas dibe, ew rikberiyên yên ta radeyekî mezin van civakan dereng hîştibûn, zorkarî bû reweştê ricîmên rojhilata navîn û Kurdistan bû meydana herî kelyayî û tîjandî bi demê re, li gel dewletên yên hatibûn e çêkirin ji 1916 ve li gor hevpeymana Saykis Bîko, yê hîn bermayên wê wêraniyê di deroniya civakên tarûmarbûyî çêdike, yên hew dikarin ricîmên xwe biguhrin ji bilî bin sihwana destwerdana derveyî û xwestina hêzên mezin di guhertina neqşeyan li gorî berjewendiyên xwe, şûnda şanên rêxistinî yên dijber ji van desthilatan eynî reftarên sitemkar li ser takekesên xwe pêkanîbûn , yên tevlî xebata têkoşerî bûn ji bo armanca dûrxistina zorkariyên civakî û siyasî yê xwediyên hişmendiya nêrîtî a sert pêkanîbûn, û hebûna xwe pişrast kirin ji hebûna ricîmên navendî yên bihane dabûn e serweriya hişmendiya bavanî hundirê yek malbatê, ev hemî buhaya ew xortê derketî dabû yê ti kunekî hêviyê nedîtibû dikare bi rêya wê têkeve hundir, li gel wê yê dîl fêrî kiryarê zîndanavan bû û li ser kesê ji xwe lawaztir pêkanîbû û herwisa.

  Ev reftarên sitemkar mîna agir di gîha de di hundirê li kirdeyê mirovê paşdeçûyî hatibûn e veguhêztin , tiştek li pêş wî nabe rêgir ku fermandariya xwe pêkbînê, ji ber ku bindestiya wî rê nedayekî ku li pêş de here lê bi kesên din re vê yekê dijî û herwisa.

  جويلية 4, 2023

  غير مصنف

• Evîndar im- Nezhet Sîdo

  

  Evîndar im… evîndar im
  Evîndareke birîndar im
  Ji welatê xwe bêpar im
  Ez bê war im bê buhar im
  
  Ez evîndara welêt im
  Li Amûdê ez hilatim
  Li biyaniyê ez dahatim
  Ji ber ku ez bê welat im
  
  Bêrîkirin min diguvêşe
  Hestên min tim diqelêşe
  Jiyana min tev de êş e
  Serê min destarê êş e
  
  Li welêt ezê vegerim
  Li warê xwe bizêvirim
  Li Amûdê herim û werim
  Li Tilhebeş bihêwirim
  
  Xwezî bijîm zarokatiyê
  Bi kember û bi hirbiyê
  Ez û xwîşka xwe Horiyê
  Em tev de herin bêriyê
  
  Têr razim li ser xaniya
  Li ber heyvê li nav çiya
  Û têr bixwim wan daniya
  Û bazdim li nav zeviya
  
  Dayika Raman

  جوان 14, 2023

  غير مصنف

• Hişmendiya tundirew ya desthilatdarî û gurkirina aloziya sûriyê- Biradost Mîtanî

  

  Biradostê Mîtanî
  
  Hişmendiya tûndirew ya desthiltdarî û gurkirina aloziya Sûriyê.
  
  Berya hemû sedemên vê aloziyê, siyaseta rêjîma Sûriyê, ji sedemên nedemuqrasiya wê, ya bi dehên salan û avabûna wê li ser bingiha netewdewlet û partîtî û kesayetperestî bûne sedemên pêxistina agirê vê aloziyê . Dema hişt ku di 16-3-2011z milet rabe ser piyan û şoreşê pêxe . Lê ji ber ku hişmendiyek rêxistinî, şoreşgerî û niştimanperwerî di rêvebirina gel de nebû û kesayet û rêxistinên tûndirew li keştiya wê siwar bûn, zû şoreşê berê xwe ber xirabbûnê ve guhert û navê xwe winda kir û ecindên weke hişmendiya wan tûndirew destwerdan tê de kirin û bo xwe Sûrî parçe kirin û rewşa wê di aloziyek siyasî,civakî ,abûrî ,ajawe ,wêrankirin,Kuştin,koçberkirin de hiştin.
  
  Destwerdanên derve ta îro berdewam in .Nexasim rêjîma Tirkiyê ya ku rewşa Sûriyê ji bercewendiyên xwe yên mayendî dagi-rkerî re bi kar anî, ji bo mîsaqa milî û bicihanîna xewnên embiratoriya Osmanî, alozî gurtir kir û bi rengekî pir xirab bû sedem ku çareserî ev (12) sal in winda bibe .
  
  Ji ber hişmendiya xirab ,bi taybet a wan her sê aliyan :Rêjîm ,çete û dagirk-eriya Tirkiyê ,çareserî winda bûye . Çi qas ew her sê alî bi piştgiriya Rosiyayê û Îranê li hev dicivin jî , ji bo lihevhatinê ,lê bi ser nakevin . Dîtinên Cinêvê,Asîtanayê,Sotişî,Komîta Destûrê ,Komîta guftûgoyan û niha dîtinên Moskoyê tev pûç û vala derdikevin.
  
  Di bara wê rewşa xirab de Rojavayê Kurdistanê –Bakurê Sûriyê ,ji despêka wê ve hêzên xwe yên tekoşer YPG,YPJ,HSD ,û Asayîş û yên din ava kirin û gel parastin û bûn hêzên yekemîn bi Hêzên Hevpeymana Navdewletî re ,dijî terora Daişê û şikandina wê û dijî hêzên din ên mîna wê dagirker jî. wilo Rojavayê Kurdistanê -Bakur û Rojhilatê Sûriyê Rêvebiriya xwe kir û karîbû gelê xwe biparêze-Li gor kêmayên heyî jî ,lê Kesê neke şaş nabe- bi avadanî û siyaset û Rêvebiriya xwe ya Xweser damezrand li ser bingiha biratiya gelan a ji rêbaza Netewa Demuqrat,a karîbû di şert û mercên pir zehmet de xwe bisepîne û di piratîkê de bibe hêviya gelan û aramiya wan .
  Rêvebiriya Xweser bi hişmendiya xwe ya aştîxwaz , civakparêz û niştimanperwer hate diyarkirin ku ew e ya ku xeta rast diparêze ,ji bona rewşa Sûriyê bigiştî û pirojên çareseriyê mîna Fedralîzimê û dewletek nenavendî, yek li pey yekê anî û di ber re her tim bi erkê berpirsiyariyê destên xwe ji hemû aliyan re dirêj dikir û dike .Piroja dawî Destpêşxêriya MSD ya ji (9) xalan bû ya ku deng veda û pir helwest ji yên kesayetên rikberiya Sûriyê û dewletên herêmê û navnetewî kişandin aliyê xwe.Lê ew her sê aliyên nedemuqratxwaz ên ku piştî ew qas encamên xirab ji hişmendiya wan a xirab ber bi çareseriyê ve nayên .
  Weke îro dewletên mîna Siûdiyê û Îmarat bi serpiriştiya Emerîka û ta radeyekê Komkara Erebî ,yên ku nirxên vê destpêşxêriya MSD nas kirine,zextan li wan aliyan dikin ,bi taybet li rêjîma Sûriyê, ji bo pejirandina wê destpêşxêriyê ,ji ber ku ev (12) sal in ew destpêşxêrî delîva ku herî rast û yekem e ji bo çareseriya rewşa Sûriyê û ta îro ew dewlet di fişarê de berdewam in ,nexasim ji bo ku ev hêza gewre û tekoşer HSD jî bibe beşek ji artêşa niştimanî ya Sûriyê û wilo Rêvebiriya Xweser jî bibe aliyek ji rêvebiriya Komara Sûriyê re.
  11-6-2023z.21-3-2635Kurdî

  جوان 12, 2023

  غير مصنف

• ماذا يعني تنصيب الكورد في تركيا- محمد زينو

  

  ما الذي تريدونه أكثر.
  في السنة الماضية غنيتوا اغنية .
  هذه العبارة أطلقها رئيس الاتحاد العام للطلبة السوريين في مدينة مينسك عام 1984 ، أثناء عقد مؤتمر الطلبة .
  هذه العبارة كانت ردا على مداخلة احد الأخوة الكرد بخصوص الحقوق المشروع لأبناء الكرد في سوريا .
  فحوى هذه العبارة ، هو غناء احد الطلبة الكرد اغنية كردية في حفلة عيد الاستقلال السوري في شهر نيسان عام 1983 على خشبة مسرح كلية اللغات الأجنبية في ساحة النصر في عاصمة جمهورية بيلاروسيا.
  هناك من رجال الدولة السورية ، من رأى في غناء اغنية في مناسبة وطنية هو أقصى ما يمكن للكرد أن يحصلوا عليه من الحقوق .
  مناسبة الحديث هو هيجان و فرح و سرور بعض الكرد بتولي ثلاث او اربع أشخاص من الأصول الكردية مناصب كبيرة في حكومة الرئيس التركي أردوغان الجديدة ، منهم زعيم الاستخبارات التركية هاكان فيدان و هو اليوم يشغل منصب وزير الخارجية .
  حقيقة ما خلت اية تشكيلة حكومية في تركيا و سوريا و إيران و العراق من وجود الشخصيات الكردية .
  ما خلت جلسات برلمانات تلك الدول من وجود برلمانيبن كرد .
  ما خلت مؤسسة من مؤسسات الدولة من موظفين كرد .
  وجود هؤلاء في المؤسسات هو حق دستوري كون الكرد مواطنون في هذه الدول.
  إلا أن هذا الوجود في تلك الهيئات الحكومة لا يرتقي إلى مستوى نعتهم و وصفهم ممثلين عن الكرد و يمثلون الحقوق القومية الكردية في هذه الدول .
  وجود هؤلاء الوزراء و البرلمانين و الموظفين دفع ببعض الناس أن حقوق الكرد القومية باتت مضمونة و منجزة تماما .
  لقد غاب عن ذهن هؤلاء إن الحقوق القومية الكردية لا تنحصر بوجود بعض الموظفين في دوائر الدولة مهما علت و بانت .
  حقوق الكرد القومية واضحة و صريحة .
  الاعتراف الرسمي بالوجود
  فتح مدارس حكومية باللغة الكردية
  نشر الجرائد و المجلات و وسائل الإعلام باللغة الكردية.
  حرية نشر الكتب باللغة الكردية.
  حرية تشكيل الأحزاب و الجمعيات و النوادي الاجتماعية الكردية
  لم يساهم وجود بعض الموظفين الكرد في حكومات و برلمانات هذه الدول طيلة قرن من الزمن بتغيير الحال حتى الآن .
  في ظل وجود هؤلاء في مراكز القرار لم يتم الغاء كل ما يتعلق بالكرد من سياسة الالغاء و النفي و القتل و السجن.
  لم يستطع هؤلاء المسوؤلون تغيير فقرة من بنود الدستور و القوانين .
  هكذا لم يغير من الحالة الآنية منصب وزير الخارجية أو نائب الرئيس أو مدير مؤسسة حكومية ، ما لم يتغير البنيان الأساسي من سياسة الدولة.

  جوان 7, 2023

  غير مصنف

• مقال انطباعي حول كتاب الحب وجود والوجود معرفة بقلم بيشروج جوهري

  

  الحب وجود والوجود معرفة

  لم تستثمر البشرية المعرفة في تطوير وتنمية الحياة الانسانية منذ القدم بقدر ما تم استثمارها في الحروب والتدمير حيث لم يسلم من هذه الصراعات الدموية لا الطبيعة الاولى ( الطبيعة البيئية والجغرافية ) ولا الطبيعة الثانية ( المجتمع الانساني ) ففي الفترة الممتدة بين عام 1496 ق.م وحتى عام 1861 الميلادي خلال تلك الفترتين التي تمتد 3357 عاما كانت هنالك 227 عام فقط عم فيها السلام والتنمية المعرفية مقابل 3130 سنة من الحروب والتدمير عبر النزاعات المسلحة وهذا ما يدل على إن هنالك هشاشة واضحة لدور المعرفة في حب الوجود المعرفي وبالتالي عدم وجود أي نية في استثمار المعرفة لتطوير الوجود الانساني وتنميتها نحو الافضل خدمة للبشرية جمعاء .
  ريبر هبون( Rêber Hebûn ) يؤكد في كتابه ( الحب وجود والوجود معرفة ) بأن الحياة أساس النهضة والتقدم في حياة الشعوب الملل والنحل وهذا صحيح بالتأكيد ولكن ليس في كل مكان وزمان فهنا يكمن الخطأ في ( الزمكان ) وعندما اتحدث عن المعرفة أقصد هنا المعرفة الاجتماعية بالطبع ، حيث تختلف النظرة الى المعرفة من منطقة إلى أخرى ومن شعب

  إلى آخر في مدى استثمار المعرفة في الوجود الذي يخدم الإنسانية فالعدالة ما قبل جبال البرينيه ليست كما بعدها وهكذا دواليك عبر كل الكوكب الأزرق.
  فمثلا ليس هنالك اتفاق بين البشرية حول تعريف مفهوم الديمقراطية لذا نرى ديمقراطية الصين لا تشبه الديمقراطية في ألمانيا وفي فرنسا لا تشبه كما في امريكا وانكلترا .
  وهنا يتضح لنا مدى اختلاف البشرية حول المصطلحات المعرفية والمفاهيم على الصعيد العالمي اعتمادا على الذاكرة الأخلاقية لكل شعب في هذه المعمورة وبالتالي هذا الاختلاف حول مفهوم المعرفة أدى إلى الخلاف والصراعات المدمرة وماتزال حتى يومنا الراهن كل هذه التجارب أثبتت بأن هنالك عقائد معرفية مختلفة بين الشعوب وفي كل هذه السياقات أثبتت ان المعرفة وعلم الاجتماع يعانيان من أزمة بنيوية عميقة وعدم فهمها وقدرتها على حل المشاكل التي يعاني منها البشر حيث فشل كل الانبياء والرسل والفلاسفة وعلماء الاجتماع في وضع حد للمشاكل التي يعاني منها البشر .
  وهنا أعتقد بأن مراحل النهضة تبدأ من النهضةالفكرية المعرفية والعلمية والسوسيولوجية لكل شعب كما حدث في أوربا في القرن الرابع عشر للميلاد .
  ريبر هبون ينظر الى المعرفة بشكل كلي وعام ولا يتطلع الى خصوصيات كل شعب وتاريخه
  لذلك فكتابه المعنون( الحب وجود والوجود معرفة ) قفزة نحو عالم خال من الحقد والضغينة وجهوده تنصب في كيفية النهوض بالمجتمعات البشرية وأشكره على هذه المطالب المثالية التي تنبع من أخلاقياته المكتسبة من تاريخ الشعب الكردي المحب للانسانية في طبيعته .
  بالمختصر المفيد يتلخص الرأي حول المعرفة ويتجلى في انه لكل شعب تراثه الأخلاقي الذي تشكل على مدار السياق التاريخي والذي يتطلع إلى الوجود والمعرفة والحب والجمال واخيرا وليس آخرا الغرب في نهضته استفاد من علماء اجتماع الشرق الا ان الشرق لم يستطع الاستفادة من تجاربها و علمائها وارثهم التاريخي وبقوا شعوبا استهلاكية غير منتجة ومتطفلة مع كل أسف أما جميع محاولات الشرق حول النهضة فبائت بالفشل فالشيوعيون والاسلام السياسي والقوميون جميعهم فشلوا لأنهم لم يعتمدوا على ثقافاتهم التاريخية للاستفادة منها نحو المستقبل- والاسلام السياسي اعتمد فقط على السلفية الرجعية – بل قلدوا الغرب في كل شيء وهنا يكمن سبب الفشل لذلك نرى الشرق مستمرا في صراعاته الدموية التي لا تنتهي لأنها لم تستطع اقامة نظامها الخاص بها حتى الآن فالشرق في أزمة تاريخية وما ربيع الشعوب الا تعبير عن كيفية الخروج منها ولكن بلا جدوى . فما العمل ؟

  إلى آخر في مدى استثمار المعرفة في الوجود الذي يخدم الإنسانية فالعدالة ما قبل جبال البرينيه ليست كما بعدها وهكذا دواليك عبر كل الكوكب الأزرق.
  فمثلا ليس هنالك اتفاق بين البشرية حول تعريف مفهوم الديمقراطية لذا نرى ديمقراطية الصين لا تشبه الديمقراطية في ألمانيا وفي فرنسا لا تشبه كما في امريكا وانكلترا .
  وهنا يتضح لنا مدى اختلاف البشرية حول المصطلحات المعرفية والمفاهيم على الصعيد العالمي اعتمادا على الذاكرة الأخلاقية لكل شعب في هذه المعمورة وبالتالي هذا الاختلاف حول مفهوم المعرفة أدى إلى الخلاف والصراعات المدمرة وماتزال حتى يومنا الراهن كل هذه التجارب أثبتت بأن هنالك عقائد معرفية مختلفة بين الشعوب وفي كل هذه السياقات أثبتت ان المعرفة وعلم الاجتماع يعانيان من أزمة بنيوية عميقة وعدم فهمها وقدرتها على حل المشاكل التي يعاني منها البشر حيث فشل كل الانبياء والرسل والفلاسفة وعلماء الاجتماع في وضع حد للمشاكل التي يعاني منها البشر .
  وهنا أعتقد بأن مراحل النهضة تبدأ من النهضةالفكرية المعرفية والعلمية والسوسيولوجية لكل شعب كما حدث في أوربا في القرن الرابع عشر للميلاد .
  ريبر هبون ينظر الى المعرفة بشكل كلي وعام ولا يتطلع الى خصوصيات كل شعب وتاريخه
  لذلك فكتابه المعنون( الحب وجود والوجود معرفة ) قفزة نحو عالم خال من الحقد والضغينة وجهوده تنصب في كيفية النهوض بالمجتمعات البشرية وأشكره على هذه المطالب المثالية التي تنبع من أخلاقياته المكتسبة من تاريخ الشعب الكردي المحب للانسانية في طبيعته .
  بالمختصر المفيد يتلخص الرأي حول المعرفة ويتجلى في انه لكل شعب تراثه الأخلاقي الذي تشكل على مدار السياق التاريخي والذي يتطلع إلى الوجود والمعرفة والحب والجمال واخيرا وليس آخرا الغرب في نهضته استفاد من علماء اجتماع الشرق الا ان الشرق لم يستطع الاستفادة من تجاربها و علمائها وارثهم التاريخي وبقوا شعوبا استهلاكية غير منتجة ومتطفلة مع كل أسف أما جميع محاولات الشرق حول النهضة فبائت بالفشل فالشيوعيون والاسلام السياسي والقوميون جميعهم فشلوا لانهم لم يعتمدا على ثقافاتهم التاريخية للاستفادة منها نحو المستقبل- والاسلام السياسي اعتمد فقط على السلفية الرجعية – بل قلدوا الغرب في كل شيء وهنا يكمن سبب الفشل لذلك نرى الشرق مستمرا في صراعاته الدموية التي لا تنتهي لأنها لم تستطع اقامة نظامها الخاص بها حتى الآن فالشرق في أزمة تاريخية وما ربيع الشعوب الا تعبير عن كيفية الخروج منها ولكن بلا جدوى . فما العمل ؟

  مارس 19, 2023

  غير مصنف

• zanyar di rû tirê de li rojavayê Kurdistanê – Rêber Hebûn

  

  Zanyar di rû tirsê de li rojavayê kurdistanê

  Rêber Hebûn

  https://m.youtube.com/watch?v=ain7OF3JxmM&feature=youtu.be

  Nexweşî ew nîşana lawaziyê ye û bi xwe jî ji xuristiya mirovan e ji dema rêyên cuda girtin ji bo jiyanakirina kêliya demî ta roja mirinê hembêz bikin, û tirs mîna baweriyeke qayim e ji xelekeke ji reftar û reweştên civakî hatiye, mirov birêve dibe ji bo nehestbûna xwe bikarbîne, û bermayê civakî bimije, ji çaxê zaroktiyê ve , ji ber ku zarok pêsîra diya xwe dimêtê û tiliyê xwe jî pişt re û bes nake, lê bi hizr û hestê xwe ve bi derbasbûna mezinbûna ramanê xwe dimije, ji ber vê yekê em keda afrênerî dibînin bi rehjenên mirov û berketiyên wî re bi heman demê derbas dibe, ji bo vegirtina nirxa herî baş di rûbirûbûnê de , û diyarbûna rastiya wê a daxwaza jiyaneke bêhtir dadmendî û xweşî dike, bi piştrastina li ser hinira a ku bê cudabûn an armanc hewildide tiştekî bi serxîne lê bi dawî xizmeta desthilatdarî û armancên wê dike, û wisa em wateya ji gera mirovê zanyar di nav hebûnê de dibînin pêşî ji erdnîgariya xwe yê ku di xwe de , di kiryar, helwest û çanda xwe de radike, û ev yeka me dihêle ku em li pêş rastiya xwestekên bê hampa rawestin , ji bo dîtina jiyaneke baştir bê koletî û serdestbûn û herdû ji encamê mêtina nezaniyê derdikevin, û herwiha ji komek reweştên desthilatî ji perestiya cemaweran ji bizdana cîgir re yê ,di jiyana û saziyên wê de cihgirtî, û dema em têkevin di nîşanbûna tirsê bi derbekê dikevin di xefka pirsên vekirî de li ser gelek egeran rodanan li ser maseya dem û cih a bi hevdû ve qemitî pelge dikin, û dibe ku tirs nûnertiya bîngeha girtinheviyê di nav mirovan de bike, û herwiha serdestbûna cîgir a ku bi rengekî neyînî bandora xwe li ser jiyan û civakê bi heman pîvan û nirxên xwe dike, û çawa ku tirs li ser hizr bê vegirtin , nirx têne guhertin bi rêya bandora bizdana ku li ser hemiyan hatiye sepandin, û tirs nûnertiya destpêka girêdana bi rewrewkê dike, û civakên talanbûyî yên ji hiş û azadiya xwe bê par mane hest dibin ku tirs tiştekî divê hebe, û hebûna wî bi xwedayekî ve girêdayî ye, divê ew xweda bê perestkirin û qurbanên mirovî ji bo wî bên e danîn, û herwiha guhdana fermandar ji guhdana wî ye, û çi tiştê diqewime ji gendelî û bobelat ewa xwesteka ew xwedayê zorbaz e, ji ber vê em tirsê dibînin mîna ricîmekê ye ji berhema gana xwestekên desthilatdar bi tiştê dibin e sedem ji hebûna wî re mîna fermandarekî bi deqekî pîroz, kesên sana wê radikin bi hênikiyekê û zordariyeke bi rêk û pêk ve.

  Tirs xwe bi cih, dem, perwerde û zanînê ve qemitand û ev tişt şagirt li dibistanan werdigrin, hîştibû gewrî dagirtî ahîn û dilzarî bibe bi ketina tirsê bi awayekî husteyî di henasan de, û ta çanda gelêrî a ji şaxên perwerde û hînkirinê hatibû wergirtin bibû riwekî ji xuristiya civakê re, ji ber vê wêrekî di roparta rojhilatnavînî de tenê destikeke ji xwekirina demborîneke ji derew û pêrawestina sawêrî tewşbûyî û mirov nikare bextê xwe bidêkî ji bo avakirina wêrekiyeke ji rewşa tarî hatibûye wergirtin, ango bi dema niha a ku bi bend û baskên desthilatê û kiryarên wê yên zorbed ve li hember civak û takeksan dorpêçkirî ye û li pêş vê fişara dîrokî û bermayê desthilatî civakan xwe dibînin di rewşeke ji koçberiyê ji henasên xwe re û bi awayekî bêcan,piştpêbestin û bi tirs ji siberojê ve dijîn , û tirs bi awayên ramanî naye berhelistin, ji ber nediyarbûna ramanê, û xweradestbûna ji rastiya tiştê rodayî , û nav lê dibe bêdestî li gor têgeha olî a amadebûyî ji bo pêşwazkirina tirsê, û çavê ku ji tirsa xwedê digrî ew eynê wê li gor derbirîna olî çavê yê ku digrî ji ber zorkariya fermandar û xwediyê malbatê û mamosteyê dibistanê, û nabe di rastiyê de veqetandina bermayê olî ji ya desthilatî ji ber ku herdû du alavên kûr ji têkbirina ronakbîriya civakî ne , ji ber vê yekê komên tirsê di xwepêşandina a ku banga bi jiyana serokê nemir dike tije dibin, lawê xwedê li erdê, yê ku xwedayê padîşah serweriyê dabûyêkî bi bêdestî û vîna wî, ji ber vê divê xelk bang bi jiyana wî bikin, û tirsê xwe dirajin mîna navdariyên dikevin kûrahî û hizrên wan, û herwisa wê kilîtên tirsê bi hêsanî neşkin, berhinde kolan dibin talîzok û serdav têde laperînekên ademî derbas dibin, û rewiştên komî tenê dibin pîvanên ji cotbûna fermandar û fermanber ve li ser rêça afrêner û aferandek hatiye wergirtin , ji ber vê hişmendî vala dibin jibilî ji hinek tewî û gotinên yên kesên hênik wana nifş dû nifşekî vediguhêzînin, ji bo xemilandina jiyana wanî weke henekeke reş, û ev dibe nîşana jiyana wan û nepeniya sertbûn û reşbîniya wan, ta xewinên demukrasî û vebûna li ser civakê tenê çîrok bin ,giyanên vala danagrin, tenê ji hinek xewinên yên bi windabûn û koçberiya giran ve dorpêçbûyî dimînin.

  Vexwarina takekes ji tirs re wekî dûrketina wî ji henas re, û veşartina dîmenên aştîbûnê ligel hemî tiştên yên taybet in bi navdariyên afrandina takekesî ve li heyînê , ji ber vê desthilatdar li ser têrbûna civakê ji tirsa ji wan dixebitin , ta ku jiyana civakî bihêlin di çarçoveya dîmenên pabendbûnê ji xwediyê parî û serokê hemdemî re be û bang jêre û cangoriya wî bi rewanê xwe û tiştê girêdayî bi van sloganan, û zarok rastî vê cureyê ji gunokirina ramanî û zanyarî tê ji destpêka çûna xwe li dibistanê û rakirina wî ji dîmenên serokê xwe yî cangorî re.

  Ricîmên totelîter takekes hîştibû bibe duriwekî çavşikestî , heznake bibe rexnegir, lê tenê mirovekî rewşa xwe dipejirîne, ji çi kêliyeke tirsê re giravkirî, xwe dike hînckarekî genî di rewşên herî hêsantir, tiştê ku li ser maseya wî bê danîn dipejirîne, bi bandora tirs , serkotkirin û xewkirineke rêbazkirî, ta bibe tenê karkerekî an peymanderekî li kargeha milkeçî ji fermanan re û bixwegirtinên bêreng yên ji reftarên tiyoqratî olî hatibûn e wergirtin , li gor hişmendiya partî û bîrdoziya xwe hatibû guhertin , ji bo bibe olekî giştî bi tirs û rajêrbûna kotekar ve cîtengbûye, û tirs ji hêzên ewlehiyê dewsa dilrehetiyê ji hebûna wê, ji ber ku dezgeha ewlehî çekekî dirêjkirî ye li ser cemaweran taku bitirsin, û xwestina wê ji jiyaneke baştir sînordar be, cîhaneke têde çanda nakokî, û azadbûna derbirînê cîgir dibe, û rastiya peyketinê bi dû serhildan û raperînê mirov dehf dide lêpirsînê li ser nepeniya çûna xwe li erdnîgariya tirsê yê ji cîhanên dilzarî û sertiyê pêktê, û herdû jî henas diwestînin, berhinde ti vîneke azad bin saya metirsiyê nîne , û mirov tiştekî nahilînê ji ferehiya berketinê beranberî dûrkirinê ji jiyana xuristî re , berhinde tirs dihêle mirov bêhiş be di derbarê rewanî û hizrî de, berhinede berketin tune dibe bi nediyarbûna azadî û derbirîna li ser nerînê, û berketin û raberiyên zanyar têkdiçin , û xwe di nav dorpêçkirineke tam de dibîne, berhinde rewrewk û reweştên têkçûyî di henasên takekesan de berz dibin.

  Tirs bi encamê zordarî û êşandina henas e, bi sedema bêhêvî û êşên kombûyî, tirs cenga navxweyî derdixîne, û takekesan tirsa xwe ji desthilatê aşkere dikin bi rêya pevçûn û tîjanê wana li hember hevdû ve, berhinde birçî dibin û ji bilî sertiyê ti destikê nabînin ji valakirina hinira tirsa heyî di hundirê wan de, wisa em dibînin ku ev hemî dihêlin mirov bi rastiya desthilatê birame a ku bi şev û roj civakê xwe girêdide bi awayên hûnîjandin û kirtankirina zanyarî, û peywendiyek heye di navbera zordar û mêrê ewlehiyê a zorkar de ji ber herdû bin siha serokê xweda dixebitin , yê bi dû wî ve keriyek mirovî tirsnak dikeve, navdariyên wî sexte dike li gor xwesteka rêxistina serkotkirinê, yê mayîna wî rewa kir û serperestiya ji gelên ku timî xwe bi rengekî bêcan û piştpêbest ditewînin, berhinde ji tirs re nîşanek mezin heye bandora xwe gewre ye li ser civakê û qonaxên takekesên wê, ew bîngeha çi vebuhujîneke giyanî an ramanî ye, û dibe jî ew pencereyeke vekirî be ji aşkerekirina çi tiştê heyî ji hevgarî û bobelatan ve, ji ber ji zikê tirsê ve ew pankirin derdikeve a ku bû ji lajeyên netewên bêdestiyê, ew civakên yên fêrî stuxwariyê ,çanda keriyê û zimandana solên serok ,hemdest û oldaran xwediyên qenciyê bûn e , û ji wêjeyên serokê xêvzana vexwarin, yê dewsa pir kesên stûxwar dirame, ji ber vê yekê rasayî ye jinavbirina ev kula deronî yê cîgir bû û deqên pîroz alîkarbû bi cîgirkirin û bicihkirina wê bi rengekî kûr, ji ber ku pîrozî bandorekî xwe deronî heye li ser çêja takekes û li ser bîngeha rabûna desthilata serkotker a gendel û ava dibe, dema gede bi mêjî re mijol dibe bi gerê ji bo pariya jiyanê her roj, di hizrê kesê peyketî de tiştekî diyar nabe tenê razîbûna kesê yê di destê wî de kilîtin her tiştî heye û ew li ser her tiştî dikare, ev ji aliyekî , û ji aliyê beranber ve desthilatekî heye ked û xebatê wî desteser dike û yê bi dû ketî pêdiviye ku dîmenên derewîkirin û bêdengiyê diyar bike ta jê re sînora herî jêrîn ji jiyana baş hêsan bibe, û di vir de yekem bîngehên tirsê saz dibe.

  Û dibe ku dilheyîna me ji jevkirinê re û vegerandina sedeman ji çavkaniyên wêna re ewa dilheyîna me ji çêkirina rêyên rûkirina wergirtinê berve baştirînê be, ji bo aşkerekirina çi tiştê hatibûye veşartin bin navên nimûnî sexte, û mebest ji vê nimûnekirina nîşanên erênî bi ser tirs û desthilatê ve, hewildana bergiriyê ji yek xwedayî re, yê dîmenên wî li her derê belav dibin, û xelk derdikevin dîmenên wî radikin ji bo hezkirina xwe yê sloganî jêre diyar bikin.

  Çi kesê hewil dide ku van reweştên totelîter û efsanî di zikmakê xwe de senger bike, dixwaze mehnedanê bide tirs û pîrozbûnê, û ciwankirina wan bi awayekî aşkere û bêreng û çênabe avakirina felsefeyekê li ser tehtên xêzeke pîroz pala xwe dide li ser mildan û xweradestbûnê ji ramanê rêberê bîrnas re,û qet çênabe desthilatdar bîrnasekî serkeftî be, an bîrnas desthilatdarekî rastîn be, û hîn valahiyeke rastîn heye di navbera nerînên bîrnasan û xwediyên desthilat û tewrîvanan di derbarê vê yekê de, û tewriyên wan ji mehnedanên xapînok derbas nekirin , armanca wan nûkirina çanda kerî , û sînordarkirina berzbûna mirovê zanyar a serkeftî, berhinde tirs çêbû di hembêzê nezaniyê de ,û bibû pêkhatiyeke rastîn ji pêkhatiyên belavkirina zorbedî û pîrozbûna a bi xwînê têrbûyî, ji bo bi riwê xwe yê xalîrengî pepûkiya xwe yê ketiye heyînê xêz bike, wisa ji mirov re diyar bû ku efsan beşekî ji jiyana wî ye, û divê rêza wê bigre , ji ber ku beşeke ji ola wî ye yê ku pê bawer dibe,û erk e li ser wî ku bawerî pê bîne û pêre bide û bistîne mîna nivîştê , ji bo ser û pariyê xwe bin siha rêxistinekê pêre her tiştî parve dike biparêze .

  Ligel tirsê cihgirtin tune dibe, û pêdivî ji bo tebatê tiştekî misoger dibe bin siha jiyaneke hejiyayî, takekes di nav de li pey tiştekî wî dilniya bike dikeve, berhinde alîgirên efsanê tenaziya xwe bi raberî û berketiyên zanyaran dikin, û girtinheviya têkçûyî di nav wana de gewretir dibe, ta bibe dirêjiyeke dîrokî ji pevçûnên dihû re,ne ji bo desteserkirina li ser erdnîgariyê tenê lêbelê ji bo rewakirina ricîma a bi hêz ji ber ew hêjayî mayînê ye beranberî jimara kesê lawaz yê ku têne jêbirin û tunekirin.

  Em dilheyî berfirehkirina danasînan dibin li ser gelek têgehên yên em pê bawer dibin ligel pirbûna dûbarekirina ezberkirin û bernanên wêna, ji ber ku mirov bi awayekî qayîm dilheyî tiştê xwe yî ramanî û hizrî dibe, ji ber vê yekê sinorkirin wekî dorpêçkirinê ye, û ev dorpêçkirin mîna pêdiviyekê ye bi rengekî bê wate girtinheviya zimanî di navbera du koman de diyar dike, yek ji wan dibêje ku ew baş fêrî raman û wateyan bûye ji nêz ve bervajî yê li beranberî xwe.

  Em ne bi darjêgekirin û bêcanîkirinê re ne di çarçoveya komek bawerî de, û ev tişt bû sedema harbûna dirindîtiyê li cem mirovê rojhilatnavînî de, bi rêya ayîndariya xwe yê olî û partîtî , ew dimêtê û bi koratî bawer dibe, bê ku zanibe ku her giravkirinekê li ser darjêgekirina ramaneke pê bawer mîna serseriyeke kawikî ye, ji ber vê yekê em berdikevin zanîna yê me weke zanyaran li pey dikevin ew bi xwe jî nivîşka ronakbîrî û rizgariyê ye ji baskê bedenketiya ramanî û dûzbûna bîrdozî ve , ji bo nuhvekirina nîşaneyên bawerî û rabûnê li hember qonaxên tirsê yê ku rêxistina bavanî bi herdû baskên xwe malbatî û desthilatî wêna çîgir kiribû.

  Berhinde ku her nivîsekî liyangirtî ye û bîrdozî wekî danasînekê komek raman in em pê bawer dibin ,yan em ji pêşiyên xwe werdigrin an em wêna bi rêya nehestbûnê digrin, û ji me qut nabin, tevî gumaniya me ku em dikarin xwe jê rizgar bikin, lê şopên wêna li ser rewiştê diyar in , tevî girtinên ramanên nû, ji ber vê yekê doza azadbûnê ji her tiştî rêjeyî ye û tenê wekî xwestekekê dimîne ,û em bi çi tiştê ku di hundirê xwe de cîgir em pê re didin û distînin, ji bo çêkirina peywendiyeke baş di derbarê raman û şîretan de, ji ber ku raman ji nişkêve dibin e alî , lê oldarîbûn û bêcanî li biniyên xwe de ne, û ew kêşeyek rawestiyayî ne, mîna kelemekê ne li pêş rêya rabûna zanyaran de, û tirs me dihêle em bi lêpirsînên mirov di derbarê ezmûna jiyanê yên ku têde dijî biramin ji qonaxa canîbûnê ta qonaxa gehîbûn û pişt re kalbûnê, ji ber ku tirs ne tenê di çarçoveya têkiliya di navbera desthilat û cemawer de ye lê wê derbas dike û jiyana takekes nîşan dike, û metirsiya wî ji pêşerojê, û ev nediyarbûna yê ku xuristiya jiyan û kirdeyan dorpêç dike, li cem mirov rewşeke ji dudilî û ramanbûna ji nediyariyê peyda dike, ji ber ku tiştekî li paş tunebûnê nîne, berhinde felsefa saxleman dema jîndar dimre li cem wî qut dibe, û ji rêza jiyana tevgerî derdikeve, ta genî û rizî bibe û vegere axê, û bibe tiştekî din û tevlî heyînê bibe bi rengekî yekgirtî bi hemî dinokên jiyanê û jêderên wê ve.

  Ramandina bi heyînê divê pêşî ji dergeha metirsiyê derbas bibe, çima mirov bin siha hebûna şaxdayî a berve bedenketîbûn û tunebûnê diçe ditirse?!

  Û çima mirovan kelemên zêde di rêya hevdû de datînin?!

  Ji bo bi xweşiya jiyanê şad nebin, li rex tunebûnê yê ew çarenûsa hemî jîndaran e, mirov di riwê kesê beranberî xwe de bê berhelistiyeke zanyarî disekine , lê li ser têkbirina ya din cîgir e, ji bo pêşdebirina henasê.

  Rijandina xwînê wekî lezbûnekê ye ji hatina tunebûnê re, ji bo destê xwe li ser çi tiştekî bi lebat deyne, û dibe ku ew awanteya a ji zorbaziyê encamdayî tiştê bêhtir mirov ditirsîne, di nav cîhanekî mirin têde bê bend e di heman aliyên jiyanê de, ji ber ku serkotkirin û kuştina evînê û wêrankirina peywendiyên xuristî, û gemarkirina sirûştê bi rêya cengê ev hemî hîştin ku tirs bêhtir nêzî mirov û jîndaran be, berhinde bedewbûna berzbûyî di mirov de rizî dibe û dibe leylan û doman, bi encamê têkbirinên mezin bi destê mirovê çavkar û ezez , û danîna mehnedanên pîroz û vala li ser xuristiya cenga wî li hember kesên din.

  ————-

  1- Nîkolay Eliksenderofêliş Bîrdîv bi Ferensî: Nicolas Berdiaev 18.03.1874- 24.03.1948 Bîrnasekî Olî, siyasî Rosî ye

  Zehmetiyên gelek di rû civakên ku hewil didin azad bibin derdikevin, di nav gelek qedexeyan ên tevgerên wêna bi sedema zorbedî û bêdadiyê hatibûn têkbirin û ev di nav kesê bindest de şoreşek girseyî avakiribû, li hember wek neman û mirinê, berhinde Nîkolas Bîrdîv 1 dibêje: ( Mirin ew rastiya kûrtir e û bêhtir di jiyanê de bi nîşan e, ji ber mirov bi ser diyardeyên jiyana xwe yê rojan e û serveyî tê û ev tek tiştê yê ku me dihêle em bi wateyê jiyanê biramin, û jiyan ji derveyî nîşana mirinê bê wateye. )

  warên ku di talîzoka xewin û hêviyên namiçiqin de dijîn, ji ber timî di rewşeke ji rûbirûbûn û pêdagirtinê de ne li hember zorkariya dîrokî ya gelê kurdistanî li parçeyên welatê xwe yê dagirkirî dijî, bergirî û rikberî mîna serkeftinekê ye li ser asta raman û hêviyan, û dibe mîna derbasbûnekî ji jiyana gîreyî re yê ku mirovê kurdistanî wêna dijî, berhinde welat ew wateya jiyana serkeftî ye li ser têgehên mirin û nemanê, berhinde pêgirtina mirov û pêdiviya xwe bi girtina kokê encameke xuristî ye ji hestbûna wî bi zorbedî û mafxwarî û herwiha ew pêdivî mîna naverokeke qayim e ,mirovê zanyar armanca wê dike, di dema ceng û dûrkariya sepandîbûyî û berdewambûna ricîmên serkotker û kirdeyê xwe li hember gelên xwe mîna mirina pirreng e , tê kirin ji bo zêdetir tîjan, hilweşîn û awanteya qerpol û dema jiyan bibe meydanekê ji kirina mirinê re, berketin û raberiyên kêferatkirî ji bo xurtkirina peywendiyên xuristî xeradibin, sazî û ricîm dibin çekekî li hember gelan, û rûdana demî û cihî bi cûreyên qirkirinên rewşenbîrî û civakî cîteng dibin, û jiyan mîna mirinekî sirûştî dibe,dimîne metirsiyekî, ji hûrgiliyên jiyan û nerehetiya me qut nabe, li pey wê ragihandina yê êş ,sertî û xwînê belav dike ta jiyan bibe dîmenên mirinê, li her cihekê ji cihên jiyanê cîgir dibe û xwe bi wêneyên totelîterî, dûrkarî ,serkotkirina kêmnetewan , cengên olî û jihevketina civakî diyar dibe, û divê di vê derbarê de nasîna riwên mirina pîroz di têgeha ricîmên sitemkar a serkotker, yên zorbediyê bi awayekî bi rêk û pêk sepa dikin ji derveyî heyîna reştariya tirsa hebûnî li cem mirov, berhinde tirsekî siyasî, deronî û civakî peyda dibe, û dikeve hûrgiliyên jiyanê, mirov nikare xwe li ser helbeze an wêna paşguh bike di siha ew kedxwariya sepabûyî de, û ev dûrbûna di nav komên yên ji her girtinheviyeke xwînî re amade dibin,û tirs mîna gîhayekî baş bi destê ricîman dibînin, û tê pikaranîn ji bo xwarindina keriya mirovî a nemabûyî bi derbasbûna qonaxên jiyan û hatina nifşên wê.

  Ew tirsa a ku maye mîna metirsiyekî girs û di hiş û dilan de cîgir dibe û navdariyên xelkê , reweşt û reftarên wê zeft dike, û jiyan û rêya nifşên wê rêxistin dike, û mirin destê xwe danî li ser çareyên wê ji bo azadî û serxwebûnê, berhinde mirin dikeve dewsa jiyana tirsê, mirin dibe mîna şahiya xewinê ji bo gihîştina jiyana baştir, wisa pêşeroj nepenî û nediyar dibe bin siha wêraniya a ku berfereh û şaxdayî dibe bêhtir bi nediyarbûna awayên hezkirin û dostaniya civakî.

  Ev lîstina yên ricîmên zordar bi rêve dibin ji dîtina wê yên teng ve dibişkivin, ji nezaniya bi hevjiyanê û berhemên wê yên erênî tên, û bi tirsê re didin û distînîn mîna pêwîstiyekê divê hebe ji bo kedîkirina hêrsa cemawer û xwestekên takekesên wêna ji bo jiyana xweşî û pirrengiyê .

  Ew ricîm li rojhilata navîn bi şerfiroşî û zorkariyan ve dagirtî ne.

  Turkiya ya Osmanî a li pey wê bermayek giran heye ji desthilatî , bêdadî ,qirkirina gelan û pişaftina wan di xwe de, Îrana Farisî ya dildarê şehnaziyên demborîna tije desthilatî û mirin û Sûrî û Îraqa Bassî yên li paş wana Erebûnekî Islamî bi xwînê li ser çand û gelan xwe sepandibû, û mora xwe yê Erebî Islamî li ser wan danîbû, û ev ricîmên sitemkar xwe bi bermaya belavkirina tirs û mirinê ,ta dema îro xwebicî kiribûn, wekî dirêjiyekê ji çax û serdemên berê, û Kurdistan ya dagirkirî ji van ricîman ew nîşanekî ronakbîrî ye ji vegerandina çanda netewekê re û hişyariya gellekî ji çepelên pişaftin û qirkirinê, û nîşana berxwedanekî piştrast dike, hebûna netewên yên kêferata azadiya xwe dikin bi xwîn û hesin diyar dibe, û tirs ji yek dîmenê xwe ve têkiliya xwe bi mafxwarî û bêdadiyê re xuyakirin dide, bi talankirin û diziya erdên Kurdistanî li Sûrî bi navê çaksaziya çandinî, û ev yeka mîna pepûkiyekê ji aliyê dewleta şofînizma a serkotker ve hatibû sepandin, bi palpişta xwe li ser pişaftin û helandina hemî pêkhatiyên netewî di nav darêjga xwe yê Erebî de, û ev lîstina bi maf û destdayîna li ser semyan û jiyana civakî mîna mezintirîn rewşeke zorbaziyê ye li Rojavayê Kurdistanê li gel wê Erebkirina gund û bajarên Kurdî bi navên Erebî , qewitandina kurdan ji navçeyên wan ve ji bo berjewendiya bicihkirina Ereban şûna wan û wisa jî dijberiya Sûrî bi piştgiriya Turkiya vê siyasetê li Girê Sipî, Serê Kaniyê û bi taybet li Efrînê bi rêk û pêk bicihanîbû, û pirojeyên nijadperestî mirovê rojhilatnavînî yê Kurd şaşkiribû, û ev bawerî bi sazî,dewlet û yase têkbiribû, û jiyan kiribû holekî ji neyîniya dagirtî tîjandin û bêdadiya bi rêk û pêk.

  Tirs ne tenê bûyereke, lê nîşaneke rastîn e bi jiyan,xuristî û rûgeyên wê ve têkildar e, û bû rengekî naskirî di jiyana civakê de a ku bi ricîma bavanî maskirî û mirin têkiliya xwe pê re heye, metirsiya nemanê, nemana ewlehiyê, û metirsiya desthilatdar ji kesên ku daxwazên azadiyê dikin ,ew tirsa ji nemana serdestbûn û cih e , ji ber vê hemî ji bo girtinheviyê hewil didin ta reştariya tirsê qasî tê xwestin dûrbixin, berhinde bîrnasê Elmanî Haydger bawer dibe : divê mirin nebe ew metirsiya a ku nivîna me bihejîne.

  Lê ew bi xwe metirsiyek rastîn e nivîna takekesên yên civakê bi alavên serkotkirin û tirsê kontirol dikin dihejîne , û ewa jî jiyaneke jiyanbûyî ye li cem gelekan yên ku nikarin mafên xwe yên sirûştî bi dest xwe bixin û çalakirina yaseya binpêbûyî a pala xwe dide li ser dadmendiyê û diyarkirina nirxê piraliyê siyasî û aborî û çendîn di xwe de encamên erênî berz dike li ser dewlet û civakan bi giştî ve, berhinde desthilatên sitemkar rê nadin ku hişên takekesên wê ji derveyî kêmanî û binpêbûnên wê biramin, ji ber reftar û karê mirovê bindest tenê birame bi serkotkirin û pepûkiyê ve yê ku di jiyan û qonaxên xwe yên cuda de wêna dijî, û rojeva axaftinan dibe tenê li ser binpêkirin û xweziyên nediyar û yên nayên pêkanîn, û wisa em dibînin çendîn peywendî di nav gotara olî û desthilatî de heye .

  Ev koçberiya rastîn hîştibû jiyan raweste, û berhem tenê kedekî bê beranber be,tê pêşkêşkirin ji xwediyên berîkên fereh û yên jiyan û saziyên wê di destê wan de ye , desthilatiya serkotker kiryarên xwe di hizrên gelên xwe de bicî kiribûn, ji bo gel li hember wê raperînê lidarnexîne, û gel bi vî awayî bi pir hijmarên xwe dibû alav bi destê wê desthilatê wê berdide hevdû û gel bi rêve dibe çawa bixwaze û kengî bixwaze, û di demekê ew kerî ji nav hevşiyên xwe rabûn , di baweriya xwe de wê karibin li ser serkotkirinê serbikevin, lê qurşînên wê bervajî wê hatin, û bi xwe zemînekê ji desthilatiyeke tarîtir re ava kirin mebesta min bê guman serhildana yê tê naskirin bi gelê Sûrî yê ku Mark Sayksê Ingilîzî û Cûrc Bîkoyê Ferensî sînorê wê danîbûn, û ew berve demborînekê ve diçe li gor xwestekên wan desthilatan bi hişmendî û nehestbûna xwe ve, berhinde ku desthilata dûrkar êdî piştrastbû ku berdewambûn û hebûna wê girêdayî ye bi çendîn serkeftina cîgirkirina ricîma xwe yê desthilatdar ve di hiş û dilên civakên yên wê kontrol dike,û bi vî awayî guman kir wê ji bergê gelê bindest ji aliyê hiş û giyanê derkeve û xwe nû dike mîna dema mar an xemgurî eyarê xwe diguhêre, û derketina Daiş û berî wê Elqaîde û Elixwan û van komên pêşîn ji van bijardeyên yên rastî nezaniyeke bi rêk û pêk hatibûn û hişbirinekî giştî ji aliyê mêrên ol û desthilatê ve, civakê hîştibûn bibe zinarekî teqemenî û mayînên bi hev ve girêdayî, li ku biteqe wê hemî ferehiyê bigre, û ev ji me re piştrast dike ku desthilat bi hevkariya xwe bi mêrên ol û bi palpiştbûn li ser deqên pîroz giştî serketin di dagirtina cemawer de li gorî armancên xwe, û bi girtina zanyaran bi serketibûn, kuştin an dûrkirina wan ji derveyê vê bixêrîkê.

  Wêrankirina hatinên heyînê û sînordankirina rengirtina jiyan û mirov çêdibe li gel kiryarên serkotkirin û nûjenkirina koletiyê bi heman awayên wê ji bo cengên nû, û qelişên bi dû hevdû ve , buhayê wê tenê sawîlkan didin, berhinde alozkirina cureyê jiyanê ji reng û kiryarê desthilatê û serdestbûna wê derdikeve, mîna dezgehekî tirsê di nav bijardeyên cemawerên ciwan de, lêbelê dijminatiya aşkere bi sirûştê xwe riwê xwe aşkere dike li hember çi dengekî bi bandor bernama guhertin û serhildanê di hizrê xwe de danîbû û kiribû pêşî hizrê xwe ve, berhinde zanyar mirin û serkotkirinê bi riwekî bi ken pêşwaz dikin, bergiriyê li hember hêzên nezanîkirin û serkotkirinê nîşan didin , li ser pabendîbûnê xwe bi naveroka bedewbûn, dadmendî û nirxê xweşiyê di jiyanê de derbirîn dikin, dema hatin û hinirên xelkê bi awayekê ji awayan hêviyên wê di guhertina demukratî de wêzim dikin.

  Nimûna mirina sepandîbûyî li ser van civakan serkotkirineke bê dawî ye, û cîgirkirina wê mîna binemake olî pîroz ji xwedê hatiye sepandin û bi rêya pasvanên wî li erdê, ev bû tiştekî li ser guftogo nabe, û tenê ronakbîr dibe jêre qurban, yê li gemiyê rizgariyê digere ji bo mirovên yên bi lehiyê ve bar dikin, û ev yeka hevgariya Suqrat tîne bîra me, dema koça jiyanê bi rûkenî kiribû û ji şagirtê xwe re digot: ( divê mirov mirinê bi geşbînî û şadî pêşwaz bike ji ber vê divê hûn aram û hevseng bin.)

  Mirina gewdehî jêra ne meraq bû lê tirsa wî li ser takekes û xelkê bû, ku li şikeftên nezanî û tirsa ji serkotkirin û malgirtina desthilatî ji her tiştekî bedew re koç bikin , metirsiya wî bi asta tiştê ku ji raman û pirsê radikir, ji ber vê ricîma fermandariya totelîter hêza xwe ji qirkirina zanyaran û zanînên ku mêjî dilivînin wergirtibû, û cemaweran dihêlin ku ji aloziyên xwe yên ramanî bi awayekî taybet ve li çareyan bigerin, ji ber ku tirs dihêle şoreşger milhûr be û wêjevan hînckarekî hov be û civak peykerên wêrankirî be, ev diyarbûneke ji dijminatiya jiyana nû re ye, an rizgarî ji serdestbûna efsaniya ya ku zordarî ji kunên destpêktiyê anîbû,û tiştê ku civak hîştibû awanteyê bijî sertiya desthilatiyê ye û zorkariya wê li hember civakê, ji ber ku êş,derd û windabûn bûn e binema civaka barketî bin siha ricîmekî serkotker, dadmendî û dadperwerî rakiribû, û pêşeroj li gor vê yekê nediyar bû, ev dojeha ezmanî rewş dagirtî ye, û mirin yek ji bedtirîn riwê wî ye, û serdestbûna koletiyê mîna ricîmekî ewlehî li ser movikên jiyanê, mirovan hîştibûn di rewşeke ji tirsekî berdewam de bimînin, sedema wê ezeziya malgirtîkaran ji hatinan re û nediyarbûna rengên bîraweriya bi hevjiyana aştiyan e ve , li rex serdestbûna ramana olî li ser bijardeyên civakê li gor têgeha Islama siyasî yê ricîma serkotker biserket ku ew raman bibe bîrdozî, berhinde wêjeyên partiya Baas ya fermandar pişta xwe dabû li ser dîtina Islamî olî ji fermandariyê, û Erebûnê dîtibû bîngehekî ji ol re, û li gor wê fermandariya xwe ji civakê re û serkotkirina xwe ji kêmnetewan re rewa kiribû, yên ew jî xwe li paş maf û taybetmendiyên xwe yên netewî veşartibûn mîna bersivekê ji paşguhkirin û dûrkariyê rêbazbûyî re, li gel wê bi dijwarî li pêş xwesteka guhertin û hevberînê tê rawestandin û herdû beşek in ji tevgera dîrok û jiyanê bi giştî ve, û li pêş nebûn û mehfbûna a ew binema her jîndarekî saxlem e derbasî qonaxên cuda dibe ta bedenketîbûn û nexweşiyê têgehên fêzbûn û mirinê rawestîne ,em ricîma serkotker dibînin bi aliyê mirinê bêhtirî jiyanê ve diçe, ji ber desthilatdaran helkelkî bi dû guhertina jiyanê dikevin ji bo bibe meydana azarbûn û kuştinê, ji ber ku ji gel ditirsin,û cemawer jiyana xwe diqedînin di razaneke veguhêz ji tirsekî ta hêrsekê, û ji encamê wê bi lez kiryarek dijwar encam dide bi bayên hingemeya bê dawî re, li gel wê civakan di zîndanên xwe yên mezin de dijîn li ser dirêjî pîneya warên xwe, û rewşeke ji koçberiya hundirî dijîn, û ji bilî penaberiyê çareyekî tal nabînin bi dawî neçar dibin bipejirînin, ji ber vê yekê mirina di navbera erdnîgarî û bazdanê de tirsekî berdewam e ji pêşerojeke nepenî re, zêdetir derd û dilzariya reş pêşbînî dike, li gel wê henasan li piştrastiyeke windayî digerin bi sedema serkotkirina bi rêk û pêk yê ew dijîn bin siha ricîmên fermandar yê çi axaftineke sawîrî nahilînê ji bo kedîkirin û mêtina hêrsa cemawer, li gel wê civak, kom û rêxistinên ji hevdû re dijhev tên e dabeşkirin.

  Hevxistina Baasî wek nimûne li ser bîngeha dijminatiya ji bilî Ereban li Sûrî an Îraqê pêktê û li wan dinêrin ku ew şaneyên razayî ne dibe ku dijminên li derve wana dema ew bixwazin bikarbînin, ji ber vê yekê pêdiviye li wan bê tengavkirin, ev ji derveyî tirsa desthilatê ji gel ve bi giştî, ji ber ku zîndanvan ji zîndaniyan ditirse tevî ku li zîndanê ne, li gel wê berdewam kelem di navbera netewan têne çandin, û di navbera rageh û ragehekî de, di navbera qatan de jî, aliyê bi ricîmê re û aliyê bi dijberiyê re, û zoreng di navbera vîna guhertin û tirs bibû feraqekî di nav de nirx û têgehên rojhilata navîn ya ku bi xwe ji wê girtinheviyê hatibû cîgirkirin, û têgihiştina me jêre pala xwe dide li ser derbasbûna me bi sirûştiya têkiliya nişteciyê derveyî bi erdnîgariya wê deverê û xwedîkirina wê bi dîmenên hewesdarî bi desthilat û sitemkariyê ji bo hebûnê, û mîtingerî hatibû kirin bi rêya tirs û serkotkirinê, û bi rêya herdûkan ve rolên afrênerê azad hatibû têkbirin, û li şûna wê lîstoka desthilatê cihê xwe girt bi qutîkirin û reşkirina her sirûştiyekê û rewşeke cîgir hewil dide tiştekî ava bike ku karibe vê wêraniya a ku peywendiyên civakî wêran kiribûn jêbibe , bi rêya çandina tovên tîjandinê yê bi sirûştiya xwe tevgera civak û takekes sînordar dike, û şiyana berzbûna tevgera ronakbîrî ya bi armanc li paş dixe , ji bo jêbirina mayînên desthilatî ya li dor mêjî, û paşêxistina tevgera civakê yek ji erkên desthilata serkotker e, ji bo rûbirûbûna maf û xwe şimitandina ji erk beranberî gel, tirs namîne cîgir di demeke dirêj de, û bi lez belav û pûç dibe , di serhildanekê her tirsekê hildikşîne,wekî dema bajarên Kurdistanî li Sûrî rabûn taku sozê bi gel,xwîna şehîdên xwe û xwediyên xwe yên aram li Qamişlo nûkirin, û herwiha em tirsê dibînin bi hêrs û hebûna vînê neman dibe , ji ber vê her çare li pêş komê gelê westiyayî dima ew bergirî di rû bêhêvî û piştsariyê, berve vejînkirina şiyarbûna mirov, cenga wî ji bo azadî û dadmendiyê, li gel wê gel ew kelevajiya sexte bi navê welatîbûnê danezanîkirin bin siha desthilatiyeke ji wan re ti soz an peyman nedabû, û ev rabûna gelerî derbirînek bû ji yekîtiya gelê Kurdistanî re li hemî bajar û gundên wêna, û hewildanek bû ji bo binaxkirina tirsê heta dawiyê, tevî sertiya sitemkar û şêweyên serkotkirina wî lê vîna gelan saweke dikarê wana bin guhê hevdû bixe, tirs dibe destmaya desthilatdar yê pala xwe dide li ser ji bo li desthilatê bimîne û qezenc û hatina xwe zêde bike , û herwiha nanê civakên oldar û tîjandî ye bi awayê siyasî, ricîmên sitemkar li ser binema tirsê wek şêweyeke gerentor ji serdestbûna wê re dijîn, ricîma tirsê damezrandin li ser binema gefa bi dojehê wekî encamekê serpêçî bi xwedê re û şîretên yê di deqên pîroz de hatî, ev yeka cureyekî ji hevkariya bed di navbera mêrên ol û desthilatê de çêkiribû, wekî du pêkhatiyên çalak ji bo têkbirina çavkaniyên şoreşa hişmendî a hatibû cîgirkirina li ser pêşdebirina dan û standina ramanî, û rê li pêşiya gotûbêjê bi siyaset, ol û zayend ve hate girtin, û bûn efyon li paş perdan tê duristkirin, ji bo mijolkirina xortan, û razandina wan demeke dirêj, û belavkirina bêkariyê û rêbaza xwendinê a hişk û vala ji hînkirina naverokî tenê nezanîkirin û mijolkirina xortên zanîngehan ku tenê bi dawîkirina xwendinê û kardîtinê piştî qedandinê biramin bi siha tenêbûneke aborî xenqoyî, û gendeliyeke giştî perîşan û hilweşîneke paş perdeyê tê kirin, û bişanhildana diravê yê rê ji mirov re vedike ji bo dizî û tembelîkirinê, ev hemî tê birêvebirin ji bo tek encamê û ewa berşûnbûna rewiştî û paşxistina deronî ya henasî û têkbirina qezencên xelkê, li gel wê ricîmên sitemkar li ser çandina gumaniyê di nav bijardeyên civakê de dixebitin, ji bo bawerî di nav xelkê de tune bibe, û awante bibe pergalê giştî ji hemî nakokiyên sert yên dikarin stonên saziyan hemî hilweşînin, û ev zorenga har di navbera alîgirên guhertina zanyarî û sertiya desthilatdarî kevin e kevinê dîrokê, kevinê têkiliya reşepêş di navbera fermandar û cemawer de, di navbera mêrê ol û cemawer de, di navbera bav û kuran de, ji ber vê berdewam pirsên gelek berdide , û ji ber vê tê veqetandin di kêliya hêrs de ji çi tiştê ku hatibû cîgirkirin di jiyaneke pala xwe dide li ser sertî û neçariyê, û ev raperîn qonaxên bê nîşan didan nerîna gel û gotina wî têde li pêş be li jor ricîma sertbûn û zorê, ji bo sînorekî bê danîn ji wan lîstina yê giyanên sawîlke têkbiribû, û civakê hîştibû rizî bibe, ev qelşandin bicî dibe û kelemekî kûr durist dike, ji ber vê em desthilata serkotker dibînin ku ew jî di gezencê de ne ji dûrketina xelkê ji bîraweriya ronakbîrî û felsefeyê ve bi rêya belavkirina wê ji raman û efsanan re bi rêya dezgehên ragihandina wê û herwiha bi rêya rêbaza olî, ji bilî ramanên tek netewê û bicîkirina têkelbûna bi zorê re, ji ber vê ew girtinheviya di navbera netewan de hatibû belavkirin, netewa herî bi hêz û bi zimanê olî xwe bi çek dike û jêre desthilat û serdestbûna li ser çand û şaristaniyan vedigere , ew şaristanî û çandên yên taybetmendiyên xwe diparêzin û têkoşînê dikin li hember hewildanên setimandin û qirkirina rewşenbîrî, li gel wê Baas bi bîrdoziya xwe yê reş baş nûnertiya qirkirina rewşenbîrî kiribû , û armancên wê ji bo erebkirina navçeya kurdistanî li rojavayê kurdistanê derbirîneke ji sertbûna rewşenbîrî re û nediyarkirina nasnameyên gelên deverê ji bo bicîkirina dûrkarî û ne aramiyê ji bo hemî pêkhatiyan ligel pêkhatiya fermandar yê ew jî zorkarî û gendeliyê dibîne ji aliyê wê desthilata yê ku ti destik nehiland û bikaranî li hember qezen,ewlehî û azadiya gelê xwe, ew bawer kiribû ku bi rêya tewriya pilanê û dijminê derveyî (Israil), wê bihane bide ji bo bimîne destpak li ser xewinên netewî lawaz li dor eywanên rewrew û xapandina cemaweran dizîvire ( herdû Baasên li Sûrî û Îraqê) ji bo dûrxistina wê ji xuristiya dema niha û hewildana netewên demukratîk û guhertina naverokî ji desthilat û ricîma fermandariyê, li gel wê mijûlkirina mêjiyên wê bi navê şerê dijminê li derve, hîştibû xelk xwe radestî lîstin û binpêkirinên ku li dijî wê hatibûn e kirin bibe, û deverê hemî hîştibû dagirtî girtinheviyên aşkere û hundirî bibe, û wisa em dikarin bêjin ku ew bi duristkirina hingemeyê heta demekî dûr bi serketibû.

  Çanda dûrxistinê ji berhema şaştiyên desthilatî ne, û civakan di rewşeke ji girtinheviya giştî û bê dawî hîştibûn, di baweriya xwe de wê bi vî rengî cihên hebûn û serdestbûna xwe li ser hatinan biparêze, li gel wê her awanteyekê bi karên derveyî ve girêdayî ye ji bo rewakirina hebûna xwe,li gel wê tekçand pala xwe dabû hêzê û pişaftina pêkhateyên din di xwe de mîna pêdiviyeke desthilatî didît, bîrdoziyeke dîrokî sertî û pizbûn piştgiriya wê dike, ta bibe asteng li pêş afirandin û dostaniya civakî ya şaristanî , taku mirovahî hemî buhayên gendeliya desthilatê û xwarbûna wê bide.

  Ev hemî jiyan hîştibû di windabûn û jevketina giyanî û ramanî de bîzivire, û ji girawbirinê re hewşekî fereh dîtibû ji bo xistina çi ramanekî azad an pêşveçûnekî sozdar, li gel wê sepandina çand û reftarên ku ji ol dertên ji çawaniya hîştina xelkê ku bi rêya bijandin û tirsandinê ve di eynî demê de bandor bibin, û ev rêyeke baştir e ji bo çewsandina rengên civakî û kireberîkirina wê bi yek reng, çand û tek zimanî ve û pişt re erdnîgariyekî têde yek fermandarî cîgir dibe, desthilatiya xwe ji serdestbûna ola Islamî werdigre, û rêya ku xwediyên belavbûna wê ji talankirina hemî deverên din bikaranîn û sepandina ol bi rengekî zordar li ser gel û çandan ji bo pişaftina û helandina wan di pergalê zimanê Erebî de, û berdêla amade wekî ku di van lêpirsînên rewa û vekirî de ye ewa di pêşkêşkirina berdêla berzbûyî di pêgirtina bi kok , çand û zimên ve taku neman û bi dawî nebe, li gel wê nemana vê êrîşa rewşenbîrî ya siyasî mîna destpêka hevjiyanê ye di nav gelan de , bi nemana navê kêmnetew û pirnetew ji bo jiyanek bêhtir cûrebûn û lihevhatin, û dibe ku talana rewşenbîrî li hember nasname û çandên din hingemeyê kiribû zimanê rewşa wê, herwiha navendîbûna olî û netewî bi zor û pizbûna xwe ve li ser bijardeyan her tiştî derbaskiribûn.

  Ew bijarde taliya girtinheviyê xwar, û di xwe de kesayetek nizim derxistibû bi taybetmendiyên nefretê ji serwerî û desthilatiya hêztirîn ve hatibû naskirin, yê ku zorê dikir bin balkêşeya pîrozbûna bîrdozî an olî.

  Û li gel wê Ewrûpî zorkariya xwe li ser Efrîqiyan kirin, ev dîtina dûrkar ji bo çewsandina nîşanên şaristaniyên mirovî ji gelên Efrîqiyayê, wek dema Ereb bi rêya ola Islamî zorkariyê berdewam kirin bi bihaneya cîhanîbûna ol û li zimanê Erebî dûriyekî olî pîroz danîbûn, wekî kiryarê yekîtiya Sofiyêt û hewildana wî ji sepandina zimanê Rosî li ser gelê din yên li ser wan serweriyê kiribûn, ji ber vê ziman hatibûn weşandin bi kuştin û mêtingeriyê û pişaftina gelan ,hinek ziman dewsa gelek zimanan girtin, piştî ew gel zimanê xwe jibîrakiribûn û dev ji ziman û nasnameyê xwe berdabûn, dema rastî işkence û azariyê hatin, û ev yeka rengekî berdarbûyî ji qirkirina rewşenbîrî ye.

  Wisa serkotkirina siyasî rex li rex li gel alavên pişaftin û helandinê dixebite, û ev yeka şerên girtinheviya navxweyî durist kiribû, û ol siwareyekî dîrokî û bîngehîn bû li ser bîngeha wê helandin di pergalê netewî a fermandar de hatibû pêkanîn, mîna gotûbêja Islam û Erebûnê , bi rêya wê sitemkariyên netewî di hundirê erdên xwe de karîbûn şerê gelên resen bikin , ev yeka di ramana Elqayîde1 û Elixwan2 de şaxdayî û berz bû, alavên cengê xwe ji dîrok û talanên Islamî wergirtibûn, ji ber vê em dibînin ku cenga desthilatî gelek xalên hevbeş di navbera gelan de jinavbirin, û her kargêrekî şaristanî bi destê mirovê zanyar ji kevin ve hatibû pêkanîn, û ev tişt gotinê Ishaq Niyotin 3 1727 tîne bîra me : ( Em gelek dîwar ava dikin lê em têr piran ava nakin.)

  û ev wêrankirina bi rêk û pêk ji peywendiyên hevjiyan û dostaniyê ye, di navbera gelan de tirsê hîştibû xwedayekî fermandar li ser erdê û di kesayeta rêber û peykerên yên ku li her goşeyê de ava bûn e xuya dibe.

  ———————–

  1- Elqaîda : an rêxistina Elqaîde an bingeha tekoşînê : ew rêxistin û tevgerekî pir regeznamî ye, di dema Tebaxa 1988 û dawiya 1989 de hatibû damezrandin, banga tekoşîna navdewletî dike.

  2- Elixwan Elmuslîmon: komeleyeke Islamî ye û ew tevgera dijberiyeke siyasî ye li gelek dewletên Erebî.

  3- Esêr Ishaq Niyotin 25 Berçele 1642- 20 Adarê 1727, zanisvanekî Ingilîzî ye , yek ji navdartirîn zanistvanên Fîzîk û bîrkarî ye bi derbasbûna serdeman û yek ji nîşanên şoreşa zanistî ne.

  Li gel wê berzbûna vîna çanda sade ya ku mayîna li ser kenarê , pişaftin û destdayînê napejirîne ,bi berhelistbûna tirsê ve a ku peyker nûnertiya wê dike diyar dibe, û berxwdaniya li hember qirkirina rêbazbûyî yê jiyana civakî û siyasî li xwe digre, li gel wê li gelên yên bi nasnameya xwe ve girêdayî tê nêrandin wekî metirsiyekê ferehbûna û serdestbûna wê li ser movikên dewletê bi sazîyên wê bi awayekê giştî asteng dike, li gel wê wêrankirina peyker nîşaneke ji şikestina sihwa tirsê û serkotkirina desthilatî, û şopandina zorengê û tiştê wekî nirx di çarçoveyê wê de di girêdana azadîxwazan bi jiyanê ve tê kurtaskirin li hember hêzên yên ku li ser wêrankirina çi avakirin an destketiyê ve dijîn, û erka wê piştrast bû li ser hilweşînê û weşandina bizdanê di nav henasan de.

  Zanîn wekî rewşekî ronakbîrî diyar bû , metirsî û bedkariyên kiryarên desthilata serkotker celew dike ji ber ziyanê dighîne jiyan û pêşeroja gelan û pêkvejiyana wan bi hevdû re, herwiha bandora xwe bi awayekî neyînî li ser başiya ramandina wê dike û ji ber vê pêdivî çêdibe ji bo li hember wê bê rawestandin li ser bîngeha bicîkirina têgeha raperîna cemawerî, ew nîşana zengila dawîbûna wê desthilat û alîgirên wê ye.

  Tiştê ku desthilat ji vekirina peywendiyên sirûştî di navbera civakên serkotbûyî kiribû bi rêya çandina tirsê wekî efyonê , hêza dij xwe li hember amade dike bi rêya civandina bijardeyê ciwan yê dikare jiyanek nû bide û dikare li hember binpêkirin û aşkerekirina wê bi gelek şêweyan raweste, dibe ku xebata çekdarî jêre çareyekî dawî be, berî wê bîraweriyek cemawerî bi jiyana rêxistinî pêşde tê ,bîngeha wê xebatê beşadarîbûnê ne dûrkarî ye, û navendiya netewî a olî di pergalê xwe yê desthilatî de tenahiya civakê durist dike û wêna ji her bihinberdanekî ve durxistibû, taku ramanên erênî dernekevin , yên ji kiryarekî afrênerî dertên, gelek berketî û raberî hembêz dike û nûnertiya rewana civak û bedewbûna wê di heyînê de dike, li gel wê mijolbûna gelên serkotbûyî wek nimûne gelê Kurdistanî bi parastina nasnameyê û di berdewambûna zorengê ji bo parastina ramandina wê , li gel wê bin siha serkotkirinê mirov nikare bi tiştekî cuda û nû birame , berhinde naverokên desthilata serkotker a totelîter bi derbasbûna demê ve û ji hundirê ve genî dibin, û destên çavkar dikevin pêşbirkê ji bo bêhtir destê xwe li ser movikên serdestbûn û fermandariyê deynin, ta bihevkevin û ji hev dûr bikevin û qerbalixiyeke rastîn biqewime bi wê û civakê ve bibin e heldêrê, li gel wê hişmendiya gelemperatî di amûrîtiya xwe ya bijardî de ji fermandariyê re metirsiyekî li ser hebûna mirovî û aştiya xuristî çêkiribû, herwiha jî dibû bîngehekî ji cengên bê re, sirûştê wêran dike, ji ber ku dema nefret belav dibe tîjandin jî di navbera civakê de belav dibe, kesayeta takekes pelixî dibe, ev girtinhevî û zoreng çêdibe , armanca wê pevçûnê: têkbirina çi rabûnekî hişmendî ye , ji yekîtiya zanyar û xwediyên raberiyan çêdibe , yên ku hewil didin bi rolên xwe lihevhatinekê ji bo siberoja gelan û demûkrasîbûna wê çêbikin, ta zêdetir ewle ,aram û di xweşiyê de bin.

  Bêkariya xortan û tengavkirina wan û herwiha sînordarkirina raberî û berketiyên nêdar a gelên barketî ji aliyê milhûriyên wê ve jiyanekî gelek metirsîdar aşkere dike , bi rêya wê ceng û aloziyên yên şîn û işk çinî dikin bêhtir dibe, parçebûna sawdar ji gelên rojhilata navîn netewî , olî û ragehî perdeyê aşkere kiribû ji komek cengên bi dû hevdû dikeve di wêzima hêzên desthilat û qezencê de, berhinde windabûna nasname û şerê mirov ji hatinrêz an ziman û baweriyê wî re nûnertiya siha xweda li ser erdê kiribû, berhinde bermaya olan ew bermaya hunera serdestbûna bi cemaweran e, tê wateyê ku ol ew roparta desthilatê ji xelkê re ye, û dibe tiştê ku hîşt têkelê reftar û reweştan çêbibin û ji aliyê xelkê ve bi heman bijardeyên xwe bên e mêtin ew desthilatdar û hevbendiya xwe bi mêrên ol re, bi derbasbûna demê ricîma tirsa pîroz saz kirin.

  Ew ricîm bi raman û dîtinan re bi awayekî hişyar dide û distîne, û timî pêre dikeve di ciyawazbûn û lihevketinê, tenê ji raman û dîtinan sûd wedigere di warê pêşveçûna ricîmê û cîgirkirina tirsê mîna rewşeke pêwîst û divê bê jiyankirin, û herwiha nûnertiya siha desthilata ronakbîr li ser erdê dike ji ber ku ol rêya jiyanekê ye, ew amaneke nirx û reweştên desthilatê hembêz dike û herwiha bermayê gelerî û efsanî bi awyekî gurayî, li gel wê baweriyên kisilgirtî bûn e peyker û nîşanekî samê û şikestina vîna cemawer bi rêya şerê ramanên rabûyî, dibe ku guhertina jiyana xortan bi rengekî pûç bîngeha xwe pişûdan e hîştibû desthilat bêhtir dêwtir be bi rêya pencereya bêkariyê .

  Ji tirsê re dest û nepirçekên toj çêbûn, herwiha jê ricîma bawerî bi çarenivîsê çêbû û mal û semyan ya xwedê ye dide kesê dixwaze, wisa roparta olî bi mêrê desthilatê re destêkel bû , û şaxên saloxgêrî bi rengê koma firiştan hatibû sazkirin, firişteyekî giyan distîne û yek li zurneyê dide, û yek bi miriyan re di gorê de diaxive û bi awayê wê şaxên tirsê hatin sazkirin li warên ku ji derveyî bêdengî û sertî di şîret û deqên xwe yên pîroz tiştekî pîroz ranekirin, berhinde desthilat reweştên xwe yên li ser binçavkirin û reşkujiyê danîn, ji bo armanca xwe ji belavkirina tirsê pêkbîne, çi kesê ku mafên xwe bixwaze wê bê qirkirin, bi taybetî kesayetên yên navderiyek wana li cem xelkê hene, berhinde reşkujî dibe yek çirûsînin tolê li ser tirsê, û xelkê bi zorê dihêvoje ku raperînê bikin, û ew ne wekî ku Tomas Mor dibêje 1 : (Alavekî ji alavên hunera fermandariyê ye , û destikekî ji bo dûrxistina welatiyên asayî ji zehmetiyên cengê ve yên ku rêberên wan li ser wê berpirs bûn.)

  ———

  1- Tomas Mor : 07.02.1478- 06.07.1535 , rêberekî siysî bû û daner û zanistvanekî Ingilîzî bû, di çerxa 15 de jiyabû.

  Reşkujî dibe destika rikberiya pêla hêza cemawerî ,bi dijminatîbûnê hest dibe dema desthilat ronakbîrên wê dikuje, û ev tişt zengila dawiya wê desthilatê ye bi demê re , reşkujiya siyasî hingemiya deronî li cem xelkê dadimezrîne, bi awayekî ji bo berzbûna hêza dij û bi armanc ve dixebite ta bikeve dewsa desthilata heyî , berhinde çendîn reşkujî wekî veguhêztinekê ye li qonaxeke metirsîdar têde bê aramî û ceng durist dibe, û ew mîna nîşanekê ye ji veguhêztina desthilatî ji ber ku riwê qonaxê bi temamî diguhêre, li gel wê reşkujî dibe diyardeyeke dirindî dighîne kaşkirina pêlên hêrs û tolê, yê bi awayê xwe ve desthilata heyî li ser deriyên rodanek e movikî datîne, berhinde reşkujî guhertina bedxwaziyê taku bibe rageh û bîrdoziyekî di nav xelk û ciwanan de bi taybet ve leztir dike.

  Ev yek ji me re evqasiya wêraniya giyanî diyar dike yên ku hêzên reşkujiyan wêna ligel xwe parve kiribûn ji bo wêrankirina têkiliyên sazîker, û bicîkirina tirs û hêrsê mîna du sedeman ji awanteya giştî re.

  Desthilata netewî mezinayî û hûnîjandin bi xewinên Erebûn , yekbûn û serdestiyê belav kir , herwiha binyadkirina Islama siyasî û rewakirina reşkujî û binçavkirinê, û desteberkirina wî ji olekî desthilatî xwedan bermayekî dîrokî û rastîn, û civakan hîştibû bi demê re xwe pê bibînin ji berjewendiya guhdana wê ji wêje, huner û raberiyan, tam bervajî vê yekê şerekî dijwar durist kiribû li hember meydanên bedewbûn, raman û hunerê, van tiştan hatibûn paşguhkirin û dewsa wan hişmendiya saloxgêrî yên vîna cemawer têkibirin hatibû bicîkirin, ji bo bêne belavkirin û rolên zanyarên wê bêne gunokirin, ta wan bihêle di zîndanan de nediyarbûyî bin an ew zanyar ji wan re destgîr bin.

  Diyarkirina hevrêzîkirina zanyarî ji vê pevxistinê mîna nîşanekî diyar e li ser zehmetiya bûyerê û jiyankirina wêna, ji ber ku gel ti carî nabe kirêkarekî li cem bijardeyekî desthilatî bi wê serdest ve, eger fermandar nebe li cem gel kirêkarekî, ji ber vê tirs dibe mîna efyonekî heyî di navbera fermandar û fermanber de, ji ber hemî fêrî wê bûn e ta sînorê yê ku ew ricîm danîbû rizî bibe bi sedema harbûna tirs û sertiyê û pirbûna sitemkarî û gendeliyan ta her tiştekî bedew wêran bibe , ji ber ku bîngeha mayîna milhûriyê tevî ku li ser bê gotin ku ew jêdera aramî û ewlehiyê ye û bijardeyên hûrbûyî bihecandina xwe heta demekê celew bike, lê ew nizane ku ew celewkirin li hember hatina bavlîzoka mezintirîn bê sûd e.

  Û ji vir rastiya girtinheviya desthilatî li ser berjewendiya mirovê aştiyane xuya dibe , ji cîgeh û bi rêya xuristiya hatinrêza wî û rêya têgihiştina wî ji çi tiştê ku di jiyana wî de diqewime, ji binpêkirin û derbaskirinên yên li hember wî durist dibin, û ew bi vî awayî li ser misoger e ku wê zorengê bijî bin siha sîstemeke totelîter netewî bi hebûna civekeke pirreng ji pêkhate û şartistanî mikûr nabe, ji ber vê serkotkirin û reşkujiyê destikekin ji bo gerentiya serdestbûnê ne, ji ber vê civaka sertbûnê hatibû afirandin, û ew ji pêwîstiyên hebûna desthilata netewislamî, û di eynî demê de nîşanekî ji roxandina wê ye, berhinde bikaranîna nasnama netewî bîngeheke ji hilweşandina hatinrêzan e ,mîna derbasbûna di talîzoka hingemiyeke bê dawî , bandora xwe li dewlet û kêleka wê dike .

  Dibe rewşa Sûrî ji 2011 ve teqînek bijardî diyar kir di hundirê wê desthilatê de, desthilatekî rizî navê wê dijberî berhem dabû, û mîna wê desthilatê bi rengê xwe yê rizî diyar bû ,bi gel û alîgirên xwe re ji devê roparta ragehî axivî , hişmendiya desthilatiya heyî parastibû , bi şerê xwe li hember netew û kêmnetewan , ji derveyî bergê xwe yî Erebî derneketibû, û ev rikberî xwe bi hevkariyeke herêmî biçek kiribû,dewsa desthilatiya cîgirbûyî, em zorengê desthilatî dibînin, li gel hevkariyek hebeş di navbera wan de û ew nûjenkirina hişmendiya netewperest bi moreke Islamî tarî ,ramanekî bi kîn li hember filetiya Ewrûpî rahijtibû, ew bi navê cengên dîrokî û mîna dirêjeyekê jê re talan û kuştinê dikirin (komên li rojavayê bakûrê Sûrî), û civakê parçe kirin ji bo armancên xwe ji rewakirina teror û hingemiyê pêkbînin û li desthilatiyê bimînin.
  
  

  Ji ber vê em bersivdan û kargêrîkirina azarkirinê li girtîgehan dibînin diyardeyekî desthilatî ye ji wêrankirina deroniya civakî ve û ajotina wê li hengemî û nemanê, herwiha hîştina tirs bibe nanê civakên serkotbûyî ,bi rêya girtinheviya bijardî, yê bedkarî û derdên xwe di nav bijardeyên civakê de aşkere dike bi rêya lîstina li ser têla hobebûn an netewbûnê.

  Ev hemî bûn e sedem ji hilweşîna bîngehên hevjiyana aştiyane di nav civakan de û pêwîstiyên wê bi derbasbûna demê ve hatibûn e windakirin, û desthilatiyeke sexte hatibû damezrandin ,li gel wê takekes bi slogan û xewinên mezin û vala ve hatibû niquçandin, mîna xewinên yeksaniyê di nav qatan de û herwiha yekbûna welatê mezin, û binavkirina çi kesê ku ji derveyî sirûda netewî û hatinrêza partîtî ve fîxan bide ajanekî ye divê were jinavbirin li gel hunerbaziya bi reşkujiyê ve û mehfkirina taybetiyên şaristanî û helandina wê di çarçova pişaftina nijadî de, ev takekesan hîştibûn e di rewşeke ji koçberî û pepûkiyê de, xelkê bi rêvebiribû ji dûbarkirina dûrişmên vala, herwiha diyardeya qutbûna civakê ji demê niha cîgir bû, û herwisa qutbûna wê ji geşepêdan û pêşveçûnê ve, berhinde desthilata bîrdozî a netewî berzbû mîna dirêjiyekê ji bermaya talanan û daqurtandina erdan û kargêrîkirina qirkirina rewşenbîrî û siyasî bi rêya paşêxistina karbîniya mêjî bi rêya danîna xet û qedexeyan ve û herwiha hişbirkirina cemaweran bi xewinên yekbûnê û binavkirina kêmnetewan mîna nexweşî di hundirê desthilatê de belav dibin û dibin e kelemekê li pêş pêkanîna xewinê li gor pesindana wan, herwiha rawestandina di riwê pêşverûtiya kokî a ku roparta Islamî tundirewî hîştibû bibe naveroka herî sert û bi saw û yê tê bikaranîn ta bikeve dewsa serdema desthilatiya netewî , wisa ew bihaneyekê dîtin ji bo mayîna xwe û rojbûna kufletekê ji wan kirêtir , bi rengekî aşkere bi rêya ola tundirew sitemkariya xwe li hember wan berdewam kirin, ji ber vê pîrozbûna deqa olî ji pîrzobûna hewildana desthilatî dertê , bi serdesbûna xwe li ser rewan û çêja xelkê, ji ber vê zehmet dibe ku ew bermaya bê binkeftîkirin, ji wê têkiliya cêwîtî di navbera ol û desthilatê de, ji ber vê pêdivî heye bi dîtina berdêlekê ji wê hilkirinê, ji kêşeya veguhêztina demukrasî ya rastîn û li ser rabûna zanyarî cîgir û geşkirina takekesan bi rengekî hişmendî bi rêya veqetandina bawerî ji dewlet û saziyan ve, û xistina wê di çarçoveya henasê de, û bîrdoziya netewî a totelîter li ser şopa pêşiyan xwe meşîn, yên ku dara ol û deqa pîroz rahijtibûn ji bo bi rêya herdûkan xwîna hênikan birjînin, welatan hatibûn e hûrhûrîkirin û gelê Kurdistanî ji mafên xwe yên li ser erdê, ziman,taybetîbûna a ku bi dewletê ve tê naskirin hatibû bêparkirin, ji ber vê em birçîbûn, bêparbûn ji netewî mîna destikeke bergiriyê li hember desthilatên yên netewbûnê mîna rewşeke êrîşker hewşvedatî û hilkişandî bikaranîn, armanca wan kok û nîşanên yên gellekî ji ya din û zimanekî ji ya din cuda dike binpêbikin, û li vir divê em li ser bandora aloziyên cîhanî û siyasî li ser sirûştê civakê, raman ,bawerî û guhertinên wêna bipirsin, herwiha bandora vê girtinheviyê li ser ricîma wê ya ramanî û bîrdozî?!

  Hewayên milhûrî û zorkariyê cûreyên zorbazî û serkotkirinê berhemdan ji encamê wê raperînên gelek derkertin, li dor rêyên bidestxistina maf tevdigeriyan, û şerê maf piştîneke dîrokî jêre dibû piştgir, bîrdoziyên nûjen wêna ciwan û sererast dikin, bi wateyeke din aloziyên herêmî û navdewletî riwekî nû ji erdnîgariyeke nehevcisnbûyî diyar kir, di çarçova gelên yên ji nû ve ji bindestbûn desthilata navendî ya gelemperatî derketin, ji ber vê şerê maf nerewayîya vê têgehê û rewrewka wê bi demê re aşkere kiribû, mîna destikekê ji bo rewabûnekî rewiştî û nirxî ji serdestbûna desthilatî re diyarbû, li ser bîngeha sawêrkirina cemaweran û xapandina wan bi dirûşman û hêzên desthilatî vê yekê birêvbiribû, yên ku mezin û binyad dibûn û li ser binemayên bangeşiya deronî xwe jiyankirindan bi rêya dîroka a pala xwe li ser ezmûnên cengên yên li ser berferehbûnê cîgir bûn e dabû ji bo berjewendiya vekişîn û berfirhbûna aliyê beranber û hatinhevê wê, pişt re ew hatinrêz ji artêşkirinê re diyar bû .

  Ew di sirûştiya xwe de gerentiyeke ji berdewambûna cengên yên li ser qirkirinê cîgirbûn e li ser binema malgirtina erdnîgarî, çand û pêşerojê, bi vî rengî ew bawermend bûn êzing ji cengên ku riwê gewretir ji cîhanê nixûmandibûn, bi gelên bazdayî yên bê welat hatin aşkerekirin, ji ber vê yekê em du zorengên rastîn û qayim ji nîvê dîrokê dibînin, di navbera çandên xwîn û serdestbûnê de û hêzên şaristanî têkelbûyî yên karîbûn bermayê zanyaran têkel bikin li hemî hebûnê bin siha cîhangeriyeke rewşenbîrî qerpolî rastiya xwe ji têgeha pêkvejiyan, dostanî û hevberîna zanyariyan werdigre, ji ber vê çêdibe ku em bi serketina hevjiyana beşdarîbûyî ya dadmend di nav gelan de pêşbîn bibin li gor bîngehên hemwelatiya naverokî li ser hesabê vekişîna hişmendiya wêdekar, û sedem ji ber ku ew qurbanî û pîşekarên xwe hînbûnên sert û bi êş dabûn, bi serdemên cengên olî û pîroz û herdû cengên cîhanî li Ewrûpayê diyar dibe, dawiya wê ew cenga gerdûnî bi ser navê şoreşên buhara Erebî bû .

  Veqetandina Kurdistanî ji ziman û çanda wî ve ew cîgirkirina parçebûna welatê wî ye bi rêya pişaftina wî bi Erebûn, Toranîbûn û Farisbûnê ve.

  Ez li vir behsa nasnameyekê dikim ku dikare xwe bide diyarkirin bin siha hingemiya desthilatê, dikare hatinrêza xwe ji welatê xwe re nû bike, herwiha vegerandina jiyanê ji derverê xwe yî rastîn re, tevî ku wekhevî di maf û erkan de wê tiştekî dûr be bin siha peyketina desthilatên nû (Dijberî) ji bo parvekirina desthilata ya ku bi roxandinê ve hatiye gefdan, dijberî hewil dide bibe cîgirekî ji ricîma sertbûn û dûrkariyê, taku rewşekî dirûşma wê hingeme û parçekirin damezrîne, û nediyarbûna pirrengiya rewşenbîrî û bêvînkirina rolên bijardeyan û ciyawazbûna wan ji hevdû ve mîna ragihandina cengekî bêhûdeyî ye li ser civaka rojhilatnavînî bi giştî, cengekî li hember vînan e, rêzên piraliyê xwar dike, ji ber vê armanca çi rabûnekî gelerî an raperînekî cemawerî ew afirandina civaka xweşiyê ye, û bîngeha vê xweşiyê pala xwe dide li ser rizgarkirina vînan ji cûreyên koletiya nerm , ya ku desthilata serkotker bi rêya ragihandin, perwerde û fêrkirinê sepandibû, ji bilî pirrengiya şaxên ewlehî û bikaranîna wan ji bo girtina dev û bidûketina li pey xwediyên nerînê.

  Çawa mirov vê girêkê dikare derbas bike , ya ku ricîma desthilatî wêna dibîne gerentiyekî ji bo li desthilatê bimîne û avahiyên gendelî û sitemkariyê saz bike, ji ber ew bê serokê nîşan û xwedawendiya wî rastî gefa roxandinê tê, çima cîhana sivîlbûyî bi serketibû bi roxandina kesên yên bibûn sedem ji ziyandîtina wê bi rêya milhûriya tek rêberî , ji ber ku Ewrûpa gelek talî çêj kiribû ji Musolînî 1, Firanko 2 û Hitler, û ji kesên hatibûn û destê xwe li ser azadî û xweşiyê danîbûn, û çi kesê li hember wan rawestiyan bi hesin û êgir hatibûn têkbirin, lê li Rojhilata navîn riwê xwe yî kirêt bi reng û pergalên cûr bi cûr diyar kiribû, û cemawer li hember wê tiştekî nakin ji bilî çepiklêdanê heta pileyekî dîn, liv û lebatên serok dişopînin , ew mîna dirêjiyekî tiyoqratîk e ji tewriya mirovê xweda an pêxemberê yê bi derhozan ve sertacbûy ye.

  —————

  1- Bînto Endiriya Musolînî 29.07.1883- 28.04.1945 fermandarê Îtaliya ye di navbera 1922 û 1943 , serokê dewleta Îtaliya yê û serokwezîrên wê ye, û li hinek qonaxan de wezîrê derve û hundir bû, ew ji dameznerê tevgera faşî a Îtalî ye û serwerên wê ye, bi navê Dûtşî hatibû naskirin ango rêber ji sal 1930 ve heta 1943 . ew yek ji kesayetên bîngehîn bû ji avakirina faşizmê.

  2 – Firatîsko Firanko Bûmhamund, 04.12 1892 – 20.11-1975 ew General û milhûrekî Ispanî bû, yek ji rêvebirê lêdanê bû sal 1936, ji bo roxandina komara Ispanî a duyem, yê bi encamê cenga navxweyî a Ispanî encam dabû, pişte fermandariya Ispaniya fermandariyeke milhûr kiribû ji 1939 heta 1975, navê kodiyo an serwer li xwe kiribû, serokê dewletê ye heta mirina wî sala 1975.
  

  فيفري 22, 2023

  غير مصنف

• Pirojeya Zanyarî û reşpêşkirina rewşenbîrî- Rêber Hebûn

  

  Pirojeya zanyarî û reşpêşkirina rewşenbîrî

  Rêber Hebûn
  https://youtu.be/HsrmKrKz0fQ

  Vînên takekesan hel û mercên navdewletî diafirînin, bandor û kiryarên wana tevgera civak û bûyînên wê bi derbasbûna dîrokê zeft dikin, berhinde takekesan civakê saz dikin, û dema takekes çênebin civak jî natebite, û ti sûd ji pîrozkirin û rehetiya me ya bi guman bi civakê ve wek diyardeyek e mirovî nîne ji ber ku ew bi rengekî ji rengan gef li ser heye,û yên bergiriyê li nirxên wê dikin dîsa jî zanyar in, xwediyên name û tewriyan, û kesên yên xîlika wênegirtinên nimûnî li xwe kiribûn û ên bi dû pesinvaniyên kesayetî ezezî ketin wana riswa kirin, û dema ti rastiyek e bêsînor nîne ji bilî di hebûna bêsînor û zanebûna bêbend de, û gîhiştina mirov ji hewildanê xwe re ji bo baştirînê bi rêjeyîyê ve girêdayî ye eger çiqas kedên mirovî bên e hevdan, û peyketin bi dû zanînê rizgariyek e ji cîhanê re ye ji çaxên zorengan ,ên têgehên perçekirinan kedî kiribûn, û civakan tar û mar kiribûn, û sîstemên şaristaniyê berve dîrokê hilweşandibûn, ew sîstemên avaker ên balabûnê saz kiribûn, û bibûn rûnîgehek e tîrêjî pêşdar, berhinde kesên yên ramanên nû wana tengas dikin wê nikaribin kiryarê baş û nû bipejirînin, ji ber ku hezkirin qepûşka nihadî li paş hinek têgehan e ku timî hêviyên zanyaran ji bo jiyanek e nûjen asteng kirin.

  Zanyar îro parizvanê çi avabûnek e hindik maye hilweş e an wê bê xwarê û dema diyar li ser celebdarî hatiye bicîkirin, ne li ser tengbûna dîtinê li gelên navçeya dewlemend, berhinde hebûnek ji netewek î re nîne bi wateyê xwe yê rastir, yê a rast ku rastiyek heye netewan aşkere dike , û girêdanên wana bi cîgehê, zimên, ol û cîranbûna dîrokî, û nijadperestiyê ji encamê ramanek î dûrker e, û goşegîrbûn ji berhemê ramanek î naye guhertin û bi girêdanbûnê ve dorpêçkirî ye, û hebûn welatê mirovê zanyar e, û evîn nasnama xwe ye û zanebûn jî doza xwe ye berve ramandinek e saxlem rê dide ji karek î saxlem re, û dibe ku derdê gelên paşdemayî ji têgeh û nezaniya wana be, û dijminatiya wê bi pêşveçûnê re, berhinde Vîktur Hîgu 1 dibêje : (Dema nezanî diqede, azadî destpê dike.)
  û wateya hebûna nezaniyê berdewamiya sîstema serkotkirinê ye û cîgirkirina sitemkariyê û layanên wêna ji gendelî û hilweşîna rewiştî ye û ev yeka baş di sîstmên cîhana Erebî û rojhilata navîn de diyar dibe

  Hilavêtina zanyarî bêtir e bi ramandin û tevgerê û di jiyanê de hinek rawestgeh hene di diyarkirina gotûbêjê , û ji bo ku zanîn di me de biserkeve , divê em bi

  ---

  1- Vîktur Hîgu: rojbûn 26.02.1802, koçkirin 22.05.1885, wêjevan, helbestvan û romannivîsek î Ferensî ye, ji navdartirîn wêjevanên Ferensa ye di qonaxa romensî de.

  nirxên hişmendî û hezkirinê ve wekî yekgirtinekê bêne girêdan , û hevdilî bê pîvanên hişmendî dergeha lawaziyek e serkêş e mîna pêla xwestekên har e , û mêjî bê hevdilî û rageha wijdanî pira ezezîtiyekê ye bi mirov ve diçe berve tunekirina destkeftiyan , û alavên kiryara tevgerî a ku mirovê çêker afirandibû, şaristaniyên mirovî şîn kiribû, û hatibû naskirin bi rastiya civakî a jêderê xwe heyîna ku em jê ne, bi rêya dan û standinê ye û ewa pêşveçûnek e gewdehî ji pergalê alavên hebûnê ne ta ku gîhabû pergalê xwe yê naskirî û bîngeha avabûnê ew hebûna karlêkir e bi pergalê xwe ve.

  Zanyar ew mêrên meydanên cuda ne, û xwesteka wan ku hêza giyan bi berdewamiya hiş û laş ve bê qemitandin di afirandina kiryarê dezgehî de yê kiryarê serkeftî tîne, û bi rêya sûdwergirtinê ji rêbaza bizaftinî û zayanvanî yên li ser vac û çalakirina wê cîgir dibin.

  Naxwe zanyar: ew mirovê ê bi dîtina xwe ji kesayetkirin û têgehên teng û dorpêçkirî di parçeyên pirsgirêkan de pêşketî ye , û binemayên wî ji yekbûna hebûn û pêwîstîbûna parastina wê dibişkive, bi rêya belavkirina felsefa evîn û guhertinê, û guhartina mirovan ta bibin nîşanên zanyarî bi rêya têkbirina nezanîkirina xelkê, bi avakirina Konfedresiyonan yên , partî,rêxistin , komele û saziyên civaka sivîl li xwe digrin, û jêbirina cudahiya keleman di navbera gelan de ji bo gîhiştina ji komên zanyarî taku bîngehek î saxlem ji sîstema zanîna mirovî re saz bikin .

  Ji ber vê yekê girîngî û pêwîstiya damezrandina hêzek e leşgerî heye dewletan li xwe digre yên ku terorê pêknaynin ta bibin mertalek î bi hêz li hember teror û tundiyê ,destkeftiyên mirovê hişmend ji neman û têkçûnê biparêze , û tekoşînkirina rêxistinên terorîst bi heman rengên xwe, berhinde artêşa zanyarî dixebite bi hêzên xwe yên pisporî û teknolojî li ser têkbirina sazîkerê mirinê û bergiriyê ji mafê mirovan û belavkirina aştiya cîhanî.

  Artêşa zanyarî ew birca spêrkar e û serkeftinek e ji mirov re ye, yê rastî binpêkirin, birçîbûn û dorpêçkirinê li gelek deveran tê, û parastina zarokbûnê ji ber ewa bedewtirîn tişt e li hebûnê, û saziyên yên beşdarbûyînê di çêkirina biryarê hildigrin beranberî wê pêdiviya xwe bi agehek e zanyarî û bedewî heye ji bo rêvebirina jiyanê û ev yeka geregiya xwe bi kanîbûna bargirtina berpirsyariyê heye a ku dikare kanîbûnên xwe yên ne normal piştrast bike, ji bo peywendiya rewiştî û pêkanîna hostetiyên dawîn ji komkirina zanyariyan yên alîkariya me dikin ji bo rastkirina kêşeyan, û qedandina wan bi rêya danîna çare û berdêlan.

  Û baweriyên bîrdozkirî li pêş afirandinên nû kelem in , û zanyarîbûnî nûtir û bi hêztir e ji zanistdariya sexte yên li binên wêranbûyîn û bê regeziyê de bîrovebûyî mabûn, û zanyar di kiryar û dîtinê xwe de aşkere dikin ku ew riwê sipîtirîn in ji berdewamiya ramanên jîr , û rastî di reseniya xwe de berdewam nûbûyî ye bi hebûnê ve yekgirtiye, û encamê rastiyê bi zanînê tê naskirin, û zorenga rastîn ewa di vekolîna gotûbêjên jiyanê ye û zanîna her tiştê ku tê li ser lêkolînkirin bin rehniya lêkolîna zanistî a ku naveroka heyînê aşkere dike, û diyarkirina jêderên vîna a ku zanyar distîn e ta ku ramanan sererast bike nifşek dû nifşekî, û pere destikek e di destê zanyar de û jêre nabe kole, ji ber ku wê di avakirina bedewbûnê de anîber dike, û hişyariya zanîbûyînê bê guman li rê de ye, li dergehên şaristaniyê dixe yên vedibin ji bo mizgîndana bi rizgarbûna cîhanê ji qonaxên sitemkarî û koletiya ji pere re, û zanîn ew armanca bilindirîn e a ku bi mirov bilind dibe ta nekeve di binê riswabûn û girtîbûnê de, ji ber ku herdûka xirab in, ewa berketina bedewbûna berzbûyî di zimanan de ye yên dibûn destpêka vekolîna danesînên evînê di nav gelan de, û diyarkirina wan ji maf, erk û azadiyê re, û rizgarîbûn ji dîlgirtina demborîna sert erkek î zanyarî ye , û azadî ji bo têgihiştina hebûn û qestkirina bedewiya wê ewa hewildanek e ji bo rabûnê bi şaristaniya hişmend ve.

  Naxwe evîn, hebûn û zanîn encama rizgarbûnê ye ji gelek têgehên dijminkar û teng , û wateya hebûnê timî hebûna evînê, hebûna zemînê, hebûna xwedê û bi rêya van berpalkan seyrana mirovê hişmend li bajarên zanînê destpê kir , û eger aloziyên gelan di nebaşiya rêvebirinê û gendeliya bijardeyan de dorpêç bibin lê zanyarîbûn vexwendinek e ji bo damezrandina bijardeyên şarezakar ji bo rawestandina ev aloziya lerifandî, û hatinên yên di hebûna bedew de pêdiviyek e xurt e divê ji vînên zanyar û beşdarîbûyî ve bi dadmendiyê bawer bibe wek bingehek î ji bo gerentiya mafan, ên ew jî mercên sereke ne ji bo guhertina demukratîk .

  Û pirjimarî bîngeha cûrebûnê ye û tiştekî ji pêrewiya bi xubînîkirinê çavkar ve nebaştir nîne bi guhertina mîrên cengê û çeteyên wêrankirinê ji hêzên desthilatdar hurmetê nadin e çi binema an yaseyê , tenê jêre girîng in di fermandariya xwe de serdest bin û malgirtin û kedxwariya hatinan bikin bi berdewambûna pêşkêşkirina qurbaniyan ji laşên zanyaran ên qurbankar ji bona tevahiya hebûnê, ji ber ku desthilatdar bi kiryarê xwe yên çetîtî mezintirîn emraz ji serkotkirinê di dîrokê de berz kirin, û bi dadgehên sûraxkirinê li hemî deverên heyînê hatibûn e diyarkirin , di dema zanyaran her timî dibûn e beranên qurbaniyê ji bo pêşveçûna gelan û afirandina geşepêdanê di pêvajoka wê ji bo xweşî û pêşveçûnê .

  Bergê zanyarî ew berga balatirîn e ji bo dûbarekirina samanên heyînî ji nişteciyên wê re bi têkbirina hişmendiya malgirtin û jihevxistinê , û ev bi rêya saxkirina rêveberiyên zanyarî pirjimarî destpê dibe , û li ser hevparîbûn û lidûheviyê hatibe damezrandin, taku bijardeyên gendel negihin, û ji vir em dikarin bînin ziman ku rabûna bijardeyên tundirew a olî yên ku hinek dewletên mezin piştgiriya wêna dikirin li cîhana Erebî dewsa siyaseta piştgiriya xwe yên berê ji xuseriyên wêna re ewa mîna belavkirina nezanî û tundiyê ye li ser wê , ta civak ji paşverotiyek ta paşveçûnekê ve bêne veguhêztin, û ev yeka dibe ziyanbexşiyek e giştî li ser tevahî cîhanê .

  Û metirsî gefê xwe li ser hebûnê teva ye, û herwiha rabûna vîna gelêrî a zanyar rodana terorê kêmtir dike , taku ji derveyî giroveriya zorenga pêşî dernekeve û belav nebe û li deverên din ji cîhanê newin veguhêztin .

  Û serdariya cîgirbûyî di sîstemên fermandariyê de bi encamê bihevketin û tundîkirinê li sertî û desteserkirinê û girtina dev cîhanê birêvebiribû ji zêdetir ji girtinheviyan ên ku gelek pêvejoya gelan dereng xistibû û jêre dibû kelem ta bigha nimûna cîhana sivîlbûyî a ku zanîn, avabûn û bîraweriya aştiyan e xuyanîkiribû, û ev yeka bi heman rewşê xweşiyek e herdemî diafirîne.

  Dûbare berhemkirina hişmendiya serdar ji kêşeyekê dertê bi pêmabûna hişmendiyek e bêcan naye mezinkirin, ji ber ku ji ageha zanyarî dûr e û ev bi xwe hinirek e hestiyarî navenda wê hezkirin e berhem dide û ramana zanyarî têgehên yên jîniya ramanê çalak û afrêner kelepçekirî dike jêdibe, û siyaset li cem zanyar piştmêrencamgirtin, raman û xwazeyên wê ne, û ne bervajî.

  Nexwe zanîn a ew zanista kargêrîkirina evîn e û ew yê ku em wêna binav dikin parastina rewişta xuristî ango vegera li sirûştê ye.

  Û nebaştirîn tiştê ku kiryarê ramanî a nûjen bicî kir ku ew şîrova evîn biçûk û qelstir kir , ta hîştibû tenê huş û sewda be di henas de wek hez be, lêbelê evîn nûnertiya tevger û têgerînê li hebûn dike, û em ligel wê têgerîn û bandor dibin, û ev pêvajoyana evîn saz dikin, û ev yeka dihêle mirov hez bike biafirîne û nas û pirs bike, û evîn yekem dergehên zanebûnê ye dema felsefa mirovî ronî da bi nivîsekê li ser deriyê yek perestgehan li Esîna : ( Ey mirov xwe nas bike) .

  Û evîn diyar bû bi rêya zanebûn, guhertin ,vebûn û pêşveçûnê, û bi encama ketina me di xefkê çêbûyîyan û tijîkirina sixbûyî û têkalîna li dor dûbarkirina ramanan û danîna pîrozkirinê li ser wêna û ev yeka hîşt ku em berve bêcanî,kevirbûn û parisvanî û girtinê biçin, û ev deroniya afrêner û çêja wî têkbir, û herwiha rêber û dilgermiya wî, û siyasetvan û dîtina wê, û afrêner birêve biribû li xwebînîbûnê ji bo ku lawaziya xwe berdewam bike, bi beza li pey leylankirina hênikên vala ji bijardeyên gelan bi rêya pêşkêşkirina wê ji pesin, û sloganên pûç, tiştê ku hîşt pêvajoya ramanyar sersima bibe, û wî hîştibû di rewşa sernugûnkirin , pozbilindî,sitemkarî de bijî , û hestbûna bi xwedanbûna takekesî a diyar dibe bi dîmenek e xuyanî di ricîmên fermandariya gelemper de, û hundirê rêveberiyên partiyên radîkal , û encamên bobelatên wêna bêhtir di çaxê herdû cengên cîhanî de diyar dibe bi hilweşîna yekîtiya Sofiyêt û bi dawî hewildanên roxandina milhûriyên cîhana Erebî di pêla buhara Erebî de.
  Pirojeya zanyarî ne ji vînek e derveyî tê sepandin taku bikeve di berjewendiya hêzên mezintirîn yên ku di warê siyasî û aborî de serdest in bin dirûşmên azadiyan û guhertina demukratîk lê ev piroje ji pêkhata şaristaniya rewşenbîrî yên di destê gelan de destpê dibe, bi çend taybetmendiyên cihêbûnî vîna zanyarî a saxlem li cem gelan berz dike , bi parastina taybetmendiyên xwe bi zanînê û parastina hebûna welêt , û hezkirina xuristî a ku stona xwe zanebûn e ji bo sermediya hebûna bedew û lihevhatî.
  Û civak li gor ezmûn û serpêhatiyên wêna dikarin zenebûyînê belav bikin dema bi pêkhatên xwe yên rewşenbîr radibin, ji bo sazkirina bîngeha xuristî ji rabûna saziyan û bi vî awayî hemî takesên xwe yên karker dibin e hêzên zanyarî berhemdar bi erk û mafên xwe li ser hemî ast û derbaran yeksan dibin.

  Pirojeya zanînî ji aliyê hêzên mezintirîn û serdest naya sepa kirin, wê wisa bibe pirojeyek î waranbûyî li ser nedadî û serdestbûna li mêjî bê cîgirkirin û ev jî rê dide malgirtina hatinan, lê zanebûn kilîta wê bawerî bi guhertinê ye pêşî, û dehfdana wê mîna binemayek e kirdeyî, serdariya nirxên takekesî yên teng sînordar dike, ji ber ew nirxên teng li pêş azadiya xuristî û dadmendiyê dibûn e kelem ,û hatibûn e naskirin bi lîbraliya kevinşopî yê serdestkirin û kedxwariyê cîgir kiribû , bidestxistina hatinên gel û gertentiya nezanîkirina wana ji bo di aloziyên bidûhevdû bimînin dorpêçkirî.

  Zanyar hebûn welatek î giştî ji xwe re dibînin, û hebûn ne tenê erdnîgariyek e sînordar e bi sînorên nîgarkirî bi sedema ceng û hevpeymanên dîrokî û bûyerên talankirin û serdestkirinê li ser navendên sitratîcîk de, lê ew hebûn a bedewbûn, vejînbûn û geşepêdanê hembêz dike, û di felsefa a ku evîn û zanînê armanc dike û ji yekîtiya kiryarê ramanî bi kiryarê kirdeyî ve destpê dike, û ew raperînek e li ser têgehên erdnîgarî a cîgirbûyî û diyarkirinek e ji nirxên yekbûna hebûn û zanebûna sade ye, û ew mêjiyek e giştî û pêşverû ye ji mirovatiya saxlem re,başiya ramandinê binyad dike û ev yeka mirov birêve dibe li armanc, pêkanîn , jêbirina dûrkirinê,desthilatdariya tam û nezanîkirinê ên bêcaniya raman û reşpêşkirina rewşenbîrî peyda kiribûn.

  ديسمبر 24, 2022

  غير مصنف

• سفريات سيمالكا-فيشخابور

  

  كوباني للسفريات سيمالكا فيشخابور
  إستقبال من مطار اربيل الدولي واربيل توصل إلى حدود سوريا سيمالكا
  ويوجد لدينا سياره من معبره سيمالكا السوري إلى الرقة ومنبج كوباني&تأمين فيزا & حجز فندق & للإستفسار فقط وتساب
  009647503531051

  ماي 19, 2024

  غير مصنف

• Tu Evînek buhayî- Evdo Mustefa

  

  
  Tu evînek buhaye
  
  Tu evînek pir buhaye
  Tu nav û dengê gelaye
  Tu kulîlkek vê buharê
  bi nav û dengî pir çelengî
  Tu evînek pir buhaye
  Di nav keserên dilda maye
  Tu reng û bîhna gulaye
  Tu dermanê va dilaye
  
  Evdo Mistefa ( Dil wêran)
  

  أفريل 23, 2024

  غير مصنف

• دراسة مقارنة بين ديواني الشاعر رشيد عباس- ريبر هبون

  

  دراسة مقارنة بين ديواني الشاعر رشيد عبّاس
  “أثقلت بالهواجس أغنيتي”
  “على ساحل القلب”

  الديوانان طبعا في ذات العام 2022 عن دار الزمان بدمشق، وينحازان إلى شعر التفعيلة، متعدد القوافي والموسيقا، راحت فيه الصور تتدفق ما بين حسية ومعنوية وعناوين القصائد في ديوان أثقلت بالهواجس أغنيتي غلبت عليه الصور المعنوية، عدا تلك الوقفات الطللية قرب الغروب، عند النافذة على مقربة من باقة الورد والعين تتجه إلى المسير حيث المياه والسبر الرئيسي لتلك القصائد هو الذهاب للماضي ومعاينة الذكريات، مستفيداً من وقفة شعراء الجاهلية على الأطلال في نعي رحيل الأحبة، حيث فعل رشيد عباس ذات الشيء في قصيدة لا أعرفهم ص 15 : كالنجم يوم تعثروا
  . بالليل إثر الليل/ أقصد عندما اشتد الظلام وآثروا/ ألا يضيع نداؤهم في البحر حين تبعثروا
  ذلك أقرب لبوح امرء القيس: وليلٌ كموج البحر أرخى سدوله \ عليَّ بأنواع الهموم ليبتلي
  فيالك من ليل كأن نجومه / بكل مغار الفتل شدّت بيذبل
  استناداً لرأي الناقد الدكتور عامر الأخضر عندما يقول : „ لا يمكن النظر إلى أية قصيدة من دون التصور أن لها ذاكرتين، إحداهما تنتهي مع بداية زمن النص وتضرب جذورها بعيداً، لتشمل مراحل شتى، بدءاً بنشوء الوعي لدي الناص، والثانية هي ذاكرة القصيدة التي تتقاطع مع ذاكرة الشعر في ماورائياتها” -ملحق الخليج الثقافي -سبتمبر
  .2011
  لقد استند رشيد عباس في هذا الديوان على الذاكرة وتلك الإيحاءات الدالة على عظم علاقته بالناس، الأصدقاء ، الأقارب، الأمكنة، محطات الوداع والمرأة، بما يحملونه من فضاء شجي يبعث على الشعر، يتسم هذا الفضاء بأنه ولاّد بكائنات شعرية تنتمي للحزن والكآبة، وهم عكازات يستند عليها الشاعر في تجربته الشعرية هذه ، حيث لا يمكن إخفاء ثقافة الشاعر التراثية عندما نقرأ هذا الديوان لنجد مناخاً صحراوياً طللياً يختزل شعراء الجاهلية وتنقلاتهم
  . وتحسراتهم هنا وهناك بحثاً عن الخلاص
  فالمفردات تنتمي لحقبة قديمة “القافلة – الصحاري – الرمال- الخيمة – الظعائن – القطا
  الصور الشعرية في ديوان أثقلت بالهواجس أغنيتي تنحاز للطبيعة الريفية بتطرف : ص 48 : في مكان ما على بعد
  . سراب من هنا/ رنَّ بصدري جرسٌ أيقظ نهراً/ راح يجري في البراري
  ص 59 : غرفة للدراسة/ طاولتان/ ثلاث نوافذ للضوء/أو للرياح/وبابٌ يواجه باب/ واجهتني الدروب/ وشيرين تعرف
  . معنى اليباب/ وجنتاك مسافرتان/ على زورق في الضباب
  ص69 : الوميض الذي شع/ برقٌ ينير ويحرق/نافذتان اثنتان/ تطلان خلف زجاجهما امرأة /منهما تتسلل أو فيهما
  . تتدلل
  نلحظ متانة تلك الصور بحيث أنها جاءت بروية لترسم في ذهن المتلقي صورة سينمائية بعدسة الكلمات التي راحت وباحترافية تنقل تلك الصور لتضعنا في جو أشبه بالحلم واليقظة، وضع الشاعر قصيدة غنيت كما شئت كقفلة لديوانه ولعلها من أكثر القصائد حزناً لغاية أن يضع القارئ في جو الأسى الذي يعتمله حيث جاءت هذه العبارات حزينة ودقيقة في وصف المكامن: بقلبٍ أسيرٍ وعينين أبكي/ وما لحظة أطفأ الدمع ناري/ تركت المناديل خلفي وقد لوحت لي تمهل ..تمهل/ فما شئت أن أسرق الطرف نحو النداء، وأخيراً يقول هنا : أعيش على الذكريات / وذكرى السنين وقود
  . الفرارِ
  .إنما تناسب نفسية كل مودع أو مهاجر يحاول عدم الالتفاتة للوراء كيلا يبكي

  :”على ساحل القلب ” جمالية المكان-

  لقد وظف رشيد عباس المكان لديه في الشعر وجعله بوصلة من خلالها يتم اكتشاف ما بالكنة والتصور من رؤية مفصلة للذات والعالم السائد، فالنهر هو العلامة الدالة على مرايا الشاعر وعمق انشداهه بالمكان، ص 15 : بيتنا
  . والحقل مرآتان في الريف/ تنيران الزوايا
  حيث ينشغل الشاعر في هذا الديوان بالحوار وعقد الجسور ما بينه والآخرين حيث نجد تلك الأسئلة المفتاحية العاكسة رغبة الشاعر الهوجاء في المسير باتجاه ما يشغل النفس المرهفةـ: لا تقولي قد أتيت لذلك/ فضع كل الذي ضيعت تحت نعالك/لا تغر النساء بفالك/ أنا وبعض السائرين مع القطار كخالك/ كل الدروب إلى النهاية هالكة/كل
  . الدروب إلى الحكاية سالكة
  الموسيقا هنا في هذه النصوص المشارة تطفح بالتوثب وتدفق الحالة الشعورية التي لم تكن سائدة في الديوان السابق حيث انتمت لحقبة الوداعة والاستسلام للذاكرة بعكس ديوان على ساحل القلب فقد بدا أكثر صخباً ورغبة في الدخول لعوالم أخرى واستكشاف ما خفي من الحياة، أما الغزل المستحدث عن تجارب القدامى فجاء مطواعاً رقيقاً وجلياً، ص 49 : آفة الدنيا انكسارٌ ووداعٌ/ ومواويل على الدرب الطويل/ كل من غنى بيوم وتمنى/ راح يبكي..هكذا
  . غرّد جيلي
  ديوان على ساحل القلب بات يغادر الريف باتجاه المدينة ص 53: المدينة ما ارتكبت خطأ/حين مرت علي/لا أحب
  . الشوارع/ تخطفني يدها من يدي

  :خلاصة-

  كلا الديوانين يعكسان المكان بما يحمل من عبور واستكشاف لدواعي الكتابة الشعرية من محاولة لفهم الكون وسبر سبل العيش فيها وتحويل الواقع إلى فن، ليسهل فيه العيش، تمايز ديوان على ساحل القلب عن الأول في أنه كان متوثباً جامحاً نحو الحياة والآخرين على عكس الأول الذي بدا فيه الكاتب أكثر تأملاً بل معتزلاً ومعتكفاً في صومعة التأني والوقوف على الأطلال حيث بات موغلاً في الماضي وتذكر المكان، باحثاً عن الذين غابوا مؤكداً على ذلك بأداة واو الجماعة أما ساحل القلب فقد بدا متعدد المناخات والموضوعات وقد تجاوز الأول من حيث ذلك العبور السلس
  . بين المشاهد والأمكنة

  أفريل 18, 2024

  غير مصنف

• (Dilopek rehnî li ser Gardiyan ya nivîskar Bûbê Eser)

  

  Rêber Hebûn

  Ev pirtûk mirov dikare ji qurzîka nivîsên belgeyî ve lê meyze bike bêhtirî ku lê mîna romanekî binêre , ew ji cûreya nivîsên ku hewil didin rewşa çaxekî bînin ziman, têde tevgerên kurdî ligel çepgiran li meydana jiyana siyasî diyar dibûn, ew dîmena çaxekî tarî ezber dike û hewil dide ku bibe cihê dan û standinê.

  Nivîskar Bûbê Eser bi xwe girtiyekî siyasî bû, di wê zîndana a bi sernavê Gardiyan de, gelek salan jiyabû, mîna her girtiyekî para xwe ji işkenc û lêdanê dîtibû, ew nivîs dagirtî şewat ,xemgînî û bê hêvî ne, lê girîngiya xwe ji nifşên nû re û kesên ku doza rastiyê dikin heye, ew girtîgeh dîmeneke ji dîmenên dîroka tekoşîndariya siyasî û xebata netewî a Kurdistanî li bakûr aşkere dike, helbet di wan çaxên heştî de gelek tevger li seranserî rojhilata navîn derketin , li hember ricîmên mîna Tirkî, Îran, Sûrî, Îraq û Libnanê sekînîbûn, liv û tevgerên wan ne bi qasî xurtbûna wan desthilatiyan bûn , rehet diketin û endamên wan dibûne pariyekî hêsan di devê ew ricîmên serkotker de, ji ber ew ricîm di eynî hişmendiyekê bûn, bêhtirî wan netewperest bûn, li pêşiyê çi tevgereke dijber dibûn rêgir, lê tiştê em dikarin binav bikin ku ricîma Tirkî neviyê desthilata Osmanî xwedî taybetmendî û cûdahî bû bi taybetî li hember Kurdîtî û komînistbûnê, di wan çaxan de gelek tevgerên kurdî hêviyên xwe li ser hebûna yekîtiya Sofiyêtê daliqandibûn ,a ku ragihand bi piştevaniya tevgerên rizgarbûna niştîmanî ve,lê beranberî hişmendiya Kemalîzmê a ku komara Tirkî li ser bîngeh û binemayên wê hatibû damezrandin ne ewqasî rikber bû, ji ber ku civak ew hişmendî pejirand û jêre bibû rêbaza jiyanê.

  Hin hevok bi zikmakê xwe ve Tirkî û Erebî ne hatibûn bikaranîn di vê pirtûkê de, ev yeka mirov dikare di warê ziman de bîne xuyanîkirin, lê di baweriya min de nivîskar wisa hîştiye ji ber ku di zimanê pir kesên kurd li bakûr bibû tiştekî xuristî bi sedema serweriya zimanê Tirkî û xistina zimanê Kurdî di bin bandora xwe de, lê mebesta min ku nivîsa Kurdî bi qasî ji mirov tê pêwîste ji bandorê zimanên biyan paqij be, bi taybetî ve dema ew gotin bi kurdî hebe pêwîst nake em peyvên Erebî an Tirkî bikarbînin.

  Ligel xaleke din û girîng girêdayî ye bi hunandina avakirina çîrokî a vê pirtûkê di derbarê nebûna çîrokekê bi xwe ligel kesayetên bi nav û xwedî taybetmenî, tenê di xeleka yûzbaşî û leşgeran beranberî girtiyan de ew roman ji serî ta dawî zivirî, li ser hesabê çîrokeke bi rêk û pêk xwedî arandin û balkêşî, di wateyeke din de hêmanên romanê yên girêdayî bi hebûna lehengekî an girêkeke bîngehîn an dîmenên germ yên dikarin mirovê xwendevan mijol bikin, kêmbûna romanê ji van hêmanan hîşt ku tenê bi awayê raporekî nivîskî be, lewre ez vê cûreya ji nivîsî nêzî nivîsên belgeyî dibînim bêhtirî ku ew romanek be.

  Girîng bû nivîskar rola girtiyên vê zîndanê paşguhnekiriba ta wan bîhişta ew jî bi rêya çend kesan deronî û helwestên xwe diyar bikrana , dayîna wê erkê li ser leşgerekî azarker têr nekiribû taku mirov bi hurbînî cîhana zîndaniyan ji nêzik ve bişopîne, lê ev pirtûk tevî vê yekê dimîne yek ji wan pirtûkên girîne di pirtûkxaneya Kurdî de, dibe bîngeheke baş ji avabûna wêjeya zîndaniyan di derbarê rewşa Kurdî de, rewşa gellê Kurdistanê û xebata neteweyî a Kurdî tîne ziman, dibe alîkar ji xwendevanên vê serdemê û serdemên bê re taku wê çaxê û hel û mercên wê binasin û jê encaman werbigrin.

  (Dilopek rehnî li ser Gardiyan ya nivîskar Bûbê Eser)

  Rêber Hebûn

  Ev pirtûk mirov dikare ji qurzîka nivîsên belgeyî ve lê meyze bike bêhtirî ku lê mîna romanekî binêre , ew ji cûreya nivîsên ku hewil didin rewşa çaxekî bînin ziman, têde tevgerên kurdî ligel çepgiran li meydana jiyana siyasî diyar dibûn, ew dîmena çaxekî tarî ezber dike û hewil dide ku bibe cihê dan û standinê.

  Nivîskar Bûbê Eser bi xwe girtiyekî siyasî bû, di wê zîndana a bi sernavê Gardiyan de, gelek salan jiyabû, mîna her girtiyekî para xwe ji işkenc û lêdanê dîtibû, ew nivîs dagirtî şewat ,xemgînî û bê hêvî ne, lê girîngiya xwe ji nifşên nû re û kesên ku doza rastiyê dikin heye, ew girtîgeh dîmeneke ji dîmenên dîroka tekoşîndariya siyasî û xebata netewî a Kurdistanî li bakûr aşkere dike, helbet di wan çaxên heştî de gelek tevger li seranserî rojhilata navîn derketin , li hember ricîmên mîna Tirkî, Îran, Sûrî, Îraq û Libnanê sekînîbûn, liv û tevgerên wan ne bi qasî xurtbûna wan desthilatiyan bûn , rehet diketin û endamên wan dibûne pariyekî hêsan di devê ew ricîmên serkotker de, ji ber ew ricîm di eynî hişmendiyekê bûn, bêhtirî wan netewperest bûn, li pêşiyê çi tevgereke dijber dibûn rêgir, lê tiştê em dikarin binav bikin ku ricîma Tirkî neviyê desthilata Osmanî xwedî taybetmendî û cûdahî bû bi taybetî li hember Kurdîtî û komînistbûnê, di wan çaxan de gelek tevgerên kurdî hêviyên xwe li ser hebûna yekîtiya Sofiyêtê daliqandibûn ,a ku ragihand bi piştevaniya tevgerên rizgarbûna niştîmanî ve,lê beranberî hişmendiya Kemalîzmê a ku komara Tirkî li ser bîngeh û binemayên wê hatibû damezrandin ne ewqasî rikber bû, ji ber ku civak ew hişmendî pejirand û jêre bibû rêbaza jiyanê.

  Hin hevok bi zikmakê xwe ve Tirkî û Erebî ne hatibûn bikaranîn di vê pirtûkê de, ev yeka mirov dikare di warê ziman de bîne xuyanîkirin, lê di baweriya min de nivîskar wisa hîştiye ji ber ku di zimanê pir kesên kurd li bakûr bibû tiştekî xuristî bi sedema serweriya zimanê Tirkî û xistina zimanê Kurdî di bin bandora xwe de, lê mebesta min ku nivîsa Kurdî bi qasî ji mirov tê pêwîste ji bandorê zimanên biyan paqij be, bi taybetî ve dema ew gotin bi kurdî hebe pêwîst nake em peyvên Erebî an Tirkî bikarbînin.

  Ligel xaleke din û girîng girêdayî ye bi hunandina avakirina çîrokî a vê pirtûkê di derbarê nebûna çîrokekê bi xwe ligel kesayetên bi nav û xwedî taybetmenî, tenê di xeleka yûzbaşî û leşgeran beranberî girtiyan de ew roman ji serî ta dawî zivirî, li ser hesabê çîrokeke bi rêk û pêk xwedî arandin û balkêşî, di wateyeke din de hêmanên romanê yên girêdayî bi hebûna lehengekî an girêkeke bîngehîn an dîmenên germ yên dikarin mirovê xwendevan mijol bikin, kêmbûna romanê ji van hêmanan hîşt ku tenê bi awayê raporekî nivîskî be, lewre ez vê cûreya ji nivîsî nêzî nivîsên belgeyî dibînim bêhtirî ku ew romanek be.

  Girîng bû nivîskar rola girtiyên vê zîndanê paşguhnekiriba ta wan bîhişta ew jî bi rêya çend kesan deronî û helwestên xwe diyar bikrana , dayîna wê erkê li ser leşgerekî azarker têr nekiribû taku mirov bi hurbînî cîhana zîndaniyan ji nêzik ve bişopîne, lê ev pirtûk tevî vê yekê dimîne yek ji wan pirtûkên girîne di pirtûkxaneya Kurdî de, dibe bîngeheke baş ji avabûna wêjeya zîndaniyan di derbarê rewşa Kurdî de, rewşa gellê Kurdistanê û xebata neteweyî a Kurdî tîne ziman, dibe alîkar ji xwendevanên vê serdemê û serdemên bê re taku wê çaxê û hel û mercên wê binasin û jê encaman werbigrin.

  مارس 11, 2024

  غير مصنف

• على عرش الغروب- نور الهدى صبان

  

  تغزلت بك أنا
  وشاركتني القصيدة ..
  ونسجت لك معها
  دنيا جديدة
  تلاقت العيون
  بمس جنون
  اصطادني بريقها
  فزال الترح
  أتى الفرح
  ٌنُقذف نحن في دروب
  المتاهة
  وشفاهنا صائمة
  عن رحيق ابتسامة
  بأفانين الشذى
  أوشوشك كنسمة مزدانة
  ندخل اللون معاً
  ننام في غابات الظل
  شفاهك التي آخر ماتبرعم
  على شفاه الحدائق
  من رحيق
  وعلى عرش الغروب
  تربعتَ حبقاً منثوراً
  يارجل الريحان
  ياصوت الكروان
  عند كفيك يزهر
  الرمان
  ويمتد النهر الممتد
  بوسع المسافات
  أفقا وشمسا
  باعترافات عرافة تطلق
  الكلمات نثرا وهمسا
  يانخل حب
  حار بوصفه الشعر
  ورجال الطب
  قلبي يغمره امتنان
  تفتح منه في دمي
  مآلا وودا مقيلا
  نورهان ياسين صبان /سورية
  ٢٣ حزيران /٢٠٢١

  جانفي 11, 2024

  غير مصنف

• مواقف الإمبراطورية الكاشية القوية إزاء الميتانيين

  

  برادوست ميتاني
  من مواقف الامبراطورية الكاشية القوية أزاء الدولة الميتانية الخورية الفتية

  تمهيد
  قامت الدولة الخورية الميتانية عام ١٥٥٠-١٢٠٠ ق.م في روزافا وشمال سوريا ومناطق مجاورة اخرى وكانت العاصمة واشو كاني على مقربة من سرى كانيى. كانت وتوطد نفسها بقوة ،لذا كان عليها أن تحارب المحتلين الخارجيين.

  كانت الامبراطورية الكاشية ٢٢٢٥-١١٥٧ق.م قوية ومترامية الاطراف.تفوق الدولة الميتانية من حيث فترة الحكم و القوة والمساحة والسيطرة. كانت عاصمتها مدينة لارسا في شرق كردستان وتحكم أجزاء من شمال كردستان وجنوب كردستان وكذلك العراق والخليج طوال ٦٠٠ سنة باسم كردونياش و أحيانا تمتد إلى روزافايى كردستان ايضا”.

  ملاحظة : بوثائق عديدة للباحثين أن كلتي الدولتين كانتا من اسلافنا نحن الشعب الكردي.

  اقام الخوريون٣٥٠٠ ق.م احد اجداد الكرد القدماء دولة عريقة في كردستان عامة حيث العاصمة في وان وبعدها في نسيببن واستقر بالعاصمة المطاف عام ٢٥٠٠ ق.م في اوركيش المعروفة الأن بكرى موزا على مقربة من عامودا،في روزافا -شمال شرقي سوريا. لقد كانت الدولة عريقة ثقافيا” فكريا” ,اقتصاديا” ودينيا” وصلت في وجودها في فترات مختلفة إلى كامل ارض سوريا وفلسطين والعديد من المؤرخين ينسبون شعب هكسوس الذي حكم مصر ١٥٠ عام إليهم وقد استمرت الدولة الخورية بذلك الاسم قرابة ١٠٠٠ عام على ذلك الازدهار ولكن بظهور النمط العسكري لدول نشأت في مراحل من موزوبوتاميا كالأكاديين والآشورين اصبحت الحروب الطاحنة سبيل التوسع والسيطرة والاحتلال.ادى هذا إلى عدم مواكبة الدولة الخورية لتلك الفترة كونها حضارية سلمية اكثر من أن تكون عسكرية حربية .لذا حدث تبدل سياسي في ادارتها ألا وهو نشوء حكم جديد عسكري قوي يواكب المتطلبات السياسية في المنطقة ويواجه الحملات العسكرية المقبلة ،ليحافظ على الدولة الخورية من الاندثار وذلك بظهور طبقة جديدة من الفرسان الشجعان في الدولة والانتقال إلى تشكيل دولة قوية باسم الدولة الميتانية الخورية عام ١٥٥٠ ق.م كما ذكرنا آنفا” وبالفعل تمكنت الدولة من التصدي للدخلاء، بل والنصر عليهم ،منها ما نجحوا في ارضاخ الدولة الآشورية في نينوى طوال اكثر من قرنين من الزمن ومنحهم الاستقلال الذاتي ضمن الامبراطورية الميتانية الخورية وكذلك منع الفراعنة المصريين من احتلال واشوكاني العاصمة. إزاء هذا التحول السياسي الجديد اتخذت الامبراطورية الكاشية بشكل عام الموقف المعادي للدولة الميتانية ،كونها خشيت من منافستها لها في كردستان والمنطقة من جهة ولأن المصادر تؤكد بأن الكاشين هم خوريين وغضبوا من تحول شكل النظام في الدولة إلى الميتانيين ،بالرغم من أن الميتانيين انفسهم هم خوريين أيضا” ولكن لم يطمئن الكاشيون على نفوذهم ومصالحم بالإضافة إلى ان الدارس لتاريخ الميتانيين يدرك بأنهم شجعان ولم يقبلوا الرضوخ والتبعية للقوى الخارجية .فربما كان هذا سبب أيضا” لمعاداة الكاشيين لهم.

  لذلك خلال تصدي الميتانيين الخوريين للتدخلات والحروب الخارجية بدلا من ان يساندهم الكاشيون التزاما” بالرابطة الاثنية ،على عكس ذلك انضموا إلى أعدائهم والامثلة هذه تثبت ذلك:

  -انضم الملك الكاشي كارا غانديش بجيشه إلى الجيش الفرعوني المصري تحوتمس الثالث في حملته السابعة عشرة ضد الخوريين الميتانيين ،عند نهر الفرات في روزافا عام ١٤٥٧ق.م .هؤلاء الذين كانوا يدافعون عن أرضهم في روزافا وشمال سوريا،بل وسوريا كاملة.

  -كانت قد شكلت الدولة الميتانية الخورية حلفا” وطنيا” سوريا” من أمراء سوريا ، للحماية من الحملات الاحتلالية الفرعونية المصرية ،فطلب الحلف من الملك الكاشي كوري كالزو الأول عام ١٤١٢ق.م مساعدته في طرد الجيش المصري من سوريا ،لكنه رفض ولم يلبي المساعدة.

  -في الصراع الدائر بين الدولة الخورية الميتانية والآشوريين، صار الملك الكاشي كوري كالزو الثاني١٣٤٥ق.م حليفا” للآشوريين في وجه الدولة الخورية الميتانية وبالرغم من ذلك انتصر الخوريون الميتانيون وظلت نينوى تحت حكمهم مع تمتع الآشوريين بالحكم الذاتي .

  الأخوات والأخوة :

  بالرغم من ذلك أصبحت الدولة الخورية الميتانية قوية وفرضت نفسها في سياسة المنطقة وخاصة مع الفراعنة المصريين الذين يأسوا من ارضاخ الخوريين الميتانيين عسكريا” فعقدوا معهم علاقات سلم و حسن الجيرة والمصاهرة وخاصة من خلال نفرتيتي ابنة الملك الميتاني التي تزوجها الفرعون المصري اخناتون وباءت محاولات الملوك الكاشين تلك هباء منثورة ضد اخوانهم الكرد الميتانيين واقول ايضا” ان الفراعنة تقربوا من الميتانيين وعقدوا معهم علاقات طيبة جدا” قائمة على الود والإحترام اكثر من علاقاتهم مع الكاشيين والمثال على ذلك هو تدين الفراعنة بدين الميتانيين بإله الشمس على يد نفرتيتي الذي هو الإله الأوحد آتون وكذلك القيمة التي تميزت بها المصاهرة بينهم باحترام الفتيات الميتانيات الثلاثة :تي ، موتمويا وكلوكيبا (نفرتيتي)على عكس الفتيات الكاشيات والدليل هو رسالة عتب من الملك الكاشي إلى الفرعون المصري بانهم لا يحترمون اخته في البلاط الفرعوني ،إلى ما هنالك من صفات تتعلق بالصلات الدبلوماسية.

  الاعزاء:

  ألا يعيد بذلك التاريخ الكردي اليوم في روزافا المتحررة بتكرار تلك المواقف من قبل قسم من الكرد في الداخل وفي كردستان وخارجها؟ وألا يجب ان نتعظ من تلك المواقف السلبية الهدامة لوجودنا و الخاسرة لقضيتنا المحتاجة إلى تضافر جهودنا ووحدتنا الساعية لاثبات وجودنا وتمتعنا بحريتنا كسائر الشعوب

  المراجع:

  -آريا القديمة وكردستان الابدية – أ.صلوات كلياموف.

  -خلاصة تاريخ كرد وكردستان – ج١-ج٢ – العلامة محمدأمين ذكي.

  -العلاقات المصرية السورية عبر التاريخ – أ.محمود عبدالحميد.

  -وطن الشمس- أ.عبدالله قرةمان.

  -اسلاف الكرد- د.سوزدار ميدي (د.احمد محمود خليل)

  5-12-2023z.16-9-2635 Kurdî.

  ديسمبر 10, 2023

  غير مصنف